Sáp nhập tỉnh Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình - TP Hoa Lư sẽ là trung tâm chính trị hành chính mới có gì đặc biệt?

Theo Quyết định số 759/QĐ-TTg ngày 14/4/2025 của Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình ký, phê duyệt Đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính (ĐVHC) các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp (Đề án). Việc lựa chọn trung tâm hành chính - chính trị của 1 trong số các ĐVHC hiện nay là trung tâm hành chính - chính trị của ĐVHC mới để bảo đảm chính quyền địa phương nhanh chóng đi vào hoạt động ổn định.

Bên cạnh đó, Trung tâm hành chính - chính trị của ĐVHC mới có vị trí địa lý thuận lợi, hạ tầng kinh tế - xã hội đồng bộ, nhất là hệ thống giao thông phát triển (sân bay, đường bộ, cảng,...), dễ dàng kết nối với các khu vực trong nội tỉnh, thành phố và các đô thị lớn, trung tâm kinh tế của cả nước hoặc với hệ thống không gian biển.

Trung tâm hành chính - chính trị của ĐVHC mới cũng cần có không gian phát triển trong tương lai; phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội của ĐVHC mới, bảo đảm hài hòa, hợp lý, tránh sự mất cân đối giữa các địa phương khi sáp nhập và giữ vững quốc phòng an ninh.

Đáng chú ý, về phương án sắp xếp cụ thể đối vói 52 ĐVHC cấp tỉnh nêu rò về việc sáp nhập tỉnh Hà Nam, tỉnh Nam Định và tỉnh Ninh Bình (đã được quy hoạch đến năm 2030, cơ bản đạt tiêu chí thành phố trực thuộc Trung ương) thành 1 tỉnh mới có tên gọi là tỉnh Ninh Bình, trung tâm hành chính - chính trị đặt tại thành phố Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình hiện nay (giảm 2 tỉnh) có diện tích tự nhiên 3.942,6 km2 và quy mô dân số 3.818.700 người.

Một con gà gáy, ba tỉnh đều nghe được

Theo tìm hiểu của PV Dân Việt, ba tỉnh Ninh Bình, Hà Nam, Nam Định đều có chung điều đặc biệt là đã nhiều lần được chia tách, sáp nhập trong lịch sử Việt Nam.

Cụ thể, ngày 27/12/1975, theo đề nghị của Hội đồng Chính phủ và sau khi đã nghiên cứu ý kiến của Hội đồng nhân dân các tỉnh, Quốc hội đã có Nghị quyết hợp nhất một số tỉnh, trong đó có hợp nhất tỉnh Nam Hà (hiện nay là Hà Nam và Nam Định) và tỉnh Ninh Bình thành một tỉnh mới, lấy tên là tỉnh Hà Nam Ninh.

Sau 16 năm sáp nhập, đến năm 1991, tỉnh Hà Nam Ninh được tách ra thành tỉnh Nam Hà và Ninh Bình như trước. 5 năm sau, tỉnh Nam Hà được tách ra thành tỉnh Hà Nam và Nam Định như hiện nay.

Đến nay, tên gọi Hà Nam Ninh (tỉnh Hà Nam Ninh cũ) vẫn còn một số cơ quan, đơn vị lưu giữ và hoạt động trên địa bàn các tỉnh Ninh Bình, Hà Nam và Nam Định như: Cục Hải quan Hà Nam Ninh; Công ty xăng dầu Hà Nam Ninh; Công ty Cổ phần Dược phẩm Hà Nam Ninh…

Nhìn lại lịch sử, tỉnh Ninh Bình xuất hiện trên bản đồ Việt Nam vào năm Minh Mệnh thứ 12 (1831), sau khi được đổi tên từ trấn Ninh Bình thành tỉnh Ninh Bình. Trước đó, vào thế kỷ thứ X, Ninh Bình là kinh đô của nhà nước Đại Cồ Việt.

Hà Nam Ninh cũng là vùng đất sinh ra nhiều trạng nguyên trong lịch sử như: Trạng lường Lương Thế Vinh, Trạng bồng Vũ Duy Thanh, Trạng nguyên Đào Sư Tích, Trạng nguyên Nguyễn Hiền...

Vùng đất này cũng là quê hương của nhiều danh sĩ nổi tiếng như: Thái phó Trương Hán Siêu, Nhà thơ, nhạc sĩ Văn Cao, nhà văn Nam Cao, Tam Nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến,...

Vùng đất này cũng sản sinh nhiểu văn nhân như: Sử gia Ninh Tốn, Tế tửu Trương Công Giai, sử gia Lê Tung, sử gia Trần Quốc Vượng, nhà giáo Nguyễn Ngọc Ký, nhà nghiên cứu Đinh Gia Khánh, nhà địa lý Nguyễn Tử Mẫn, Tổng tài quốc sử Phạm Thận Duật…

Năm 1890, phủ Lý Nhân đổi tên thành tỉnh Hà Nam. Trước đó, phủ Lý Nhân dưới thời Nguyễn, do vua Minh Mạng thành lập, thuộc tỉnh Hà Nội.

Địa danh Nam Định xuất hiện năm 1822 khi đổi tên trấn Sơn Nam Hạ thành trấn Nam Định. Năm 1832, vua Minh Mệnh chia, đặt các tỉnh ở Bắc kỳ, trong đó có Nam Định. Từ thời điểm này, tỉnh Nam Định bao gồm phần đất như ngày nay.

Đến nay, dù đã chia tách, ngăn cách nhau bởi các con sông nhưng các tỉnh này vẫn giữ nhiều nét văn hóa tương đồng, các di tích lịch sử có điểm chung như hệ thống di tích lịch sử thời Đinh - Tiền Lê và thời Trần. Ba tỉnh có chung nền ẩm thực, các loại hình nghệ thuật dân gian đặc trưng như hát chèo, hát chầu văn, hát xẩm.

Nơi một tiếng gà gáy 3 tỉnh Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình đều nghe thấy là điểm giáp ranh giữa các địa phương: xã Thanh Hải (huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam) - xã Yên Phương (huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định) - xã Gia Xuân (huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình). Điểm giáp ranh giữa 3 địa phương này cách nhau bởi sông Đáy (Hà Nam - Ninh Bình, Ninh Bình - Nam Định) và sông Sắt (Hà Nam - Nam Định).

Nếu 3 tỉnh này sáp nhập lấy tên là Ninh Bình thì đây là tỉnh có ngôi chùa lớn nhất Việt Nam. Đó là chùa Tam Chúc – nằm trong khu du lịch Tam Chúc tại huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam hiện nay. Quần thể chùa Tam Chúc có tổng diện tích khoảng 5.100 ha, bao gồm hồ nước rộng 1.000 ha, dãy núi đá và rừng tự nhiên có diện tích 3.000 ha, các thung lũng rộng gần 1.000 ha. Hiện chùa Tam Chúc được xem là ngôi chùa lớn nhất thế giới tính đến thời điểm hiện tại.

Tỉnh Ninh Bình mới sau khi sáp nhập cũng có di sản kép đầu tiên và duy nhất ở Đông Nam Á đó là thắng cảnh Tràng An - Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới trên địa bàn tỉnh Ninh Bình hiện nay. Ngày nay, với phong cảnh được nhận xét "đẹp như tranh vẽ", cùng nhiều địa điểm du lịch tâm linh nổi tiếng, lễ hội độc đáo, đặc sản hấp dẫn, Tràng An đang trở thành một trong những địa điểm du lịch đáng tham quan nhất của Việt Nam.

Về kết nối giao thông, Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình có sự kết nối chặt chẽ thông qua các tuyến đường huyết mạch như chung quốc lộ 38B, quốc lộ 21B, đường sắt Bắc - Nam và đường cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình đi qua.

Thành phố Hoa Lư – trung tâm chính trị hành chính tỉnh Ninh Bình sau khi sáp nhập

Nghị quyết số 1318/NQ-UBTVQH15 của UBTVQH về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã của tỉnh Ninh Bình giai đoạn 2023 – 2025 quyết nghị thành lập thành phố Hoa Lư trên cơ sở nhập toàn bộ huyện Hoa Lư và toàn bộ thành phố Ninh Bình có hiệu lực từ ngày 1/1/2025 cho biết, Quốc hội quyết nghị thành lập thành phố Hoa Lư trên cơ sở nhập toàn bộ diện tích tự nhiên là 103,49 km2, quy mô dân số là 83.613 người của huyện Hoa Lư và toàn bộ diện tích tự nhiên là 46,75 km2, quy mô dân số là 154.596 người của thành phố Ninh Bình.

Sau khi thành lập, thành phố Hoa Lư có diện tích tự nhiên là 150,24 km2 và quy mô dân số là 238.209 người. Thành phố Hoa Lư giáp thành phố Tam Điệp, các huyện Gia Viễn, Nho Quan, Yên Khánh, Yên Mô và tỉnh Nam Định.

Thành phố Hoa Lư hiện nay có 20 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 12 phường: Bích Đào, Đông Thành, Nam Bình, Nam Thành, Ninh Giang, Ninh Khánh, Ninh Mỹ, Ninh Phong, Ninh Phúc, Ninh Sơn, Tân Thành, Vân Giang và 8 xã: Ninh An, Ninh Hải, Ninh Hòa, Ninh Khang, Ninh Nhất, Ninh Tiến, Ninh Vân, Trường Yên.

Cuối tháng 5/2024, phát biểu tại Hội nghị công bố Quy hoạch tỉnh Ninh Bình thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính khẳng định, Ninh Bình có nhiều tiềm năng, lợi thế, là tỉnh nằm ở cực Nam đồng bằng sông Hồng, có vị trí chiến lược quan trọng cả về chính trị, kinh tế và quốc phòng - an ninh; điểm giao cắt giữa 3 vùng (Vùng Đồng bằng sông Hồng - Vùng rừng núi Tây Bắc và Vùng duyên hải Bắc Trung Bộ).

Tỉnh là vùng đất "địa linh nhân kiệt", nhiều giá trị văn hóa - lịch sử - sinh thái tự nhiên độc đáo, đặc sắc riêng có: Có Cố đô Hoa Lư với di sản lịch sử - văn hóa đồ sộ, đặc sắc, phong phú, chứa đựng những giá trị độc đáo.

Ninh Bình là quê hương của nhiều danh nhân đất Việt tiêu biểu như: Anh hùng dân tộc Đinh Bộ Lĩnh, Vua Lê Đại Hành, Danh nhân văn hóa Trương Hán Siêu, Quốc sư Nguyễn Minh Không, Trạng Bồng Vũ Duy Thanh, Anh hùng Lương Văn Tụy, Sử gia Ninh Tốn,... Đáng chú ý, Thủ tướng yêu cầu khẩn trương xây dựng Hoa Lư thành thành phố di sản.

Năm 2024, tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) tỉnh Ninh Bình tăng 8,52%, vượt kế hoạch đề ra (Kế hoạch đề ra là 7,6%). Quy mô kinh tế ước đạt 98,9 nghìn tỷ đồng; GRDP bình quân đầu người đạt 96 triệu đồng.

Tổng sản phẩm trong tỉnh (GRDP) của tỉnh Hà Nam năm 2024 ước đạt 56.116,6 tỷ đồng, tăng 10,93% so với năm 2023, cao thứ 2 trong khu vực Đồng bằng Sông Hồng, thứ 4 toàn quốc. Đây là năm thứ ba liên tiếp địa phương duy trì mức tăng trưởng trên 10% và là mức cao nhất trong 5 năm qua. GRDP bình quân đầu người năm 2024 ước đạt 109,8 triệu đồng, tăng 12,5% so với năm 2023.

Nam Định cũng ghi nhận những kết quả khả quan về kinh tế - xã hội. Tổng sản phẩm trên địa bàn năm 2024 theo giá so sánh 2010 ước đạt 61.222 tỷ đồng, tăng 10,01% so với năm 2023, là mức tăng cao trong vùng (4/11) và cả nước (9/63).

Quy mô kinh tế tỉnh Nam Định năm 2024 theo giá hiện hành ước đạt 113.329 tỷ đồng, tăng 14,78% so với năm 2023. GRDP bình quân đầu người giá hiện hành đạt 59,83 triệu đồng/người, tăng 14,35% so với năm trước.

Như vậy, GRDP bình quân đầu người của tỉnh Hà Nam cao nhất trong ba tỉnh Ninh Bình, Hà Nam và Nam Định với 109,8 triệu đồng.

×