Thanh tra Chính phủ "điểm mặt" loạt vi phạm khi cơ cấu lại ngân hàng yếu kém và xử lý nợ xấu

Kết luận Thanh tra nêu rõ: Theo chủ trương về nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chức tín dụng (TCTD), Thủ tướng đã phê duyệt các đề án về tái cơ cấu (gồm đề án 254, đề án 843 và đề án 1058). Trên cơ sở đó, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã ban hành một số văn bản, tạo cơ sở pháp lý cho thực hiện cơ cấu lại ngân hàng gắn với xử lý nợ xấu.

Qua thanh tra một số nội dung liên quan đến trách nhiệm của NHNN và các TCTD trong việc hướng dẫn, xây dựng, thẩm định, phê duyệt, thực hiện Phương án cơ cấu lại TCTD theo đề án 254; xây dựng, thực hiện kế hoạch xử lý nợ xấu của TCTD, mua, bán nợ xấu của VAMC theo đề án 843; hướng dẫn thực hiện Đề án 1058 trên cơ sở Phương án cơ cấu lại TCTD đã được phê duyệt, kế hoạch xử lý nợ xấu của 19 TCTD do NHNN cung cấp;… cho thấy còn có những khuyết điểm, vi phạm chủ yếu.

Thanh tra Chính phủ "điểm danh" loạt vi phạm

Về thực hiện Đề án 254, NHNN chưa thực hiện phân loại TCTD yếu kém đối với NHTM Phương Nam (PNB), VAB theo quy định tại Kế hoạch triển khai nhiệm vụ cơ cấu lại hệ thống các TCTD của NHNN.

Ngoài ra, NHNN phê duyệt một số cơ chế xử lý, tái cơ cấu tổ chức tín dụng yếu kém, hợp nhất, sáp nhập còn hạn chế, khuyết điểm. Chẳng hạn như việc cho phép Sacombank trích lập dự phòng, phân bổ dự phòng rủi ro chưa chặt chẽ về pháp lý; phê duyệt cho VAB, MSB giãn thời gian thực hiện kiến nghị tại kết luận thanh tra đối với nội dung thoái lãi dự thu, xuất toán thu nhập những chưa thông báo, phối hợp với Bộ Tài chính là chưa thực hiện đúng theo Nghị định của Chính phủ.

Cũng theo kết luận Thanh tra Chính phủ, việc thực hiện phương án tái cơ cấu, sáp nhập, cơ cấu lại tổ chức tín dụng sau sáp nhập được NHNN phê duyệt còn hạn chế, vi phạm.

Ví dụ, một số tổ chức tín dụng chưa thực hiện đầy đủ các kiến nghị thanh tra như việc VietBank và Sacombank vượt hạn mức tăng trưởng tín dụng; Sacombank chậm xử lý khắc phục vi phạm về sở hữu chéo, góp vốn, mua cổ phần; ABBank chưa thực hiện xong thoái vốn tại công ty con, công ty liên kết; kết quả cơ cấu lại Sacombank có nhiều bất cập...

Về thực hiện Đề án 843. Kết luận Thanh tra nêu rõ: kế hoạch xử lý nợ xấu theo Đề án 843 của một số ngân hàng như (LPB, MSB, ABBank, VAB, SHB, BacABank, Seabank, BaovietBank, VietBank) chưa đánh giá đầy đủ, đúng thực trạng nợ xấu, chất lượng tín dụng; chưa xây dựng lộ trình dự phòng và xử lý nợ đối với những khoản vay của Vinashin.

Giai đoạn 2013-2017, Ngân hàng Nhà nước báo cáo tỷ lệ nợ xấu có xu hướng giảm, ở mức dưới 3% nhưng thực chất tỷ lệ nợ xấu nếu tính cả nợ xấu bán cho VAMC chưa xử lý vẫn trên 3%. Qua kiểm tra phát hiện một số ngân hàng chưa chuyển nhóm nợ xấu hoặc chưa chuyển nợ xấu theo quy định trong thời hạn thu hồi nợ theo kiến nghị như: Sacombank, NAB.

Việc cấp tín dụng với một số khách hàng tại các ngân hàng thương mại cổ phần có thiếu sót, vi phạm; có trường hợp chậm trả gốc, lãi nhưng tổ chức tín dụng chưa chuyển nợ quá hạn, nợ xấu. Có tình trạng tập trung tín dụng cho một khách hàng, một dự án nhưng thẩm định điều kiện vay vốn, giải ngân có thiếu sót, vi phạm.

Về xử lý nợ xấu tại VAMC, thông báo cho hay việc xử lý thông qua hình thức phát hành trái phiếu đặc biệt dù đạt một số kết quả nhất định nhưng vẫn tồn tại các hạn chế, thiếu sót. Cụ thể, có trường hợp mua nợ xấu dựa trên thông tin thiếu cơ sở pháp lý, chưa đảm bảo minh bạch. Việc theo dõi thu hồi nợ xấu chưa sát, để cho ABBank thu nợ nhưng không nộp kịp thời vào tài khoản. Một số ngân hàng trích lập thiếu dự phòng như Ngân hàng Dầu khí Toàn cầu, Xây dựng, Hàng hải, Đông Á, Ngân hàng Đại chúng,…SeaBank chưa thoái hết lãi dự thu đối với khoản nợ xấu bán cho VAMC đến 31/7/2018 là 390 tỷ đồng. Ngoài ra, việc mua nợ có tình trạng tài sản đảm bảo chưa đáp ứng điều kiện, chưa được định giá.

Việc mua nợ theo giá thị trường tại VAMC được thực hiện từ tháng 8/2017, chậm theo quy định tại Thông tư 19/2013/TT-NHNN. Năm 2017, VAMC mua nợ vượt vốn điều lệ thực cấp; mua không đúng phương án NHNN phê duyệt,…

Các đơn vị tư vấn thẩm định giá (Công ty CP Thẩm định giá BTC Value thẩm định giá khoản nợ của Công ty Hoàn Cầu Khánh Hòa, Công ty TNHH Hoàn Cầu Nhà Trang tại Sacombank; công ty CP Đầu tư và Thẩm định giá Việt Nam thẩm định giá khoản nợ của Công ty CP Thuận Kiều tại VietinBank vi phạm quy định thẩm định giá.

Kiến nghị của Tổng Thanh tra Chính phủ: Kiểm điểm trách nhiệm người đứng đầu đối với Thống đốc NHNN

Về kiến nghị, Tổng Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo: NHNN chấn chỉnh, khắc phục những tồn tại, khuyết điểm, vi phạm. Tập trung vào hoàn thiện thể chế, chấn chỉnh quản lý, hoàn thiện đề án cơ cấu lại tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu trong giai đoạn tới.

Các tổ chức tín dụng khắc phục tồn tại, khuyết điểm, vi phạm, xem xét xử lý trách nhiệm đơn vị, cá nhân thuộc thẩm quyền.

Đối với VAMC, rà soát đánh giá về tổ chức, hoạt động, vai trò của VAMC trong việc tham gia xử lý nợ, trên cơ sở đó xác định sự cần thiết, tổ chức, hoạt động, quy mô vốn hợp lý, có hiệu quả đối với VAMC,…

Chấn chỉnh đối với VAMC trong việc mua nợ bằng TPĐB, đảm bảo khoản nợ xấu VAMC mua nợ bằng TPĐB phải đáp ứng điều kiện TSĐB theo quy định.

VAMC rà soát vai trò trong tham gia xử lý nợ xấu, chấn chỉnh trong việc mua nợ bằng trái phiếu đặc biệt để thực hiện đúng quy định, rà soát các vi phạm phát hiện qua thanh tra để chấn chỉnh, khắc phục các tồn tại, khuyết điểm.

Về xử lý hành chính, Tổng Thanh tra Chính phủ yêu cầu kiểm điểm trách nhiệm người đứng đầu đối với Thống đốc NHNN về những thiếu sót, khuyết điểm của NHNN trong việc triển khai, thực hiện Đề án 254 và Đề án 843 giai đoạn 2012 – 2015 nêu tại kết luận thanh tra.

Kiểm điểm trách nhiệm các Phó Thống dốc NHNN có liên quan đến những thiếu sót, khuyết điểm tại kết luận.

Theo thẩm quyền xem xét, xử lý đối với lãnh đạo TCTD đã để xảy ra những hạn chế, thiết sót, vi phạm, khuyết điểm trong việc xây dựng, thực hiện các Phương án, kế hoạch của TCTD theo đề án tái cơ cấu TCTD gắn với xử lý nợ xấu đã được phê duyệt nêu tại Kết luận thanh tra.

Về phía Bộ Tài chính, chỉ đạo kiểm tra, xử lý theo thẩm quyền đối với vi phạm của Công ty CP Thẩm định giá BTC Value (Công ty thẩm định giá và thẩm định viên thẩm định khoản nợ của Công ty Hoàn Cầu Khánh Hòa, Công ty TNHH Hoàn Cầu Nhà Trang tại Sacombank); công ty CP Đầu tư và Thẩm định giá Việt Nam (công ty thẩm định và thẩm định viên thẩm định giá khoản nợ của Công ty CP Thuận Kiều tại VietinBank) do không thực hiện đúng quy định thẩm định giá.