Tìm ra bộ giống kháng bệnh khảm lá sắn

Không thể kiểm soát

Triển vọng nguồn giống sạch bệnh trở nên rõ nét hơn vì trước đó, giống sắn KM94 được kỳ vọng có sức kháng bệnh cao. Tuy nhiên, thực tế triển khai các mô hình đều không đạt được kết quả mĩ mãn. Giống sắn HLS-11 có năng suất cao nhưng dễ nhiễm bệnh vẫn được nông dân sản xuất.

Ông Đỗ Văn Vấn - Giám đốc Trung tâm Bảo vệ thực vật (BVTV) phía Nam (Cục BVTV) đánh giá, sau rất nhiều nỗ lực khống chế, cho tới xây dựng các mô hình quản lý dịch hại, dường như kết quả đều đi ngược lại. Tỷ lệ nhiễm bệnh nặng đã giảm xuống nhưng diện tích lây nhiễm cứ ngày càng lan rộng. 

 Theo Cục BVTV, tháng 3/2020, cả nước ghi nhận có 22 tỉnh, thành phố có sự xuất hiện và gây hại của bệnh khảm lá sắn, với diện tích nhiễm hơn 54.444ha Sang tháng 5, khảm lá sắn từ miền Nam đi ngược ra Bắc, lây lan tại 2 tỉnh Hòa Bình và Lào Cai. 

Đến nay, cả nước có 24 tỉnh đã từng/đang bị nhiễm bệnh khảm lá, với diện tích gần 52.180ha, tăng gần 22.964ha so cùng kỳ.

Từ lúc dịch bệnh xuất hiện tới nay, hầu hết các tỉnh đều thành lập ban chỉ đạo phòng chống bệnh khảm lá cũng như nhiều mô hình sản xuất bằng giống sắn sạch bệnh được xây dựng. Tuy nhiên, kết quả không như mong muốn.

Tại Phú Yên, Trung tâm Khuyến nông tỉnh thực hiện 2 mô hình thâm canh giống sắn KM94. Kết quả là diện tích bị nhiễm bệnh chiếm khoảng 50%. So với các giống sắn khảo nghiệm, giống KM94 ít nhiễm bệnh hơn không thể chọn làm giống cho vụ sau.

Tại Quảng Ngãi, Công ty chế biến nông sản tỉnh Quảng Ngãi cũng hỗ trợ nông dân 1 tỷ đồng mua giống sắn trồng tại huyện Sơn Hà với diện tích 6.000ha. Tuy nhiên, do không kiểm soát được đầu vào nên vẫn bị bệnh gây hại. Còn tại Quảng Trị, mô hình theo dõi các vườn sắn tại HTX Tích Tường (thị xã Quảng Trị) bằng giống KM94 và KM140 có tỷ lệ nhiễm bệnh từ 30-90%, cục bộ 100%...

Những tín hiệu khả quan

Ông Đỗ Văn Vấn cho biết, nỗ lực xây dựng mô hình phòng chống dịch bệnh thời gian qua thực tế không phải không mang lại kết quả. Đơn cử như 2 mô hình quản lý giống sắn sạch bệnh ở huyện Xuân Lộc (Đồng Nai) đang triển khai rất tốt việc quản lý bọ phấn, cây sắn không nhiễm bệnh.

Hai mô hình này sử dụng giống KM140 với diện tích là 70ha đã cho thu hoạch với năng suất đạt 25-30 tấn/ha, chữ bột củ sắn tươi đạt từ 27-28%, không bị nhiễm khảm lá. Mô hình đã có nguồn giống để lại cho vụ hè thu năm 2020 với diện tích hơn 300ha. 

Hay như mô hình quản lý tổng hợp bệnh khảm lá do Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện Long Thành thực hiện đang mang lại nhiều hy vọng cho nông dân. 

Ông Nguyễn Ngọc Phong (ở xã Bàu Cạn) kể, cây sắn khỏe mạnh sẽ đạt năng suất từ 27-30 tấn/ha, còn khi đã nhiễm bệnh, năng suất chỉ còn 10-15 tấn/ha, nông dân chỉ có lỗ vốn.

Khi bắt đầu thực hiện các bước kỹ thuật do cán bộ trung tâm hướng dẫn, ông cũng nghi ngờ tính khả thi của mô hình. 

Trước đó, ông đã áp dụng nhiều biện pháp xử lý nhưng không hiệu quả. Tuy nhiên, diện tích sắn 6 tháng tuổi của ông Phong đến nay vẫn phát triển xanh tốt, đậu nhiều củ. Trong khi đó, hàng loạt diện tích sắn của những hộ nông dân xung quanh bị bệnh khảm lá nặng.

Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện Long Thành cho biết, 10ha sắn KM140 mà Trung tâm triển khai đã mang lại những tín hiệu lạc quan khi bệnh chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Trung tâm sẽ nhân rộng mô hình này để đảm bảo triệt tiêu bệnh khảm lá, tăng năng suất, ổn định sản xuất cho bà con nông dân.

Thêm một tin vui nữa, GS Lê Huy Hà - nguyên Viện trưởng Viện Nông nghiệp Việt Nam mới đây cho biết, kết quả khảo nghiệm hàng trăm dòng giống sắn đã thu được 8 dòng/giống kháng bệnh cao. 

Quan trọng hơn, các dòng giống này vừa kháng bệnh lại vừa cho năng suất và tinh bột vượt trội (38-64 tấn/ha), tinh bột cao (26-30%) so với các giống đối chứng tốt nhất hiện trồng tại Tây Ninh (KM419 và KM140 khoảng 44 - 48 tấn/ha).

Đặc biệt trong đó có 1 dòng (C97) đạt cao ở cả 3 chỉ tiêu: Năng suất (54 tấn/ha), tinh bột (27,5%), kháng bệnh (100%). Trong số này, giống HN3 và HN5 được Viện Di truyền nông nghiệp xác định là 2 giống triển vọng nhất.

Theo GS Lê Huy Hà, 2 giống này cũng có nhược điểm là tính phân cành lớn nên mật độ trồng sẽ không cao, lượng tinh bột thấp. Tuy nhiên, trong bối cảnh các giống đều bị nhiễm khảm lá thì đây là giải pháp hiệu quả, tạo thêm lựa chọn cho người dân Tây Ninh và các vùng trồng sắn khác.