Thị trường tín chỉ carbon: Màu tín chỉ nào phù hợp cho thị trường Việt Nam?

Tín chỉ carbon đang dần trở thành một loại tiền tệ, một sản phẩm tài chính phái sinh đặc thù, giao thoa giữa 4 lĩnh vực "thiên nhiên, tài chính, tài sản quốc gia (đất đai) và chuyên môn, kiến thức, dữ liệu". Sự giao thoa này tạo ra một thị trường vừa đặc biệt vừa nhiều thách thức.

Theo ước tính từ Refinitiv, thị trường tín chỉ carbon đã đạt giá trị 1,5 nghìn tỷ USD vào năm 2024, tương đương khoảng 15,7 tỷ USD/năm, và dự kiến tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ trong năm 2025 nhờ các cam kết từ COP29 và mở rộng cơ chế như CBAM của EU.

Theo dữ liệu từ Viện Thị trường carbon thế giới, hiện nay, có khoảng 73 cơ chế mua bán tín chỉ carbon, bao gồm cả thị trường tự nguyện và bắt buộc, đang vận hành trên thế giới, bao phủ gần 23% tổng lượng phát thải khí nhà kính (GHG) toàn cầu. Các cơ chế này đã huy động khoảng 100 tỷ USD trong năm 2022, chủ yếu từ thị trường bắt buộc (chiếm 98%).

Châu Âu dẫn đầu với Hệ thống Giao dịch phát thải (ETS), giá tín chỉ dao động 80-100 USD mỗi tấn nhờ kiểm soát chặt chẽ và minh bạch dữ liệu. Trung Quốc, với thị trường nội địa lớn, dự kiến sẽ tái khởi động cơ chế CCER vào năm 2025.

Trong khi đó, Hàn Quốc đang dần khuyến khích doanh nghiệp và người dân tham gia quá trình này một cách tự nguyện. Tại Trung Quốc, những phần phát thải lớn nhất được thúc đẩy bởi chính sách của nhà nước.

CEO công ty ESGs & Climate Consulting - Betty Palard cho biết, 3 loại tín chỉ carbon chính trên thị trường hiện tại gồm tín chỉ carbon xanh dương, tín chỉ carbon trắng, tín chỉ carbon xanh lá cây.

Cụ thể, tín chỉ carbon xanh dương, xuất phát từ khả năng hấp thụ carbon mạnh mẽ của nước. Tuy nhiên, hạn chế là đo lường lượng carbon được hấp thụ trong môi trường nước còn nhiều thách thức.

Tín chỉ carbon trắng xuất phát từ khả năng sáng tạo của con người thông qua các công nghệ tiên tiến để hút trực tiếp carbon từ khí quyển và lưu trữ trong nội thất hoặc các hình thức bền vững khác. Loại tín chỉ này dành cho những cá nhân, doanh nghiệp đầu tư vào phát triển công nghệ cao.

Tín chỉ carbon xanh lá cây tương tự, nhưng thay cho máy móc là cây xanh. Loại carbon này được lưu trữ lâu dài dưới đất. Khả năng lưu trữ càng cao, tín chỉ carbon càng có giá trị. Theo bà Betty Palard, Việt Nam nên tập trung vào tín chỉ carbon này, thông qua việc bảo tồn rừng, trồng cây và thực hiện các nỗ lực để tăng khả năng hấp thụ carbon của cây xanh và rừng.

Là quốc gia nông nghiệp với 92% nền tảng kinh tế đến từ các doanh nghiệp nhỏ và vừa, kịch bản phát triển thị trường carbon tại Việt Nam có nhiều khác biệt so với các quốc gia khác.

Tuy nhiên, điều quan trọng được nữ CEO nhấn mạnh không nên chỉ "mua bán" tín chỉ carbon theo nghĩa thông thường. Thay vào đó, cần có đầu tư vào những dự án có khả năng phát sinh tín chỉ carbon.

Quá trình đồng hành đầu tư phát triển các dự án có thể có 2 khả năng: tránh phát thải carbon thông qua nỗ lực bổ sung (tính bổ sung là yếu tố then chốt để tạo ra tín chỉ carbon) hoặc hấp thụ, lưu trữ carbon tại nơi tín chỉ này vốn thuộc về.

×