Vàng – bức tường phòng thủ của người dân

Sáng 17/10, phố Trần Nhân Tông – “phố vàng” nổi tiếng nhất Hà Nội – ken đặc người, như tình trạng diễn ra nhiều ngày nay. Từ sớm, anh Nhật Quang ở phường Tây Hồ đã có mặt, kiên nhẫn chờ đợi. “Nhiều ngày rồi, ai cũng canh đến tầm chiều, khi cửa hàng mở lại và phát phiếu thứ tự. Tôi mua hụt nhiều lần, nên hôm nay quyết chờ đến cùng,” anh kể với Dân Việt.

Anh không phải dân đầu cơ. “Tôi chỉ muốn giữ giá trị tài sản. Thế giới bất ổn, lạm phát cao, tiền mất giá, nên tôi mua vàng tích lũy”. 

Câu nói của anh Nhật Quang với người viết đại diện cho tâm thế của hàng triệu người: Trong thời buổi hiện nay, niềm tin an toàn nhất không nằm ở đồng tiền – mà ở kim loại vàng ròng.

Ngày 17/10, giá vàng miếng trong nước lập đỉnh mới: 152 triệu đồng/lượng, còn vàng nhẫn vượt 154 triệu.

Các thương hiệu lớn như Bảo Tín Minh Châu buộc phải tạm dừng bán vì “cháy hàng”, trong khi vàng chợ đen bị “thổi giá” lên tới 190 triệu đồng/lượng – một mức giá khó tưởng tượng, nhưng lại trở thành sự thật trong cơn hưng phấn của đám đông.

Người mua phải đăng ký, nhận phiếu có tên và giờ giao dịch, mỗi người chỉ được mua một lần trong hai ngày. Giữa thủ đô, cảnh tượng ấy khiến nhiều người nhớ lại thời tem phiếu – chỉ khác là giờ họ không xếp hàng mua gạo, mà xếp hàng mua vàng, với tâm trạng pha giữa hy vọng và nỗi lo lắng.

Khi nền kinh tế với lãi suất thấp, chứng khoán trồi sụt, giá bất động sản vượt tầm với, sản xuất vẫn gặp khó, các kênh đầu tư khác chưa đủ hấp dẫn, vàng trở thành bức tường phòng thủ cuối cùng của người dân.

Họ không mua vàng để kiếm lời, mà để giữ lấy giá trị đồng tiền chắt chiu cả đời – một phản xạ tự nhiên, thậm chí là bản năng tự vệ của những người nhỏ bé giữa một hệ thống tài chính còn mong manh.

Cơn sốt vàng không do dân nóng ruột – mà do thể chế chưa đủ sức làm nguội nỗi lo.

Hiệu ứng toàn cầu

Cơn biến động mạnh mẽ chưa từng thấy của vàng không chỉ diễn ra ở Việt Nam. Trên thế giới, giá vàng đã vượt 4.300 USD/ounce, có lúc chạm 4.367 USD – mức cao nhất trong lịch sử.

Trong báo cáo ngày 15/10, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cảnh báo, sự ổn định của hệ thống tài chính toàn cầu chỉ là “bình yên tạm thời”. Cơ quan này nêu ba rủi ro chính đang tích tụ: Giá tài sản bị kéo căng, rủi ro lan trong khu vực tài chính phi ngân hàng, và áp lực tài khóa ngày càng nặng nề đối với nhiều chính phủ.

Đồng USD tăng giá không vì sức mạnh, mà vì nỗi sợ lan truyền. “Vàng luôn là nơi trú ẩn an toàn,” ông Tobias Adrian, Giám đốc Thị trường Tiền tệ và Vốn của IMF, nói.

Nói cách khác, vàng đang được tái định nghĩa – không còn là biểu tượng của giàu sang, mà là biểu tượng của sự phòng thủ.

Và khi nỗi lo trở thành xu hướng toàn cầu, nó không dừng ở New York hay London – mà lan tới cả những góc phố Trần Nhân Tông của Hà Nội.

Cần thêm những chỗ trú ẩn khác cho tiền của dân

Ngày 26/8, Chính phủ ban hành Nghị định 232/2025/NĐ-CP, chính thức bãi bỏ cơ chế Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng – một bước cải cách đúng hướng, được mong chờ suốt hơn mười năm.

Thế nhưng, sau khi nghị định có hiệu lực (10/10), thị trường vẫn gần như đứng yên. Chưa có doanh nghiệp nào được cấp phép sản xuất, cũng chưa có hướng dẫn cụ thể từ Ngân hàng Nhà nước về tiêu chuẩn, quy trình, hay cơ chế quản lý mới.

Cung vẫn tắc, trong khi cầu tăng mạnh bởi tâm lý “thị trường sắp mở cửa”. Người dân tin rằng mua hôm nay sẽ rẻ hơn ngày mai, và chính kỳ vọng ấy đã đẩy giá lên cao.

Chính điều này đôi khi lại tạo ra cơn sóng mà nó muốn xoa dịu. Chính sách cũng không thể thắng được tâm lý – nhất là khi tâm lý ấy được nuôi bằng nhiều nỗi lo. Khi chính sách đến sau thị trường, nó sẽ bị thị trường dẫn dắt.

Vàng tăng không chỉ vì khan hiếm, mà vì niềm tin đang thiếu hụt ở góc độ toàn cầu. Khi ngay cả IMF phải dùng cụm từ “bình yên tạm thời”, điều đó cho thấy niềm tin vào các đồng tiền chủ chốt của thế giới cũng đang bị bào mòn.

Với Việt Nam, thách thức còn lớn hơn, bởi chúng ta cùng lúc chịu sức ép từ bên ngoài và từ chính những yếu tố nội tại chưa đủ mạnh. Bên ngoài là những đợt sóng bất ổn toàn cầu – tỷ giá, nợ công, và giá tài sản – tác động trực tiếp tới tâm lý người dân. Bên trong là sự mong manh của thị trường tài chính, là khoảng trống niềm tin mà chính sách chưa kịp lấp đầy.

Người dân chỉ đang cố bảo vệ mình trước những biến động mà họ không kiểm soát nổi, bằng cách duy nhất họ cho là an toàn nhất – giữ vàng. Đó không phải là sự liều lĩnh, mà là bản năng sinh tồn của những người tích cóp từng đồng, lo xa trước rủi ro mà họ không thể đoán định.

Vấn đề không nằm ở hành vi cá nhân, mà là khi hệ thống tài chính chưa đủ vững để người dân gửi trọn niềm tin, khi các kênh đầu tư chưa đủ hấp dẫn, vàng nghiễm nhiên trở thành chỗ bấu víu cuối cùng – nơi họ gửi gắm nỗi lo nhiều hơn là kỳ vọng lợi nhuận.

Giải pháp không thể chỉ là “khuyên dân đừng mua vàng”. Điều cần làm là tạo thêm những nơi trú ẩn khác cho đồng tiền của họ – thị trường trái phiếu đáng tin, quỹ hưu trí linh hoạt, kênh tiết kiệm hấp dẫn, và một đồng nội tệ được bảo vệ bằng kỷ luật chính sách. Một nền kinh tế khỏe mạnh là nơi người dân không cần cất vàng trong két để tìm giấc ngủ yên.

Bởi khi niềm tin vào đồng tiền, vào chính sách, vào tương lai đủ vững, người ta sẽ không phải giữ của trong kim loại lạnh, mà có thể gửi niềm tin vào sự vận hành của nền kinh tế.

Vàng có thể giúp giữ của, nhưng niềm tin mới là thứ giữ cho một quốc gia được an toàn, là tấm khiên chống lại mọi biến động từ bên ngoài. Khi niềm tin trở lại, vàng sẽ trở về đúng vị trí của nó – không còn là nơi trú ẩn của nỗi lo, mà là thước đo của sự ổn định.

Và khi ấy, những biến động bất thường của vàng sẽ tự lặng xuống, không phải vì mệnh lệnh hành chính, không phải vì những can thiệp thị trường, mà vì lòng tin đã được phục hồi – thứ “vàng” thật mà mọi nền kinh tế đều cần có.

Rồi một ngày, phố Trần Nhân Tông sẽ lại yên ả. Người ta đi qua những tiệm vàng như đi qua hàng quán quen, không còn nhìn giá mỗi sáng để đo mức độ lo lắng của mình.

Khi vàng không còn là nỗi ám ảnh, mà chỉ là một món hàng bình thường trong một thị trường bình thường – đó mới là dấu hiệu của một nền kinh tế trưởng thành.

×