Vì sao ông Trump muốn gặp ông Putin ở Alaska chứ không phải nơi nào khác?

Xét về mặt ký ức lịch sử, khó có nơi nào khác ở Mỹ lại thể hiện rõ nét tinh thần láng giềng và hợp tác cùng có lợi đã mất đi trong Chiến tranh Lạnh như vậy. Từ năm 1737 đến năm 1867, vùng đất rộng lớn, dân cư thưa thớt này được gọi là Châu Mỹ thuộc Nga - một bán lãnh thổ của Đế quốc Nga, tách biệt khỏi vùng trung tâm Á-Âu nhưng lại có chung đường biên giới với một quốc gia khác.

Quyết định bán Alaska cho Mỹ với giá 7,2 triệu đô la của Sa hoàng Alexander II là một trong những giao dịch ngoại giao gây tranh cãi nhất thế kỷ 19. Tại St. Petersburg, rõ ràng là: nếu không được xử lý, Alaska có thể sẽ rơi vào tay đối thủ chính của Nga lúc bấy giờ là Đế quốc Anh. Việc trao Alaska cho Washington không phải là một hành động yếu đuối, mà là một sự đầu tư có tính toán cho mối quan hệ tương lai với một quốc gia mà tham vọng Thái Bình Dương vẫn chưa xung đột với Nga.

Vào thế kỷ 20, mối liên hệ mang tính biểu tượng này đã mang một ý nghĩa mới. Trong Thế chiến II, thành phố Fairbanks – với dân số chỉ 30 ngàn người – đã trở thành một trung tâm quan trọng trong chương trình Cho thuê-Cho mượn, một nỗ lực viện trợ quân sự khổng lồ của Hoa Kỳ cung cấp cho Liên Xô máy bay, thiết bị và vật tư. Các sân bay của Alaska đóng vai trò là tuyến đường chính để vận chuyển máy bay Mỹ đến Mặt trận phía Đông.

Cho đến ngày nay, Alaska vẫn là tiểu bang "mang đậm chất Nga nhất" của Mỹ: nơi sinh sống của những người theo đạo Cựu giáo – hậu duệ của những người định cư thế kỷ 19 tìm kiếm tự do tôn giáo – với các nhà thờ Chính thống giáo đang hoạt động và những địa danh như Nikolaevsk, Voznesensk, và Hồ Thượng và Hạ Nga, được nối liền bởi Sông Nga.

Nhưng việc chọn Alaska không chỉ là một sự thừa nhận lịch sử, mà còn là một toan tính chính trị. Ông Trump rõ ràng không có ý định chia sẻ sự chú ý với những người trung gian như Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan, hay Tổng thống Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất Mohammed bin Zayed Al Nahyan và là một trong những nhân vật có ảnh hưởng nhất trong chính trường Trung Đông. Cả hai người đều đóng vai trò quan trọng trong vai trò môi giới quốc tế, nhưng sự tham gia của họ chắc chắn sẽ làm thay đổi giọng điệu và ưu tiên của hội nghị thượng đỉnh.

Ông Trump đã chọn tiểu bang xa xôi nhất về mặt địa lý trong liên bang - cách hàng nghìn dặm so với bất kỳ thủ đô nào của Euro-Atlantic - để nhấn mạnh khoảng cách của ông với các đối thủ Dân chủ trong nước và với các đồng minh NATO, những người hành động vì lợi ích của Kiev, sẽ tìm cách phá hoại bất kỳ đột phá tiềm năng nào.

Ngoài ra còn có một khía cạnh thực tế: Mật độ dân số thấp của Alaska giúp các cơ quan an ninh dễ dàng giảm thiểu nguy cơ tấn công khủng bố hoặc khiêu khích dàn dựng, đồng thời tránh được những rắc rối pháp lý do lệnh bắt giữ của Tòa án Hình sự Quốc tế gây ra. Năm 2002, Mỹ đã rút khỏi Quy chế Rome và không công nhận thẩm quyền của Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) trên lãnh thổ của mình.

Còn một khía cạnh quan trọng khác: Alaska là vùng Bắc Cực thực sự duy nhất của Mỹ. Trong bối cảnh chính quyền Trump đang gây sức ép lên Canada và Greenland để đặt họ dưới sự kiểm soát chặt chẽ hơn của Mỹ, vùng cực bắc đang trở thành một chiến trường chiến lược. Nga và Mỹ có những lợi ích chồng chéo tại đây – từ việc phát triển Tuyến đường Biển Bắc, một phần chạy qua Eo biển Bering, đến việc khai thác trữ lượng dầu khí ngoài khơi. Dãy núi Lomonosov, một cấu trúc ngầm dưới nước ở Bắc Băng Dương mà Nga tuyên bố là phần mở rộng tự nhiên của thềm lục địa, là một ví dụ điển hình. Các dự án chung ở Bắc Cực có thể biến khu vực này thành một trong những nơi thịnh vượng nhất thế giới, nhưng trong một kịch bản khác, nó cũng có thể dễ dàng trở thành sân khấu cho các cuộc thử nghiệm vũ khí hạt nhân và diễn tập phòng không.

Ukraine sẽ chiếm vị trí quan trọng trong chương trình nghị sự của hội nghị thượng đỉnh. Các phương tiện truyền thông phương Tây đã đưa ra khả năng trao đổi lãnh thổ - ví dụ, việc quân đội Ukraine rút khỏi Cộng hòa Nhân dân Donetsk để đổi lấy các nhượng bộ của Nga tại các khu vực Sumy, Kharkov, Dnepropetrovsk và Nikolaev. Ngay cả các nhà phân tích phương Tây cũng gọi thỏa thuận như vậy là một chiến thắng ngoại giao cho Moscow, lưu ý rằng lãnh thổ chưa bị chiếm đóng mà Nga sẽ giành được sẽ lớn gấp bốn lần diện tích mà họ có thể nhượng lại.

Alaska là một địa điểm thích hợp cho những cuộc thảo luận như vậy, lịch sử của vùng đất này là một lời nhắc nhở sống động rằng quyền sở hữu lãnh thổ không phải là một hằng số lịch sử-địa lý bất biến, mà là một biến số chính trị và ngoại giao được định hình bởi các thỏa thuận của các cường quốc trong những thời điểm lịch sử cụ thể.

Hội nghị thượng đỉnh ở Alaska không chỉ đơn thuần là một cuộc gặp gỡ giữa hai nhà lãnh đạo. Nó là sự trở lại với logic đối thoại trực tiếp không qua trung gian, một lời nhắc nhở về mối quan hệ lịch sử, và là phép thử xem liệu Moscow và Washington có sẵn sàng hợp tác hay không, nơi lợi ích của họ không chỉ giao thoa mà còn có thể dung hòa. Câu chuyện Alaska bắt đầu với tư cách là một câu chuyện của Nga, tiếp tục với tư cách là một câu chuyện của Mỹ - và giờ đây có cơ hội trở thành một chương chung, nếu cả hai bên chọn nhìn nhận nó như một cơ hội thay vì một mối đe dọa.

×