Vụ "tham ô" 10,7 triệu đồng và cái án 7 năm tù!

Câu chuyện rất đơn giản - như bản chất – và thật ra rất đáng yêu nếu ta tạm quên đây là hồ sơ một vụ án hình sự. Trường THCS Tam Giang Tây có nhu cầu mua sắm vài cái kệ tivi, kệ hồ sơ… Vốn là người có tay nghề hàn, lại quen tiết kiệm, thầy Tâm – hiệu trưởng – xắn tay áo làm luôn. Tự làm bằng bàn tay vẫn ngày ngày cầm phấn trắng và tự giao tới trường.

Không hề kê khống. Không phải hàng giả!

Không có thiết bị “ma”. Cũng không bỏ túi chút xíu nào vật tư!

Và vì là hàng handmade, cái thiếu, chỉ là tờ hóa đơn.

Vì thiếu một vài tờ giấy ấy, thầy Tâm xoay sở bằng cách mua hóa đơn từ bên ngoài để hợp thức hóa chi phí vật tư – công sức. Không có hợp đồng gia công với trường, không có chứng từ đúng mẫu, bất hạnh cho thầy Tâm, hành vi đó bị cáo buộc “gian dối để rút tiền ngân sách” bị các cơ quan tố tụng và TAND huyện Ngọc Hiển (Cà Mau) (cũ) quy thành tội tham ô tài sản, với mức án sơ thẩm lên đến 7 năm tù.

10,7 triệu đồng giá trị, và 7 năm tù - các bạn không nghe nhầm đâu.

Câu hỏi đầu tiên bật ra là: 10,7 triệu đồng, một con số nhỏ hơn lương tháng của nhiều vị lãnh đạo, lại khiến một người thầy 52 tuổi bị xử như một tội phạm đặc biệt nghiêm trọng – điều đó có hợp lý không?

Điều nghịch lý nhất trong câu chuyện này không nằm ở tội danh, mà nằm ở cách đối xử với cái sai. Thầy Tâm sai – điều đó không cần bàn cãi. Sai vì không tuân đúng thủ tục tài chính công (dù biết hay không). Sai vì cách xử lý vụng về để hợp thức hóa chi phí từ tiền túi bỏ ra làm việc chung. Nhưng cái sai ấy có nhất thiết phải xử lý hà khắc bằng biện pháp hình sự?!

Nghị quyết 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị đã đưa ra định hướng rất rõ: “Trường hợp thực tiễn áp dụng pháp luật có thể dẫn đến xử lý hình sự hoặc không xử lý hình sự thì kiên quyết không áp dụng xử lý hình sự. Trường hợp đến mức xử lý hình sự thì ưu tiên các biện pháp khắc phục hậu quả kinh tế trước và là căn cứ quan trọng để xem xét các biện pháp xử lý tiếp theo”.

Tinh thần ấy, nên được triệt để áp dụng trong vụ án này.

Bởi, thầy Tâm không hề phủ nhận sai phạm về thủ tục, vì ông tin rằng mình không tham ô, không “ăn bớt của công”, không trục lợi. Có lẽ cũng vì niềm tin ấy mà thầy không chịu “khắc phục hậu quả” – thứ lẽ ra chỉ là 10,7 triệu đồng và vài tờ giấy.

Đặt giả thiết: Nếu thầy Tâm chịu nộp lại 10,7 triệu đồng kia thì liệu có được giảm án?

Hoàn toàn có thể lắm. Nhưng điều đó cũng giống như bắt một người nhận sai về một điều họ không tin mình làm sai về mặt đạo đức – dù có sai quy trình.

Câu chuyện “thầy giáo thành bị cáo” khiến chúng ta liên hệ tới bao nhiêu vụ án tham ô tham nhũng xảy ra khắp nơi.

Cây cột điện cốt… tre. Một con robot y tế đội giá 400%. Cả thiết bị trường học nữa, bị thổi giá, bị “ăn” từ cuốn sách đến tấm bảng, chiếc máy chiếu…

Trong hầu hết những vụ án đó những kẻ tham ô tham nhũng sai phạm – nếu có bị xử lý hình sự – thường được tính đến “hoàn cảnh khách quan”, “khắc phục hậu quả”, “nhân thân tốt”, thậm chí được hoãn chấp hành án để… chữa bệnh.

Còn ông Tâm? Một hiệu trưởng trường cấp 2, với mức lương không cao hơn mặt bằng giáo viên tỉnh lẻ, tự bỏ công ra làm, bị xử như thể “làm giả hóa đơn để chiếm đoạt hàng chục triệu của ngân sách”.

Chúng ta vẫn rao giảng về tinh thần “sáng tạo”, “chủ động” trong đội ngũ quản lý giáo dục. Nhưng khi một người dám làm, dám nghĩ, dám tiết kiệm – thì không được tưởng thưởng, mà còn bị quy kết. Giống như chiếc kệ thầy Tâm tự tay hàn - chưa kịp để sách, đã thành tang vật.

Đúng rồi đó, nếu như cơ chế càng thiếu linh hoạt thì càng có tâm, càng dễ bị quy kết. Pháp luật càng máy móc, càng nhiệt huyết càng dễ sai. Cách xử lý càng khô cứng, càng khiến người ta chùn tay - khi muốn làm điều gì đó khác với bình thường.

Chúng ta vẫn nghe chuyện cán bộ công chức không làm vì sợ sai. Nghe tâm lý “thà đứng trước hội đồng kỷ luật còn hơn đứng trước vành móng ngựa”. Và giờ, với vụ việc này, lại đã có thêm một “tấm gương xấu” theo cách kỳ lạ được tạo ra: Đừng dại mà xắn tay làm gì, cứ gọi thầu, cứ hợp đồng, cứ đúng quy trình, còn chuyện hiệu quả để tính sau- còn hơn chịu hậu quả. Nếu như thế thì có khác nào khuyến khích sự lười biếng, thủ tục hóa, và loại bỏ cái “tâm” trong công việc giáo dục?

Cũng rất may là ở phiên tòa phúc thẩm tháng 5/2025, TAND tỉnh Cà Mau đã hủy toàn bộ bản án sơ thẩm để điều tra lại. Đó là tia hy vọng cho thầy Tâm. Cho dù vết thương niềm tin có thể đã hằn rất sâu vào lòng người.

Vì 10,7 triệu đồng, một người làm giáo dục có tâm bị biến thành tội phạm hình sự.

Vì vài tờ hoá đơn sai thủ tục, cả một quá trình đóng góp bị phủ định.

Nếu vụ án này không được cấp phúc thẩm xem xét và quyết định hủy toàn bộ bản án sơ thẩm, và hơn nữa nếu không được soi xét lại bằng con mắt công tâm, bằng tinh thần Nghị quyết 68, thì cái mất không chỉ là 7 năm tuổi già của một thầy giáo, mà là niềm tin của cả xã hội vào lý trí của pháp luật.

Bởi một thầy Tâm bị xử, có thể hàng trăm “cái tâm” khác sẽ chọn đứng im.

Bởi đôi khi, luật pháp đúng nhưng ứng xử sai thì chính cái sai ấy mới khiến lòng người nguội.

Xin đừng lãng phí cái tâm của những người tử tế!

×