Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Tự lực, tự cường về công nghệ, đưa Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu

Là một trong những cơ quan xây dựng chiến lược của Chính phủ, lãnh đạo Bộ KH&ĐT cho rằng, năm 2025 đất nước sẽ có nhiều biến chuyển, vận hội mới mở ra và cũng đối diện với nhiều thách thức lớn.

Báo Nông thôn Ngày nay xin trích đăng buổi trò chuyện với tư lệnh ngành KH&ĐT, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng về năm cũ 2024 và những kỳ vọng, chiến lược mục tiêu năm 2025 phía trước.

Thưa ông, năm 2025 là năm tổng kế báo cáo thực hiện 5 năm chiến lược phát triển kinh tế xã hội 10 năm 2021-2030 - văn kiện quan trọng của Đại hội Đảng lần thứ XIV, tinh thần cách mạng bộ máy, đổi mới, tăng tốc bứt phát được thể hiện như nào thưa Bộ trưởng?

- Tinh thần chủ đạo là đưa đất nước vững bước tiến vào kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình phát triển giàu mạnh, thịnh vượng của dân tộc, Báo cáo lần này có nhiều nội dung định hướng mới, mang tính đột phá bao trùm trên các ngành, lĩnh vực, trong đó có các điểm trọng tâm, cốt lõi.

Đó là phát triển nhanh và bền vững đất nước dựa chủ yếu vào khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ trên cơ sở làm chủ công nghệ và chủ động, tích cực hội nhập quốc tế, đa dạng hóa thị trường, nâng cao khả năng chống chịu của nền kinh tế.

Phát triển hài hòa giữa kinh tế với văn hóa, xã hội, bảo vệ môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu; lấy phát triển kinh tế là nhiệm vụ trung tâm.

Quyết tâm nỗ lực đạt được tốc độ tăng trưởng kinh tế cao trong giai đoạn tới và tiếp tục duy trì trong dài hạn, đây là tiền đề để chúng ta hoàn thành các mục tiêu tổng quát trong Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng là đến năm 2045, nước ta trở thành nước phát triển, thu nhập cao.

Mục tiêu tuy khó khăn, thách thức nhưng như kinh nghiệm của một số nước phát triển cho thấy, để trở thành nước có thu nhập cao, các quốc gia này đều trải qua các giai đoạn dài trong lịch sử có mức tăng trưởng cao, có thể lên tới hai con số như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore...

Đổi mới được xem là nguồn lực, chú trọng khoa học công nghệ là đòi hỏi thiết yếu, xem kinh tế tư nhân là động lực chủ đạo, hoàn thiện thể chế được đặc biệt coi trọng trong thời gian gần đây… Với vai trò là tư lệnh của ngành kế hoạch, ông có thể nêu một số cơ hội, thách thức phát triển các nguồn lực này?

- Để đạt được mức tăng trưởng cao trong bối cảnh tình hình thế giới, khu vực dự báo còn nhiều khó khăn, thách thức, đòi hỏi phải tập trung thực hiện hiệu quả các đột phá chiến lược đã được xác định qua các kỳ Đại hội Đảng, trong đó hoàn thiện thể chế phát triển được coi là "đột phá của đột phá" của giai đoạn tới.

Ngoài thể chế, chúng ta cần đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng theo chiều sâu thay vì chiều rộng, thâm dụng vốn, lao động giá rẻ.

Chiến lược tăng tốc đất nước cần dựa vào kinh tế số, kinh tế chia sẻ. Cần tăng cường ứng dụng công nghệ số trong mọi ngành, lĩnh vực, tạo ra các mô hình kinh doanh mới.

Việt Nam cần hình thành năng lực sản xuất quốc gia trình độ cao, có lộ trình chiến lược để tự lực, tự cường về khoa học công nghệ để chủ động tham gia sâu, hiệu quả vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Vốn Nhà nước tập trung nguồn lực vào các ngành, lĩnh vực then chốt, các công trình, dự án trọng điểm, có sức lan tỏa, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội.

Khu vực doanh nghiệp có vốn nhà nước cần đổi mới toàn diện mô hình quản lý, cách làm. Chúng ta cần đặt đúng vai trò kinh tế tư nhân để khu vực này thực sự trở thành một trong những động lực quan trọng nhất của nền kinh tế.

Vậy chúng ta cần làm gì để đạt được những mục tiêu, kỳ vọng lớn kể trên?

- Chúng ta phải nâng cao chất lượng thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, trong đó nhấn mạnh đến việc hoàn thiện hệ thống pháp luật đầy đủ, đồng bộ, hiện đại nhằm hội nhập quốc tế; vừa phục vụ yêu cầu quản lý, thúc đẩy phát triển.

Trước sự phát triển mạnh mẽ của các hình thức kinh tế mới, đòi hỏi phải nhanh chóng xây dựng và hoàn thiện thể chế phát triển các mô hình kinh tế mới như kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, trung tâm tài chính khu vực và quốc tế, khu thương mại tự do...

Đặc biệt, trong năm 2025 trở đi cần triệt để phân cấp, phân quyền, định rõ trách nhiệm, quyền hạn giữa trung ương và địa phương trong thừa hành công vụ. Bỏ tư duy "không quản được thì cấm", xóa bỏ triệt để cơ chế "xin - cho". Cải thiện và nâng cao chất lượng môi trường kinh doanh, bảo đảm cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng, minh bạch. với phương châm "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm".

Muốn đổi mới mô hình, động lực tăng trưởng, chúng ta cần đổi mới toàn diện, hiệu quả, chất lượng giáo dục và đào tạo, trọng tâm là hiện đại hóa và thay đổi phương thức giáo dục, đào tạo. Chúng ta cần đào tạo nhân lực chất lượng cao theo chuẩn quốc tế đáp ứng nhu cầu của thị trường, nhất là những ngành, lĩnh vực ưu tiên, mới nổi như trí tuệ nhân tạo, chip bán dẫn, xây dựng, vận hành đường sắt cao tốc...

Chủ trương của Đảng lấy khoa học và công nghệ là động lực tăng trưởng, phát triển. Chính vì vây, đổi mới, hoàn thiện chính sách, pháp luật về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là con đường quyết định đi đến thành công.

Việt Nam cần đầu tư và sử dụng có hiệu quả các trung tâm nghiên cứu và phát triển, đào tạo lĩnh vực công nghiệp công nghệ số, công nghiệp điện tử, chíp bán dẫn, trí tuệ nhân tạo…

Với mục tiêu xây dựng Việt Nam trở thành một nước phát triển vào giữa thế kỷ 21, Việt Nam cần ưu tiên vào những lĩnh vực nào để đảm bảo sự phát triển toàn diện và bền vững?

- Với mục tiêu xây dựng Việt Nam trở thành một nước phát triển vào giữa thế kỷ 21, để bảo đảm sự phát triển toàn diện và bền vững, duy trì sự cân bằng giữa phát triển kinh tế thị trường và thực hiện các mục tiêu xã hội, theo chúng tôi, mọi chủ trương, chính sách đều phải xuất phát từ nguyện vọng, lợi ích chính đáng và hạnh phúc của Nhân dân.

Chúng ta lấy phát triển để duy trì ổn định, ổn định để thúc đẩy phát triển; đồng thời phát triển hài hòa giữa kinh tế với văn hóa, xã hội, bảo vệ môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu; lấy phát triển kinh tế là nhiệm vụ trung tâm.

Chủ động nắm bắt, tận dụng hiệu quả các cơ hội của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, từ quá trình chuyển đổi chưa từng có của kinh tế thế giới và hội nhập quốc tế để đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, cơ cấu lại nền kinh tế, phát triển kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.

Tập trung nâng cao năng lực sản xuất trong các ngành, lĩnh vực đạt trình độ cao, nhất là một số ngành công nghiệp nền tảng, công nghiệp mũi nhọn, công nghiệp mới nổi, công nghiệp hỗ trợ, từng bước tự lực, tự cường về khoa học công nghệ để chủ động tham gia sâu, hiệu quả vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Cần huy động nguồn lực từ các định chế, cơ chế tài chính toàn cầu; phát triển thị trường tín chỉ các-bon, quan tâm thị trường tín chỉ các-bon từ rừng và từ lúa chất lượng cao. Phát triển hạ tầng thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt kết hợp tái chế, thu hồi năng lượng.

Quyết liệt xử lý tình trạng ô nhiễm không khí ở các đô thị thông qua phát triển giao thông công cộng, loại bỏ dần phương tiện giao thông gây ô nhiễm chuyển sang các phương tiện thân thiện môi trường và phát triển các công trình xanh, nâng diện tích cây xanh.

Trân trọng cảm ơn ông vì cuộc trao đổi này!

×