Điểm danh loạt di sản công nghiệp từng "làm mưa làm gió" một thời của Hà Nội
Video: Những di sản công nghiệp vang bóng một thời ở Thủ đô giờ ra sao?.
Tháng 5/1960, khu công nghiệp Thượng Đình, khu công nghiệp quy mô đầu tiên ở Hà Nội nằm trên đường Nguyễn Trãi (quận Thanh Xuân) được khánh thành với các nhà máy chủ lực như thuốc lá Thǎng Long, cao su Sao Vàng, xà phòng Hà Nội (thường được gọi là khu Cao Xà Lá), cơ khí Hà Nội và một số nhà máy khác.
Được thành lập đầu năm 1957, nhà máy thuốc lá Thăng Long nằm tại số 235 Nguyễn Trãi, được xem là đơn vị tiên phong của ngành công nghiệp thuốc lá Việt Nam với diện tích hơn 64.000 m2.
Theo Nghị định số 167 của Chính phủ về sắp xếp lại, xử lý tài sản công thì nhà máy phải di dời khỏi nội đô trong vòng 5 năm tới. Khu vực này đã được UBND.TP Hà Nội phê duyệt sẽ là đất công cộng và phần hỗn hợp dịch vụ thương mại, nhà ở, nhà trẻ, trường tiểu học, cây xanh.
Nhà máy xà phòng Hà Nội được thành lập năm 1960, chuyên sản xuất chất tẩy rửa tổng hợp như xà phòng, nước rửa bát, nước giặt, xà bông, kem đánh răng, xà phòng thơm… Hiện khu vực này là đất trống khi nhà máy di dời ra khỏi nội đô.
Tiếp đến là nhà máy cao su Sao Vàng được thành lập năm 1960, diện tích khoảng 62.000 m2. Nhiều năm trước, nhà máy nằm trong kế hoạch di dời ra khỏi nội đô vì ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Năm 2016, cao su Sao Vàng hợp tác cùng doanh nghiệp Hoành Sơn góp vốn thực hiện dự án tổ hợp thương mại và nhà ở Sao Vàng - Hoành Sơn, tuy nhiên sau 7 năm dự án vẫn im lìm.
Được thành lập năm 1957, tiền thân là xí nghiệp X30, công ty giày Thượng Đình trên đường Nguyễn Trãi chuyên sản xuất các loại giầy vải, dép.
Hiện nay, toàn bộ cơ sở sản xuất của công ty giày Thượng Ðình gồm 6 dây chuyền hoàn chỉnh đều nằm trên địa bàn quận Thanh Xuân. Trước yêu cầu mở rộng sản xuất, công ty đã thực hiện dự án đầu tư cơ sở hai tại khu công nghiệp tại Ðồng Văn (tỉnh Hà Nam).
Năm 1961, nhà máy bóng đèn, phích nước Rạng Đông (quận Thanh Xuân) chính thức được thành lập, trở thành cơ sở đầu tiên sản xuất hai sản phẩm này ở Việt Nam và Đông Dương.
Công ty cổ phần phân lân nung chảy Văn Điển (tiền thân là công ty phân lân nung chảy Văn Điển) được thành lập năm 1960, thuộc huyện Thanh Trì. Nhà máy xây dựng trong thời gian hơn một năm gồm 2 lò cao, mỗi lò có công suất 10.000 tấn mỗi năm và một dây chuyền sấy nghiền.
Nhà máy bia Hà Nội (tổng công ty cổ phần bia - rượu - nước giải khát Hà Nội) thành lập năm 1890 với diện tích hơn 52.000 m2, vẫn đang hoạt động tại 183 Hoàng Hoa Thám (quận Ba Đình). Ban đầu nhà máy mang tên Hommel, sản xuất chỉ 150 lít bia một ngày, đến năm 1954 đổi tên là Nhà máy bia Hà Nội. Theo quy hoạch phân khu đô thị H1-2 được UBND TP.Hà Nội phê duyệt tháng 3/2021, khu đất của nhà máy bia hiện nay sẽ trở thành đất hỗn hợp, công cộng, trường THPT, cây xanh, nhà ở, bãi đỗ xe.
Công ty TNHH một thành viên dệt kim Đông Xuân (trước đây là nhà máy dệt kim Đông Xuân) với tên giao dịch DOXIMEX, được thành lập năm 1959. Ban đầu nhà máy có trụ sở ở phố Nguyễn Công Trứ, Hòa Mã, sau chuyển về đường Minh Khai (quận Hai Bà Trưng). Từ cuối năm 1964 đến năm 1979, nhà máy chủ yếu sản xuất các mặt hàng phục vụ lực lượng vũ trang như áo lót, áo chống rét cào bông, dây đai quân dụng, dây đeo bi đông nước, dây băng đạn, dây túi lựu đạn, túi cơm, thắt lưng đai, găng tay, tất chống muỗi, vắt, màn cá nhân, chăn.
Nhà máy bánh kẹo Hải Châu trên phố Mạc Thị Bưởi (quận Hai Bà Trưng) được thành lập năm 1965, sản xuất bánh, kẹo, thực phẩm, lương khô, kem xốp và bột canh.
Nhà máy xe lửa Gia Lâm - Công ty Vận tải Hành khách đường sắt Hà Nội, tại số 551 Nguyễn Văn Cừ (quận Long Biên), được thành lập năm 1905, diện tích hơn 200.000 m2, bao gồm trụ sở công ty, nhà xưởng sửa chữa toa xe. Năm 1988, chính phủ Ba Lan tài trợ xây dựng đồng bộ nhà xưởng. Nhà máy là cơ sở duy nhất tại Việt Nam đáp ứng khổ ray 1.435 mm vào tận xưởng. Nơi đây tạo ra những biểu tượng của đường sắt Việt Nam như đầu máy hơi nước Tự lực, đầu máy diesel... Hiện nhà máy còn hệ thống nhà xưởng với khung thép lớn, máy móc, cẩu siêu trường, siêu trọng, cầu trục, máy nâng.. Dự kiến khu vực này được quy hoạch là đất công cộng và sẽ di dời trong 5 năm tới.
Ngoài ra còn có nhà máy rượu Hà Nội ở số 94 Lò Đúc (quận Hai Bà Trưng), do hãng rượu Fontaine của Pháp xây dựng năm 1898. Đây là nhà máy lớn nhất trong 5 nhà máy được xây dựng ở khu vực Đông Dương thời bấy giờ, nay là công ty cổ phần rượu và nước giải khát Hà Nội (HALICO). Và Nhà máy điện Yên Phụ (quận Tây Hồ), nay vẫn còn giữ lại một phần máy phát điện và bên cạnh là tòa tháp EVN.
Di sản công nghiệp là các nhà máy, công xưởng được xây dựng từ thời Pháp cho tới giai đoạn xây dựng xã hội chủ nghĩa. Một số công trình đại diện tiêu biểu cho một giai đoạn lịch sử trong bối cảnh cách mạng công nghiệp, được xem là hiện đại và đẹp nhất Hà Nội cũng như miền Bắc thời điểm được xây dựng.
Loạt công trình trọng điểm thành hình, Mega Grand World Hà Nội đếm ngược ngày khai trương đón khách
24/11/2023 16:37
Dự án của Liên đoàn Địa chất Xạ - Hiếm: Dân "tố" công trình "lén" thi công trong đêm
21/11/2023 13:00
Tỉnh Quảng Nam “nghiêm cấm” dùng thuốc trừ cỏ trên các công trình giao thông
20/11/2023 15:31
