Điều chưa biết về ước mơ của đạo diễn "Mưa đỏ" trước khi trở thành nữ đạo diễn phim chiến tranh

Từ luật sư đến đạo diễn

Giữa những ngày cả nước đang hòa chung niềm vui, tự hào trong Đại lễ kỷ niệm 80 năm Quốc khánh và 50 năm thống nhất đất nước, điện ảnh Việt Nam chứng kiến một hiện tượng đặc biệt: một bộ phim chiến tranh tưởng chừng kén người xem lại bùng nổ như một cơn bão ở phòng vé.

Đó chính là “Mưa đỏ”, khúc tráng ca bi hùng tái hiện trận chiến 81 ngày đêm tại Thành cổ Quảng Trị năm 1972. Chỉ sau 9 ngày công chiếu, “Mưa đỏ” đã thu về hơn 300 tỷ đồng, trở thành bộ phim lịch sử chiến tranh Việt Nam đầu tiên gây ấn tượng, xúc động mạnh cả về nội dung và doanh thu “khủng”.

Nhưng ẩn sau những khung hình máu lửa, đằng sau sự rung động của khán phòng, ít ai biết được người đứng sau, người đã dành cả trái tim, cả tâm huyết của mình để đưa cuốn tiểu thuyết khốc liệt của nhà văn Chu Lai lên màn bạc là Nghệ sĩ ưu tú, Thượng tá, đạo diễn Đặng Thái Huyền.

Sinh năm 1980 tại Hà Nội và từng tốt nghiệp thủ khoa Đại học Sân khấu Điện ảnh, Đặng Thái Huyền vốn không định mệnh gắn bó với chiến tranh. Thuở nhỏ, cô mơ làm luật sư nhưng rồi như một sự sắp đặt của lịch sử, cô đã chọn con đường điện ảnh và hơn 20 năm qua đã gắn bó trọn vẹn với Điện ảnh Quân đội nhân dân.

Sau khi tốt nghiệp phổ thông, Đặng Thái Huyền thi đỗ vào ngành Du lịch của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn. Nếu giữ nguyên lựa chọn đó, Đặng Thái Huyền có lẽ sẽ là hướng dẫn viên du lịch hoặc trở thành nhà quản lý văn hóa. Tuy nhiên, trong một lần đọc được thông báo tuyển sinh của Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội, cô đã đổi ý định và nộp hồ sơ vào khoa đạo diễn với suy nghĩ đơn giản là "ngành này dễ xin việc hơn". Từ sự tình cờ này không ngờ đã thay đổi hoàn toàn sự nghiệp của cô.

Quyết định tưởng chừng ngẫu hứng ấy đã mở ra một hành trình phi thường. Ban đầu Đặng Thái Huyền học với tâm thế thử sức, nhưng càng học, cô càng bộc lộ tài năng bẩm sinh về cảm thụ hình ảnh, nhịp điệu và trực giác sắc bén trong việc kể chuyện bằng ngôn ngữ điện ảnh. Chỉ trong vài năm, từ một sinh viên chưa từng cầm máy quay đã trở thành gương mặt nổi bật của khóa đạo diễn. Năm 2003, Đặng Thái Huyền tốt nghiệp thủ khoa khóa 19 ngành đạo diễn, khẳng định tài năng của mình.

Con đường phía trước tưởng chừng thênh thang nhưng Đặng Thái Huyền lại chọn lối đi hẹp và đầy gian khó, đó là phim quân đội.

Năm 2004, Đặng Thái Huyền được đạo diễn gạo cội Nguyễn Khắc Lợi mời làm thư ký trường quay cho phim “Tiếng cồng định mệnh”. Đây là cơ duyên để Huyền tiếp xúc với môi trường điện ảnh chuyên nghiệp, chứng kiến từng chi tiết khắc nghiệt của trường và rồi sau đó quyết định gắn bó với Điện ảnh Quân đội nhân dân, nhập ngành với quân hàm Trung úy.

Từ những công việc nhỏ bé, khiêm tốn Huyền đã được rèn luyện sự kỷ luật và tinh thần trách nhiệm, những phẩm chất không thể thiếu của người lính. 6 tháng sau, cô được tin tưởng giao thực hiện bộ phim đầu tay “Đêm vùng biên”. Dù là tác phẩm đầu tay, bộ phim đã gây chú ý khi khắc họa một cách chân thực đời sống của những người lính biên giới. Điều này cho thấy một tài năng trẻ nhưng đủ bản lĩnh để cầm máy trong bối cảnh khắc nghiệt, đủ tinh tế để lắng nghe và kể lại những câu chuyện nơi biên cương.

Hành trình chinh phục điện ảnh

Từ một cô gái Hà Nội với mơ ước làm luật sư rồi rẽ ngang sang điện ảnh chỉ vì một quyết định bất chợt, Đặng Thái Huyền đã “bước vào đời” như thế. Nhưng chính quyết định ngẫu hứng ấy đã khiến Đặng Thái Huyền trở thành một trong những nữ đạo diễn hiếm hoi kiên định theo đuổi dòng phim chiến tranh. Một thể loại phim khô khan, khó nhằn và đòi hỏi sức chịu đựng vốn chỉ dành cho những người đàn ông thép. Và đó mới chỉ là bước khởi đầu hành trình chinh phục điện ảnh của Đặng Thái Huyền.

Sau bộ phim đầu tay “Đêm vùng biên”, tên tuổi của Đặng Thái Huyền bắt đầu được chú ý. Năm 2009, sự nghiệp của cô thực sự tỏa sáng với bộ phim “13 bến nước”.

Bộ phim dựa trên truyện ngắn của nhà văn Sương Nguyệt Minh, được đạo diễn Vũ Chính ấp ủ nhưng vì quá bận rộn, vị đạo diễn này đã trao lại cho Đặng Thái Huyền. Có trong tay kịch bản giàu chất liệu, Đặng Thái Huyền đã biến kịch bản trở thành bộ phim điện ảnh làm lay động người xem với góc nhìn nhân bản, chân thực và giàu nữ tính.

Kết quả, “13 bến nước” trở thành một hiện tượng tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 16, giành giải Bông sen Vàng và giải Đạo diễn xuất sắc. Thành công này khẳng định cô không chỉ là một người lính cầm máy mà là một đạo diễn thực thụ, đủ bản lĩnh để ghi dấu ấn trong dòng chảy của điện ảnh Việt.

Tiếp tục dấn thân vào những dự án thử thách lớn hơn, năm 2015, Đặng Thái Huyền chuyển thể truyện ngắn “Người về bến sông Châu” của nhà văn Sương Nguyệt Minh thành phim điện ảnh “Người trở về”. Đây là dự án phim nhựa màu 35mm cuối cùng của điện ảnh Việt Nam, khép lại một thời kỳ sản xuất phim truyền thống trước khi bước sang kỷ nguyên kỹ thuật số. Bộ phim không chỉ gây xúc động mạnh về số phận người lính thời hậu chiến mà còn mang về cho Huyền giải Biên kịch xuất sắc tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 19.

Điều đáng nói, ở mỗi một bộ phim Đặng Thái Huyền đều để lại một tuyên ngôn nghệ thuật rất riêng: Chiến tranh không chỉ có khói lửa và hy sinh mà còn chất chứa trong đó những khoảng lặng nhân văn, những số phận bé nhỏ bị cuốn vào vòng xoáy thời cuộc, khiến phim của Đặng Thái Huyền có sự khác biệt so với các đạo diễn khác cùng thời.

Trong giai đoạn 2020-2023, Huyền tiếp tục thực hiện nhiều phim tài liệu và truyền hình, trong đó có phim “Đỏ”; “Chiến thắng Tây Bắc”; “Con đường đã chọn”…mỗi tác phẩm đều góp phần củng cố hình ảnh một nữ đạo diễn kiên định với thể loại phim chiến tranh, lịch sử. Đỉnh cao trong sự nghiệp của Huyền không thể không kể đến “Mưa đỏ” – dự án điện ảnh lớn nhất trong 10 năm của Điện ảnh Quân đội nhân dân.

Thách thức và sự dấn thân với “Mưa đỏ”

Để có một “Mưa đỏ” rúng động khán giả như hiện tại, đạo diễn Đặng Thái Huyền đã trải qua những ngày tháng căng thẳng chẳng khác nào một trận chiến thật sự.

Nữ đạo diễn lần đầu tiếp cận bản thảo “Mưa đỏ” của nhà văn Chu Lai vào năm 2012-2013. Một cuốn tiểu thuyết bi tráng, nặng nề tới mức, cô đã đọc một mạch và nước mắt không ngừng rơi.

Từ khoảnh khắc đó, Đặng Thái Huyền biết mình không thể thoát khỏi ám ảnh này, nhưng để biến cuốn tiểu thuyết đồ sộ thành phim điện ảnh là một con đường đầy chông gai với nhiều khó khăn và thách thức. Một trong những khó khăn đầu tiên chính là kinh phí sản xuất, bởi  “Mưa đỏ” là một trường ca máu lửa, tràn ngập chi tiết và trận mạc.

Đặng Thái Huyền từng thẳng thắn thừa nhận kinh phí làm phim ở Việt Nam không bao giờ đủ để tái hiện trọn vẹn “Mưa đỏ”. Để dựng lại cả một chiến trường với bom đạn và những đoàn quân vượt sông Thạch Hãn cần nguồn lực khổng lồ.

Thách thức tiếp theo đến từ nỗi sợ khán giả. Phim chiến tranh từ lâu bị xem là khô khan và kén người xem, đặc biệt là giới trẻ. Huyền thừa nhận đã phải tiết chế nhiều chi tiết khốc liệt trong tiểu thuyết để khán giả không bị "kiệt sức" khi xem phim.

Và thách thức nữa là sự hoài nghi từ thị trường. Nhiều người cho rằng Đặng Thái Huyền quá liều lĩnh khi dồn tâm huyết vào một thể loại tưởng như không còn chỗ đứng trong thị trường phim thịnh hành.

Tuy nhiên bất chấp mọi khó khăn, thách thức, ê-kíp đã làm việc 81 ngày để dựng lại bối cảnh lịch sử trên phim trường rộng 50 hecta. Thời tiết khắc nghiệt, kinh phí hạn hẹp, nhưng bằng tinh thần kỷ luật của người lính và sự quyết liệt của một đạo diễn, Đặng Thái Huyền đã đưa bộ phim đến đích.

Chia sẻ về hậu trường “Mưa đỏ”, nữ đạo diễn cho biết, khoảnh khắc đáng nhớ nhất là khi quay cảnh vượt sông Thạch Hãn, giữa tiếng pháo nổ và mưa lớn, những diễn viên trẻ đã thốt lên "Mẹ ơi!" và "Vợ ơi!", y hệt những người lính năm xưa. Khoảnh khắc ấy xúc động đến mức cả đoàn làm phim đã bật khóc. Và với cô, đó không chỉ là một cảnh quay, mà là sự đồng cảm sâu sắc với lịch sử.

Hành trình của Đặng Thái Huyền chính là minh chứng cho thấy một nữ đạo diễn hoàn toàn có thể chinh phục đỉnh cao của điện ảnh bằng ý chí, bản lĩnh và lòng trung thành với nghệ thuật.

Đạo diễn Đặng Thái Huyền cho biết: "Tôi không chọn đề tài chiến tranh. Chính chiến tranh đã chọn tôi, bởi khi khoác trên mình màu áo lính, tôi hiểu đó là một thứ trách nhiệm thiêng liêng”.

Theo đạo diễn Đặng Thái Huyền, “Mưa đỏ” không chỉ là một bộ phim: “Đó là nén nhang tri ân những người đã ngã xuống tại Thành cổ Quảng Trị, là cách tôi cùng đồng đội của mình đối thoại với lịch sử để thế hệ hôm nay hiểu rằng hòa bình là cái giá phải trả bằng máu”. Câu nói ấy cũng là lý do khán giả xúc động bật khóc khi chứng kiến từng nhân vật, từng số phận trong phim.

Đặng Thái Huyền đã đi một chặng đường dài để khẳng định vị thế là một trong những nữ đạo diễn hàng đầu Việt Nam ở đề tài chiến tranh. Vừa là người nghệ sĩ, vừa là một sĩ quan quân đội mang quân hàm Thượng tá, cô cũng là người phụ nữ đầu tiên của điện ảnh Việt Nam bước vào địa hạt phim chiến tranh với sự dấn thân bền bỉ.

Hào quang của “Mưa đỏ” hôm nay thực chất đã được thắp lên từ nguồn ký ức và tâm huyết của nữ đạo diễn. Và cô đã được khán giả, đồng nghiệp, cả các cựu chiến binh Thành cổ quý trọng gọi là "người thổi hồn cho lịch sử bằng điện ảnh".

×