Hai Thứ trưởng nói về nguyên nhân lũ lụt và sạt lở ở miền Trung

Chiều tối nay (30/10), tại buổi họp báo Chính phủ thường kỳ, báo chí đã nêu câu hỏi, vấn đề thuỷ điện quan điểm cho rằng thuỷ điện không phải là nguyên nhân chính gây ra lũ lụt, sạt lở đất đang xảy ra ở các tỉnh miền Trung.

Theo Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Lê Công Thành, đợt thiên tai vừa rồi khốc liệt hơn đợt thiên tai lịch sử năm 1999, với 4 đợt bão liên tiếp từ bão số 6 đến số 9. Với bão số 9 là bão mạnh nhất 20 năm vừa qua, mưa lớn kéo dài khiến nhiều điểm có lượng mưa lớn hơn cả đợt năm 1999. Nhưng với sự vào cuộc quyết liệt của chính phủ, Thủ tướng và các địa phương thì thiệt hại chỉ bằng 1 phần nhỏ so với năm 1999.

"Các phóng viên rất quan tâm đến hoạt động của con người có làm tăng thêm thiên tai hay không, cụ thể là thiên tai gây ra thiệt hại lớn về tính mạng của người dân thời gian vừa qua đó là sạt lở đất, lũ ống, lũ quét.

Các chuyên gia về địa chất đánh giá rằng nguyên nhân chính là miền Trung là khu vực đồi núi cao, phân cắt mạnh, về địa chất có nhiều loại đất đá cổ bị đập vỡ nứt nẻ, tạo ra lớp vỏ phong hóa dài, nhiều lớp đất sét, là điều kiện hết sức bất lợi để nếu mưa lâu ngày thì nước chứa trong lớp phong hóa này nhão, kéo lực trượt xuống phía dưới.

Các hoạt động dân sinh, chăc chắn chúng ta cần mở đường, cần san ủi để có mặt bằng nhà ở, trường học, trong đó có cả các hoạt động thủy điện để đảm bảo an ninh năng lượng cho đất nước, thì việc chúng ta cắt taluy, tạo ra cắt mất chân sườn dốc là nguyên nhân kích hoạt thiên tai có thể xảy ra", Thứ trưởng Lê Công Thành nói.

Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết thêm, chúng ta nói nhiều đến chuyện mất rừng có phải là nguyên nhân hay không thì cần đánh giá từng trường hợp cụ thể. Như năm 2018, chúng ta chứng kiến kinh hoàng ở những khu vực là rừng nguyên sinh sạt lở như vết bổ cào trên sườn núi. Từ thực tiễn này để thấy có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau.

Trong các sự cố sạt lở đất vừa rồi qua, tại khu vực Thủy điện Rào Trăng 3 thì đang xây dựng, đang cắt xẻ vào sườn núi thì xảy ra việc sạt lở.

"Thực tế vừa rồi mưa lũ đều lớn hơn năm 1999 nhưng các tình miền Trung đã vận hành quy trình liên hồ chứa, cắt được nhiều lượng nước. Nếu lượng nước này về hạ du thì diện ngập và mức độ ngập sẽ hơn năm 1999. Vừa rồi chúng ta thấy chỉ có một số điểm đạt mức lũ lịch sử. Ở hạ du đã được cắt lũ và diện ngập và độ sâu ngập thấp hơn đáng kể so với năm 1999", Thứ trưởng Bộ Tài nguyên Môi trường nói.

Theo Thứ trưởng Bộ NNVPTNT Nguyễn Hoàng Hiệp, đợt thiên tai xảy ra tại miền Trung vừa rồi rất bất thường và dị thường. Chưa bao giờ trong 20 ngày, miền Trung chịu tới 4 cơn bão, lũ chồng lũ, bão chồng bão. 

"Việc này chúng ta có biết và đã cảnh báo rất sớm. Ngay đầu năm 2020, tại hội nghị toàn quốc về phòng chống thiên tai, chúng tôi cùng với Bộ Tài nguyên Môi trường đã cảnh báo năm nay sẽ có khoảng 5,6 cơn bão ở miền Trung, trong đó có những cơn bão rất lớn. Chúng tôi cũng đã cảnh báo trước 15 ngày về trận lụt lịch sử tại Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên- Huế", Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp nói.

Vẫn theo Thứ trưởng Hiệp,  chúng ta thiệt hại về người chủ yếu do sạt lở đất. Việc sạt lở đất diễn ra rất phức tạp và không theo quy luật. Những chỗ sạt lở đất lớn vừa rồi, kể cả ở trạm Kiểm lâm 67 ở Phong Điền, Thừa Thiên Huế hay chỗ Đoàn kinh tế 337 (Quảng Trị), mới nhất ở Nam Trà My (Quảng Nam) đây là những chỗ ổn định lâu dài, không có trong bản đồ cảnh báo.

"Rõ ràng, chúng ta cần phải có ứng dụng khoa học công nghệ nhiều hơn trong cảnh báo. Hiện hơn 10 tỉnh nguy cơ thiên tai cao đã có bản đồ về sạt lở. Nhưng bản đồ sạt lở tỷ lệ đang là 1/50.000, để triển khai được trên thực tế thì cần tối thiểu là tỷ lệ 1/10.000, không cũng phải  tỷ lệ 1/5.000, còn để xây dựng các điểm cụ thể thì cần tỷ lệ 1/500. "Với bản đồ tỷ lệ 1/50.000, ngay lập tức di chuyển nhiều xã thì không thể làm được", Thứ trưởng Hiệp nói.

"Con người có tác động vào thiên tai hay không? Tôi khẳng định là có. Mọi hoạt động của con người đều có tác động hoặc xấu, hoặc tốt đến mọi vấn đề, trong đó có thiên tai. Quan điểm của chúng tôi là chúng ta phải thuận thiên, nhưng thuận thiên đối với Việt Nam là thích nghi có kiểm soát", Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp cho hay.