Bình luận
0
Cuốn sách “Làng Phong Lai xưa và nay” (NXB Thanh Hóa, 2022) dày 200 trang đã dựng lại một bức tranh khá toàn diện, hệ thống về quá trình hình thành và phát triển của làng từ quá khứ đến hiện tại.
Theo tục truyền, làng Phong Lai ngày nay được hình thành từ đầu triều Đinh, do một nhóm dân cư ngoài Bắc chạy loạn 12 sứ quân vào đây khai hoang lập nghiệp.
Lúc đầu có tên là trang Cổ Duệ (cổ là lâu, duệ là đời) với ý nghĩa là con cháu của những dòng họ đã sinh sống lâu đời trên đất Đại Cồ Việt. Sau này do thổ âm của địa phương gọi chệch thành Cổ Dệ (Kẻ Dệ). Cuối thời Trần vì địa thế cận lộ, cận giang, người từ các nơi về ngày một đông nên đổi tên thành thôn Thái Lai.
Năm Tự Đức thứ 14 (1861) đổi tên thành thôn Hương Lai (vì chữ Thái phạm húy chúa Nguyễn Phúc Thái). Đến năm 1910, đời vua Duy Tân tên làng được đổi sang là Phong Lai và được giữ nguyên đến ngày nay.
Cư dân Phong Lai thuở xưa sống quần tụ xung quanh đê sông Chu. Qua quá trình chuyển dịch, các hộ dân dần quần tụ trong nội đê. Đê sông Chu chạy dài từ đầu đến cuối làng uốn lượn theo hình bán nguyệt giống như tấm bình phong che chắn, tạo cho làng cảm giác ấm cúng, bình an mà trong vùng ít làng có được.
Nhà văn hóa làng Phong Lai-một làng cổ ở xã Xuân Lai, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa.
Đến nay làng cổ Phong Lai có 43 họ thuộc 12 dòng, trong đó chỉ có 9 họ mới đến sinh cơ lập nghiệp sau năm 1945. Họ duy nhất ở làng Phong Lai còn giữ được bản tộc phả là họ Hoàng Viết (dòng họ có 14 thế hệ sống ở làng cho đến nay).
Dựa vào năm lập tộc phả (1915), người lập là đời thứ 8 của dòng họ mà người ta khẳng định dòng họ này đến sinh sống ở làng khoảng năm 1750 - 1780 dưới triều Lê Hiển Tông.Nhắc đến các công trình đậm chất văn hóa xưa, trong nhiều tài liệu ghi chép rất kỹ về nghè Hạ (đình làng) gồm 5 gian, có gác thượng để cất giữ đồ thờ của làng.
Xung quanh được bao bọc bằng tường xây, có nhiều cây cổ thụ, có sân rộng để dân làng sinh hoạt văn hóa trong các ngày lễ, tết theo phong tục. Không chỉ vậy, một thời gian dài sau năm 1945, đình làng còn là nơi học văn hóa. Thầy giáo được tổ chức cách mạng và dân làng cử ra để dạy học theo lời kêu gọi “diệt giặt dốt” của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Trong làng còn có nghè Thượng vừa thờ nhân thần, thiên thần. Tương truyền, vào thời Trần, đoạn đê làng vỡ đi vỡ lại nhiều lần. Không đầy 1.000m mà có đến mấy cái hồ do vỡ đê tạo thành. Mỗi lần có lũ là đoạn đê của làng vỡ, mùa màng mất mát, dân tình đói kém phiêu bạt khắp nơi.
Lúc bấy giờ có một đạo sĩ đi qua, nhìn thế đất này, nói: Trong làng phải có người hiến thân làm thần thì đê mới đắp được và không bị vỡ.
Lúc đó có ông đồ mù đang dạy chữ cho con cháu họ Trịnh Văn và các trẻ nhỏ trong làng đã nhận hiến thân làm thần để chống lũ. Nhớ ơn ông, dân đã lập đền thờ, người thì gọi là nghè Thượng, người lại gọi là đền thờ ông Tối.
Bia “Trùng tu Thiên Phúc tự sức kỷ điền bi” ghi công tôn tạo chùa Thiên Phúc, làng Phong Lai, (xã Xuân Lai, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa) khắc năm 1849.
Trong làng cổ Phong Lai còn có chùa Thiên Phúc. Dù ở trong khuôn viên khá nhỏ, chỉ 2 sào Trung bộ và có duy nhất một nhà thờ Phật 5 gian 4 mái, cấu trúc theo kiểu đầu đao kẻ góc, nhưng dân làng còn xây bệ thờ lộ thiên, thờ đức Khổng Tử và thường được gọi là Văn chỉ hay nghè Thánh.
Giới thiệu với chúng tôi tấm bia “Trùng tu Thiên Phúc tự sức kỷ điền bi” (Khắc bia trùng tu chùa Thiên Phúc ghi sở ruộng của chùa), báu vật duy nhất của làng còn lại đến ngày nay, ông Trịnh Duy Châu, trưởng làng Phong Lai đồng thời là trưởng thôn 1, nói: Do bị đem ra làm cầu bắc qua rãnh nước nên toàn bộ chữ ở giữa bia đã bị mất, chỉ còn lại bên trái bia 5 dòng và bên phải 4 dòng, trong đó nhiều chữ rất khó đọc.
Tuy nhiên, bia cũng để lại cho người dân chúng tôi những thông tin cần thiết như người cung tiến bia đá cho làng, và thời gian khắc bia vào tháng 5/1849...
Cũng bởi xưa kia làng Phong Lai có nhiều đền, miếu và lại có tiếng linh thiêng nên việc tổ chức các lễ hội rất được coi trọng. Trước khi kết thúc năm cũ, chuẩn bị năm mới, ngày 30 tháng Chạp, làng tổ chức hội làng.
Đêm 30 tháng Chạp, làng tổ chức lễ giao thừa tại đình Trung. Hết 3 ngày tết, ngày mùng 4 tháng Giêng, làng tổ chức lễ kỵ điền (lễ hạ điền) để kính báo với trời đất mong một năm mới trời đất giao hòa, dân làng làm ăn thuận lợi, mùa màng tươi tốt...
Đến ngày mùng 7 tháng Giêng, các ngõ làm lễ khai hạ (tức lễ hạ nêu). Riêng các gia đình, từ ngày 23 tháng Chạp đến mùng 7 tháng Giêng lúc nào cũng phải giữ lửa trong bếp.
Ngoài ra, các lễ hội như Giao điệt (hội vật và tung cù); lễ Tiên hiền hay còn gọi là lễ kỵ bách tính, cúng giỗ chung những người đã khuất để họ phù hộ làng yên ổn, mạnh khỏe; lễ cầu phúc đều diễn ra trong mùa xuân. Câu nói tháng Giêng là tháng ăn chơi có thể áp dụng cho dân làng Phong Lai xưa.
Không khí rộn ràng chơi xuân ở làng Phong Lai hiện nay được người dân tổ chức đơn giản, chủ yếu trong quy mô gia đình. Một phần vì hầu hết các công trình tâm linh đã không còn, một phần bởi người dân phải đi làm ở các công ty, xí nghiệp ngay sau thời gian nghỉ tết.
Là một làng cổ nên đời sống kinh tế, văn hóa ở Phong Lai sớm phát triển hơn các làng trong khu vực. Tuy nhiên, đường học hành khoa bảng ở đây lại phát triển khá muộn, mãi đến cuối thời Lê Trung hưng, đời vua Lê Dụ tông, mới có ông Trịnh Nông đỗ hương cống khoa Canh Tý (1720) và ông là vị khai khoa của làng.
Điều này đã ghi rõ trong sách “Những nhà khoa bảng xứ Thanh” (NXB Thanh Hóa, 2011). Ngoài ra còn có Nguyễn Huy Bích đỗ hương cống khoa Quý Hợi (1743); Nguyễn Đức Bảng đỗ hương cống khoa Đinh Mão (1747); Hà Khiên Hanh, đỗ hương cống khoa Canh Ngọ (1750)...
Rất kỳ lạ là gần 150 năm ở thời Nguyễn, cả làng không có ai đỗ đạt trong các kỳ thi hương, thi hội. Đến khi thực dân Pháp đặt ách đô hộ lên đất nước ta, một số trai làng thuộc tầng lớp trung lưu hoặc giàu có tuy có theo học Quốc ngữ song trình độ cao nhất cũng chỉ tương đương với lớp 5 hiện nay. Càng về sau này, việc học càng được người dân trong làng chú ý và quan tâm hơn. Vì thế mà đến nay, ở làng, nhiều gia đình có 2 - 3 thế hệ có trình độ đại học và trên đại học...
Để giữ gìn, phát huy các giá trị lịch sử, văn hóa lâu đời, ngày 20/12/2001, làng Phong Lai thông qua hương ước làng văn hóa. Sau đúng 4 năm, năm 2005, làng đón nhận Bằng công nhận làng văn hóa cấp huyện, công bố hương ước làng văn hóa, như một sự ghi nhận, tiếp nối mạch nguồn văn hóa từ nghìn năm trước.
Xã Xuân Lai hiện có 7 thôn, được chia thành 2 làng. So với làng Canh Hoạch thì làng Phong Lai nhỏ hơn nhiều vì chỉ chiếm 2/7 thôn, song mặt bằng thu nhập của người dân khá đồng đều. Với 1.600 khẩu/900 hộ, thu nhập bình quân đạt trên 63 triệu đồng/người/năm. Có được kết quả đó là do người dân chuyển đổi từ làm nông nghiệp sang kinh doanh buôn bán.
“Tự hào với truyền thống lịch sử văn hóa của quê hương Xuân Lai nói chung, làng Phong Lai nói riêng đang quyết tâm phát triển kinh tế - xã hội, đời sống ngày một nâng cao, từ đó đáp ứng yêu cầu xây dựng tiêu chí phường trong tương lai”, ông Trịnh Bá Hiền, Chủ tịch UBND xã cho biết.
* Bài viết sử dụng tư liệu sách: Làng Phong Lai xưa và nay, NXB Thanh Hóa, 2022; Lịch sử Đảng bộ xã Xuân Lai, 1953-2023, NXB Thanh Hóa, 2023.
Thất bại của châu Âu trong việc sử dụng tài sản Nga bị phong tỏa để tài trợ cho Ukraine không chỉ phơi bày sự chia rẽ nội khối, mà còn đẩy Kiev vào thế ngày càng khó trụ vững trong cuộc chiến tiêu hao với Moscow, theo Politico.
Chia sẻ
Về nhà sau khi cùng U22 Việt Nam giành HCV môn bóng đá nam SEA Games 33, trung vệ Phạm Lý Đức đã giao lưu bóng đá và phát quà từ thiện cho bà con tại quê nhà Long Thuận, Tây Ninh.
Chia sẻ
Bệnh nhân nhập viện trong tình trạng co giật, đau đầu, không hề nghĩ rằng mình bị nhiễm ký sinh trùng nguy hiểm.
Chia sẻ
Triệu Lộ Tư vực dậy sự nghiệp rực rỡ nhờ tác phẩm thành công vang dội trong khi Ngu Thư Hân đối mặt với làn sóng tẩy chay mạnh mẽ vì hàng loạt bê bối đời tư cùng dự án phim thua lỗ nặng nề.
Chia sẻ
Chính phủ quần đảo Marshall bắt đầu giải ngân khoản trợ cấp 200 USD mỗi quý cho mọi công dân cư trú trên lãnh thổ nhằm giảm bớt áp lực tài chính và ngăn chặn làn sóng di cư.
Chia sẻ
Không khí Giáng sinh 2025 đang "bùng nổ" tại khu vực Nhà thờ Lớn. Toạ độ "sống ảo" này đang thu hút hàng ngàn lượt khách đổ về chụp ảnh, check-in.
Chia sẻ
Công an TP Đà Nẵng cho biết đang khẩn trương truy bắt nghi phạm dùng hung khí tấn công một người phụ nữ trên địa bàn phường An Khê, hiện đối tượng vẫn đang bỏ trốn.
Chia sẻ
Trung ương biểu quyết thông qua với số phiếu tập trung cao nhân sự giới thiệu tham gia Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIV; giới thiệu nhân sự tham gia Bộ Chính trị, Ban Bí thư, lãnh đạo chủ chốt của Đảng và Nhà nước khóa XIV, nhiệm kỳ 2026 - 2031, để trình Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng.
Chia sẻ
Với kinh nghiệm 30 năm trồng sầu riêng, ông Nguyễn Hoàng Anh ở ấp 4, xã Đại Hải, TP Cần Thơ giờ có thu nhập hàng tỷ đồng mỗi năm. Khi thị trường ngày càng có nhu cầu cao về sản phẩm sầu riêng sạch, ông Hoàng Anh nhanh chóng chuyển hướng trồng sầu riêng hữu cơ...
Chia sẻ
Sau khi gia nhập Mạng lưới Thành phố học tập toàn cầu của UNESCO, TP.HCM lên kế hoạch số hóa dữ liệu học tập cá nhân và đẩy mạnh phân cấp cho cơ sở sau khi sắp xếp đơn vị hành chính.
Chia sẻ
Đề án sản xuất 1 triệu ha lúa chuyên canh chất lượng cao, phát thải thấp vùng Đồng bằng sông Cửu Long sau 2 năm triển khai đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực. Đặc biệt, trong năm 2025, 500 tấn gạo Japonica mang nhãn hiệu “Gạo Việt xanh, phát thải thấp” lần đầu tiên xuất khẩu đến thị trường Nhật Bản, tiếp tục khẳng định vị thế gạo Việt trong phân khúc thị trường cao cấp.
Chia sẻ
Nằm sâu trong những khu rừng ở phía đông nam Siberia, miệng núi lửa Patomisky là một gò đá vôi vỡ vụn bí ẩn nhô ra từ thảm thực vật trên sườn đồi. Cho đến nay, người ta vẫn không thể xác định được nguồn gốc rõ ràng của nó.
Chia sẻ
Từ tháng 7 đến tháng 11/2025, chương trình khai quật khảo cổ hợp tác giữa Ban quản lý Di sản văn hóa Thế giới Mỹ Sơn và Viện Khảo cổ học đã làm xuất lộ dấu tích của một công trình kiến trúc chưa từng được ghi nhận: con đường thiêng-con đường cổ dẫn từ tháp K vào khu trung tâm Thánh địa Mỹ Sơn, xã Thu Bồn, TP Đà Nẵng (địa phận xã Duy Phú, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam trước đây).
Chia sẻ
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết sẽ đưa ra gói trừng phạt mới nhắm vào tổ hợp công nghiệp - quân sự Nga, trong đó có cả các cá nhân đến từ Trung Quốc.
Chia sẻ
Tin không khí lạnh mới nhất, theo Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn Quốc gia, một đợt không khí lạnh mới sẽ ảnh hưởng đến miền Bắc vào dịp Noel khiến các tỉnh, thành, trong đó có Hà Nội sẽ mưa rét, có nơi dưới 8 độ C.
Chia sẻ
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng vừa ký quyết định điều động, bổ nhiệm ông Tăng Thế Cường, Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu giữ chức Cục trưởng Cục Môi trường.
Chia sẻ
Tình trạng các địa phương công bố giá vật liệu không sát thực tế đang khiến các nhà thầu đầu tư công rơi vào cảnh “càng làm càng lỗ”, dẫn đến tâm lý trì hoãn thi công hoặc bỏ luôn hợp đồng, gây ra khó khăn cho đầu tư công tại Việt Nam.
Chia sẻ
Khoảng 8.000 công nhân xây dựng và vệ sinh môi trường tại TP.HCM sẽ được tặng quả Tết từ chương trình "Xây Tết 2026". "Xây Tết 2026" trao tặng khoảng 30.500 phần quà cho công nhân ngành xây dựng, vệ sinh môi trường và thoát nước đô thị trên cả nước.
Chia sẻ
Tại môn bóng đá nam SEA Games 33, tiền vệ cánh trái Nguyễn Phi Hoàng được đánh giá là "người hùng thầm lặng" trong chiến tích giành HCV của U22 Việt Nam.
Chia sẻ
Từ lâu, giới khoa học đã ghi nhận mối liên hệ giữa trầm cảm và nguy cơ phát triển chứng mất trí nhớ (sa sút trí tuệ) khi về già.
Chia sẻ
VKSND Tối cao truy tố ông Nguyễn Ngọc Thủy (“Shark” Thủy) cùng 28 bị can trong vụ án lừa đảo chiếm đoạt hơn 7.677 tỷ đồng của hơn 10.000 người thông qua việc bán cổ phần “ảo” tại hệ sinh thái Egroup.
Chia sẻ
Ít nhất 3 người đã thiệt mạng và 12 người khác bị thương trong đợt tấn công quy mô lớn bằng tên lửa và máy bay không người lái (UAV) của Nga nhằm vào nhiều tỉnh của Ukraine vào rạng sáng 23/12, tờ Kyiv Independent cho biết.
Chia sẻ
"Cách đây mấy năm, khi tổ chức các diễn đàn, câu hỏi thường xuyên chúng tôi nhận được là hãy giúp nông dân mua sản phẩm đi, đừng để nông sản phải dội chợ, đừng để được mùa rồi lại mất giá. Nhưng năm nay, toàn bộ các câu hỏi đều tập trung vào làm sao để sản xuất, bán giá tốt hơn, hướng đến phân khúc cao hơn...", Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Nguyễn Thị Thu Hương chia sẻ.
Chia sẻ
Quá trình đi chơi, nhóm thanh niên tại phường Bắc Gia Nghĩa (tỉnh Lâm Đồng) đã phát hiện con tê tê nặng 6kg và bắt về, trình báo cơ quan chức năng để thả vào rừng tự nhiên.
Chia sẻ
Nhằm phục vụ nhu cầu về quê đón Tết và kế hoạch du xuân đầu năm của người dân trong những ngày nghỉ Tết Nguyên đán 2026, ngành đường sắt sẽ tổ chức chạy thêm nhiều chuyến tàu khu vực phía Nam.
Chia sẻ
Trường THPT Nguyễn Thái Bình (đường Lý Thường Kiệt, phường Tân Hòa, TP.HCM) sẽ được tháo dỡ hoàn toàn để xây mới khối nhà 5 tầng với đầy đủ phòng chức năng hiện đại, tổng vốn đầu tư từ ngân sách.
Chia sẻ
Theo chuyên gia từ công ty nghiên cứu thị trường, giai đoạn cuối năm, trước tác động của nhiều vấn đề tiêu cực, nhiều khả năng sẽ ảnh hưởng đến khả năng chi tiêu của người dân trong dịp Tết Nguyên đán 2026.
Chia sẻ
Sở hữu bằng AFC Pro – chứng chỉ huấn luyện cao nhất của châu Á, HLV Văn Thị Thanh hiện là HLV nữ duy nhất của bóng đá Việt Nam đủ điều kiện dẫn dắt đội tuyển quốc gia. Vậy Văn Thị Thanh là ai và hành trình nào đã đưa bà trở thành ứng viên đáng chú ý thay HLV Mai Đức Chung?
Chia sẻ
Chiều 23/12, Lễ công bố Nhà tài trợ chính và Bốc thăm xếp lịch thi đấu Giải bóng đá Nữ Vô địch U19 quốc gia – Cúp ACECOOK 2026 đã diễn ra tại Trụ sở LĐBĐ Việt Nam.
Chia sẻ
Sau 5 năm triển khai, Chương trình phòng, chống mại dâm trên phạm vi cả nước đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần giữ gìn trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ sức khỏe nhân dân, bảo đảm quyền con người và thúc đẩy phát triển bền vững.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Chi Anh
