Nếu Tiều Cái sống thọ, liệu Lương Sơn Bạc có quy thuận triều đình nhà Tống?

Nếu Tiều Cái sống thọ, liệu Lương Sơn Bạc có quy thuận triều đình nhà Tống?

Trong “Thủy Hử”, Tiều Cái (晁盖) – người thôn Đông Khê, từng giữ chức Bảo chính – được xem là linh hồn đầu tiên của nghĩa quân Lương Sơn Bạc. Ông không chỉ là người khởi đầu cho con đường phản kháng mà còn đại diện cho tinh thần “nghĩa khí giang hồ”, chống lại cường quyền và bất công của triều đình nhà Tống. Nếu không bị trúng tên độc của Sử Văn Cung trong trận đánh Tăng Đầu Thị, rất có thể lịch sử Lương Sơn Bạc đã rẽ sang hướng khác.

Theo nguyên tác, sau khi cùng Ngô Dụng, Lưu Đường, ba anh em họ Nguyễn và Bạch Thắng cướp Sinh Thần Cương – lễ vật chúc thọ Thái sư Thái Kinh – Tiều Cái trở thành người bị truy nã gắt gao. Ông cùng các hảo hán chạy lên Lương Sơn, nơi Lâm Xung vừa giết chết Vương Luân, rồi được tôn làm chủ trại. Dưới thời Tiều Cái, Lương Sơn bắt đầu định hình như một tập thể khởi nghĩa nông dân mang đậm tinh thần phản kháng dân gian. Tiều Cái trọng nghĩa, yêu công bằng, phân chia chiến lợi phẩm rõ ràng và đặc biệt đề cao tình huynh đệ. Ông không xem mình là “vua” mà chỉ là người đứng mũi chịu sào cho anh em, nhờ vậy mà các hảo hán như Lý Quỳ, Võ Tòng, Hoa Vinh, Lỗ Trí Thâm… đều hết lòng trung nghĩa.

Thế nhưng, một mũi tên độc trong trận Tăng Đầu Thị đã khép lại cuộc đời của vị thủ lĩnh này. Cái chết của Tiều Cái cũng mở đầu cho bi kịch lớn nhất của Lương Sơn – bi kịch quy thuận triều đình và bị chính triều đình đẩy tới chỗ diệt vong. Nếu ông còn sống, rất có thể điều đó không bao giờ xảy ra, bởi ba lý do cốt lõi sau đây.

Thứ nhất, Tiều Cái là biểu tượng của phong trào phản kháng dân gian, không mang tư tưởng “trung quân” như Tống Giang. Tiều Cái xuất thân từ tầng lớp hào trưởng nông thôn, thấu hiểu nỗi khổ của dân bị bóc lột dưới ách quan lại tham nhũng. Khi cùng Ngô Dụng bàn mưu cướp lễ vật của Thái Kinh – kẻ gian thần bậc nhất triều Tống – ông đã khẳng định: “Trời sinh ta có gan làm chuyện lớn, không chịu cúi đầu trước gian thần”. Đó là lời tuyên ngôn phản kháng của một người mang trong mình khí phách dân gian, dám chống lại cả hệ thống quyền lực.

Khác với ông, Tống Giang vốn là một nha lại, học chữ thánh hiền, nên tư tưởng “trung quân ái quốc” ăn sâu trong đầu. Khi lên thay Tiều Cái, Tống Giang không xem triều đình là kẻ thù, mà là “người mẹ” mà Lương Sơn cần được thừa nhận. Ông khát khao được chiêu an, được triều đình ban thưởng, trong khi Tiều Cái nếu còn sống chắc chắn sẽ khước từ mọi lời dụ hàng. Dưới thời Tiều Cái, Lương Sơn là tập hợp của những con người “phản triều cứu dân”; dưới thời Tống Giang, họ trở thành “thần tử mong được phục vụ triều đình”. Sự khác biệt này là mấu chốt khiến cái chết của Tiều Cái đồng nghĩa với cái chết của tinh thần phản kháng.

Thứ hai, Tiều Cái đề cao bình đẳng và cộng trị, trong khi Tống Giang xây dựng hệ thống tôn ti như triều đình thu nhỏ. Trong những năm Tiều Cái làm chủ trại, Lương Sơn không có sự phân biệt ngôi thứ cứng nhắc. Ông đối xử với anh em như huynh đệ, thưởng phạt công bằng, bàn bạc mọi việc với Ngô Dụng, Công Tôn Thắng, Lưu Đường và các đầu lĩnh khác. Cấu trúc ấy khiến Lương Sơn giống như một tập thể khởi nghĩa nông dân tự trị, dựa vào nghĩa khí và niềm tin hơn là quyền lực.

Sau khi Tiều Cái chết, Tống Giang lên nắm quyền, mọi thứ dần thay đổi. Ông xây dựng “Trung Nghĩa Đường”, lập Nhạn Đài, đề ra cấp bậc và quân luật nghiêm ngặt. Lương Sơn từ chỗ là biểu tượng của nghĩa hiệp trở thành “quân đội có trật tự” – tiền thân của một lực lượng mong được công nhận bởi triều đình. Chính Tống Giang từng nói: “Chúng ta là người Hán, không thể mãi làm giặc với triều đình nhà Tống”. Từ đó, mục tiêu khởi nghĩa bị bóp méo: thay vì chống bất công, họ lại tìm cách “chứng minh lòng trung thành”.

Nếu Tiều Cái còn sống, ông sẽ không bao giờ để điều đó xảy ra. Ông từng tuyên bố chỉ “làm phản để cứu dân”, chứ không phải để cầu danh vị. Dưới sự lãnh đạo của ông, Lương Sơn Bạc có thể đã tiếp tục phát triển thành một phong trào khởi nghĩa nông dân thực thụ, tương tự như những cuộc nổi dậy quy mô lớn.

Thứ ba, Tiều Cái có bản lĩnh độc lập, không khuất phục trước hoàng quyền hay thế lực nào.Trong nhiều đoạn truyện, Tiều Cái thể hiện rõ bản lĩnh không thỏa hiệp. Khi triều đình cử sứ giả đến dụ hàng, ông từng nói: “Triều đình đã mất lòng dân, ta sao phải cầu họ ban ân?” Câu nói ấy thể hiện thái độ dứt khoát – một tinh thần tự chủ, coi trọng dân hơn vua. Với Tiều Cái, việc làm phản không phải là tội, mà là hành động của người chính nghĩa đứng lên vì dân chúng.

Tống Giang lại khác. Sau khi quy thuận, ông ra sức phục vụ triều đình, dẹp giặc Liêu, dẹp phản loạn, cuối cùng bị chính gian thần hãm hại. Kết cục ấy cho thấy con đường “phò triều đình” của Tống Giang là một sai lầm lịch sử. Nếu Tiều Cái còn sống, với khí phách “thà chết chứ không hàng”, ông có thể dẫn nghĩa quân rút về phương Nam, hoặc lập căn cứ độc lập, xưng vương ở một vùng đất khác – giống như các thủ lĩnh nông dân từng lập chính quyền riêng trong lịch sử Trung Hoa.

Trong giấc mộng Bắc Đẩu ở hồi 13, Tiều Cái thấy bảy vì sao Bắc Đẩu rơi xuống nóc nhà, một vì sao nhỏ bay về phương Bắc. Ngô Dụng luận rằng ông là ngôi sao đứng đầu Bắc Đẩu, cao hơn cả 108 tinh tú Lương Sơn. Ẩn dụ này như lời tiên tri: Tiều Cái là linh hồn dẫn dắt Lương Sơn, là ánh sáng khởi đầu, và cũng là vị thần hộ mệnh của các anh hùng sau này. Sau khi ông mất, Tống Giang cho dựng bàn thờ ngay chính giữa Trung Nghĩa Đường – điều đó chứng minh rằng ngay cả những người kế nhiệm cũng phải thừa nhận Tiều Cái mới là “chủ trại đích thực” trong lòng anh em.

Nếu Tiều Cái không chết sớm, Lương Sơn Bạc sẽ không rơi vào bi kịch “quy thuận rồi bị tiêu diệt”. Dưới ngọn cờ của ông, phong trào có thể phát triển thành một cuộc khởi nghĩa dân gian quy mô lớn, dựa trên lòng dân và nghĩa khí, chứ không phải thứ danh nghĩa trung thành giả tạo. Cái chết của ông là bước ngoặt khiến Lương Sơn từ biểu tượng phản kháng trở thành công cụ của triều đình.

Nói cách khác, Tiều Cái chết là tinh thần phản kháng chết, và Lương Sơn từ đó mất đi linh hồn dân gian của mình. Nếu ông sống, lịch sử “Thủy Hử” có lẽ đã viết khác: không phải là câu chuyện về 108 anh hùng bị thuần hóa, mà là khúc tráng ca về một phong trào nông dân dám chống lại cả hoàng quyền, vì dân mà nổi dậy. Tiều Cái – người được mệnh danh “Thác Tháp Thiên Vương” – mãi mãi là biểu tượng của chí khí không khuất phục, của giấc mộng tự do mà Lương Sơn Bạc chỉ thực sự có được khi ông còn sống.

Tất nhiên, nhận định nếu Tiều Cái sống thọ, Lương Sơn Bạc sẽ không bao giờ quy thuận triều đình nhà Tống chỉ là ý kiến của một vài người hâm mộ tác phẩm “Thuỷ Hử”, còn câu chuyện phát triển ra sao thì lại tuỳ thuộc vào tác giả Thi Nại Am. Cũng cần nói thêm rằng, Tiều Cái vốn là nhân vật hư cấu trong tác phẩm “Thuỷ Hử” và cuộc khởi nghĩa Lương Sơn Bạc với 108 vị anh hùng cũng không có thật...

×