Nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội: "Kết quả giám sát bị bỏ quên nhưng không ai bị kỷ luật"

Chiều 6/8, Diễn đàn Hoạt động giám sát của Quốc hội tiến hành Phiên chuyên đề thứ 2 với chủ đề "Hoạt động giám sát của Quốc hội góp phần hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật".

Phải có "giám sát của giám sát"

Tham gia phát biểu, ông Phan Trung Lý, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội bày tỏ sự tâm đắc với chủ đề của phiên thảo luận, vì đã kết nối hai nhiệm vụ cốt lõi là giám sát và lập pháp theo tinh thần "giám sát để kiến tạo phát triển".

Ghi nhận những thành tựu quan trọng của hoạt động giám sát, ông Lý cũng thẳng thắn chỉ ra những hạn chế còn tồn tại.

Thứ nhất, kết quả giám sát chưa gắn kết chặt chẽ với việc hoàn thiện chính sách, pháp luật. Thứ hai, nhiều kiến nghị sau giám sát chưa được thực hiện nghiêm túc, thiếu công cụ để kiểm tra, giám sát lại việc thực hiện các kiến nghị đó. Thứ ba, phạm vi giám sát còn dàn trải, chưa tập trung vào những "điểm nghẽn" thực chất của thể chế, làm giảm hiệu quả tháo gỡ vướng mắc.

Theo ông Lý, nguyên nhân chủ yếu của những hạn chế này là do "chưa phân định rõ giữa lập pháp, hành pháp và tư pháp" dẫn đến sự chồng chéo về chức năng, thẩm quyền giám sát của Quốc hội và các cơ quan.

Để khắc phục những tồn tại trên, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật đề xuất một số định hướng quan trọng. Trước hết, cần hoàn thiện cơ chế phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp.

"Khi chức năng rõ ràng thì giám sát mới đúng trọng tâm và thực sự rút ra được vấn đề", ông Lý nhấn mạnh.

Ông đề nghị hoạt động giám sát của Quốc hội phải tập trung làm rõ vai trò của thể chế trong phát triển và xác định các điểm nghẽn cần tháo gỡ. Ông chỉ ra một "điểm nghẽn" ngay trong cơ chế phối hợp giữa Quốc hội và Chính phủ, đó là thẩm quyền trong lập pháp và lập quy.

"Cần phải tháo gỡ tư duy, xác định rõ không gian của lập pháp và không gian của lập quy, trách nhiệm của Quốc hội và trách nhiệm của Chính phủ. Khi đó, Chính phủ có thể chủ động ban hành văn bản quy phạm theo thẩm quyền mà không cần chờ luật quy định chi tiết từng điều", ông Lý phân tích.

Đặc biệt, ông nhấn mạnh sự cần thiết của cơ chế "giám sát của giám sát", kết luận giám sát phải được thực hiện.

"Hàng chục năm nay, nhiều cuộc giám sát có nêu lên kết luận nhưng kết quả thực hiện như thế nào thì rất hình thức và cuối cùng cũng không ai bị kỷ luật, không rõ hình thức chịu trách nhiệm như thế nào, chế tài ra sao, kỷ luật như thế nào đối với những người không thực hiện hoặc thực hiện không đến nơi đến chốn các kết quả giám sát", ông Lý nêu thực tế.

Không coi đối tượng giải trình là "cấp dưới"

Ở một góc nhìn khác, ông Nguyễn Đình Quyền, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp, cho rằng việc xác định phạm vi và đối tượng giám sát của Quốc hội là một vấn đề "không hề đơn giản", cả về lý luận và thực tiễn.

"Tôi hoạt động Quốc hội 30 năm và thấy hoạt động giám sát luôn luôn bị lúng túng trong việc xác định đối tượng và phạm vi", ông Quyền chia sẻ.

Ông nêu dẫn chứng về cuộc tranh luận kéo dài giữa các chuyên gia: Giám sát của Quốc hội nên ở tầm vĩ mô hay phải "giám sát tất cả". Việc Quốc hội có tới 60% đại biểu hoạt động kiêm nhiệm cũng đặt ra bài toán khó cho việc xác định phạm vi giám sát cho phù hợp.

Theo ông, hoạt động giám sát của Quốc hội phải được đặt trong một tổng thể kiểm soát quyền lực, bao gồm cả thanh tra, kiểm tra, điều tra, kiểm toán, giám sát của Đảng và Mặt trận Tổ quốc, để tránh chồng chéo.

Ông cũng ghi nhận một bước tiến khi Hiến pháp 2013 đã bỏ cụm từ "giám sát đối với toàn bộ hoạt động của nhà nước" so với các Hiến pháp trước, cho thấy sự điều chỉnh để xác định phạm vi phù hợp hơn.

Đi sâu vào một hình thức giám sát cụ thể là "giải trình", ông Nguyễn Đình Quyền nhận định đây là một yếu tố của nhà nước pháp quyền nhưng việc triển khai tại Việt Nam còn thiếu kinh nghiệm, chưa thống nhất và đôi khi còn lúng túng.

Để hoạt động này thực chất và hiệu quả, ông kiến nghị cần quy định rõ khi hội đủ các tiêu chí, yếu tố (vấn đề bức xúc, sự kiện pháp lý...), các cơ quan phải tiến hành giải trình, thay vì phụ thuộc vào ý thức chủ quan.

Phiên giải trình cần có sự tham gia của truyền thông để người dân giám sát. Quá trình giải trình phải đảm bảo nguyên tắc bình đẳng, không coi đối tượng giải trình là "cấp dưới".

Gắn kết với các hình thức giám sát khác, đặc biệt là giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân...

×