Nỗi ám ảnh của tiếng cưa máy

Nỗi ám ảnh của tiếng cưa máy

Tháng 10, liên tiếp hai cơn bão số 10 và 11 trút mưa xuống nhiều tỉnh miền núi phía Bắc, trong đó có Lạng Sơn, khiến những nơi này bị nhấn chìm trong nước lũ. Những xưởng bóc gỗ gần những quả đồi đã chặt phá rừng cây tự nhiên, đã không thoát khỏi cơn thịnh nộ của thiên nhiên.

Đợt thiên tai lịch sử gây ra những tổn thất nặng nề. Những lúc này, chúng ta thường đặt lại câu hỏi, nếu giữ được rừng có thể giảm nhẹ được cơn thịnh nộ từ thiên nhiên không?

Ông Liễu Văn Ít, một người dân sống trong khu vực bị ảnh hưởng bởi lũ lụt ở xã Hồng Phong (tỉnh Lạng Sơn) đã thấm thía điều này.

Chúng tôi gặp ông Ít trong quá trình tác nghiệp loạt bài điều tra “Bóc đường dây phá rừng tự nhiên quy mô lớn ở Lạng Sơn”. Ông Ít mới trả xong án tù vào tháng 5/2025.

Bốn năm trước, nông dân Liễu Văn Ít được giao quản lý hơn 50ha rừng. Nghe lời đường mật của hai người đến thuê đất rừng, ông Ít “dọn dẹp” cây rừng tự nhiên trên diện tích rừng được giao để trồng loại cây khác. “Đối tác” biến mất. Ông Ít bị bắt và nhận án 42 tháng tù giam vì hành vi “Hủy hoại rừng”.

Ở Lạng Sơn, những vụ vi phạm lâm luật như của ông Ít không phải là ít. Theo thông tin từ Chi cục Kiểm lâm tỉnh Lạng Sơn, số vụ vi phạm pháp luật Lâm nghiệp trên địa bàn tỉnh năm 2022 là 205 vụ; năm 2023 là 255 vụ. Hai năm gần đây, đã có xu hướng giảm, năm 2024 là 136 vụ và 6 tháng đầu năm là 36 vụ.

Với những vụ án Hủy hoại rừng ở địa phương nơi ông Ít sinh sống, năm 2023 đã lên đến đỉnh điểm khi cơ quan chức năng phải khởi tố 27 vụ.

Xử lý đến vậy, vì sao rừng tự nhiên vẫn bị phá? Chúng tôi đi tìm câu trả lời từ chính những cánh rừng tự nhiên bị cưa hạ từ năm này qua năm khác.

Đóng cửa rừng, rừng tự nhiên vẫn bị rút ruột

Quyết định đóng cửa rừng tự nhiên trên phạm vi cả nước có từ năm 2014, được thể chế hóa rõ ràng từ năm 2017 theo Luật Lâm nghiệp. Đây là một chủ trương đúng đắn, mang tính sống còn đối với hệ sinh thái và ứng phó biến đổi khí hậu của Việt Nam.

Thế nhưng qua loạt bài của Báo Điện tử Dân Việt phản ánh tình trạng phá rừng tự nhiên tại Lạng Sơn cho thấy thực trạng: Đóng cửa, nhưng rừng tự nhiên vẫn bị rút ruột!

Ngay sát rừng là một mạng lưới “cỗ máy bóc gỗ” tiếp tay để bóc hàng nghìn mét khối gỗ rừng tự nhiên. Từ các xưởng bóc gỗ nấp sau khu dân cư, chễm chệ trên đỉnh đồi, đến những nơi ven suối, sát rừng. Quy mô hoạt động của các xưởng là rất lớn, có khu xưởng rộng 6,91ha, với công suất bóc ván có thể lên đến hàng trăm mét khối gỗ mỗi ngày.

Điều đáng phẫn nộ là sự tàn phá này diễn ra một cách công khai, liên tục trong suốt thời gian dài. Đường dây nóng của Báo Điện tử Dân Việt liên tục nhận được phản ánh của người dân từ Lạng Sơn. Riêng điều tra của Nhóm phóng viên từ cuối năm 2024 đến tận tháng 9/2025 với những hình ảnh không thể thuyết phục hơn, đã cho thấy điều đó.

Người ta phá rừng không còn lén lút mà hoạt động rất “chuyên nghiệp”. Họ mở đường bằng máy xúc thẳng vào lõi rừng, cưa hạ những thân cây hàng chục năm tuổi, đường kính 30-50cm.

Điểm mấu chốt để đưa gỗ rừng tự nhiên đi tiêu thụ chính là mánh khóe “phù phép” nguồn gốc gỗ. Gỗ rừng tự nhiên, hay còn gọi là “gỗ tạp”, sau khi khai thác trái phép, được tuồn về xưởng. Tại đây, chúng được các chủ xưởng hô biến thành gỗ rừng trồng như keo, bạch đàn, thông qua việc lập “bảng kê lâm sản”.

Hành vi này không chỉ là lách luật mà là thách thức trực diện đối với công tác kiểm tra, giám sát. Trong quá trình điều tra, PV Báo Dân Việt đã ghi nhận các chủ xưởng công khai thừa nhận “làm bảng kê thì bọn em chỉ làm keo thôi”, hay “ai dám kê gỗ tạp vào đấy”.

Còn chủ xưởng bóc gỗ tự tin khoe việc vận chuyển cả xe tải gỗ ván bóc mà không cần hồ sơ giấy tờ. Thậm chí, còn thách thức cơ quan chức năng đi giám định nguồn gốc gỗ: “Nếu bắt gỗ của anh phải mang đi giám định từng tờ, mà mỗi mẫu là 2,5 triệu đồng... tiền đâu giám định”. Lời thách thức này cho thấy sự tính toán, lợi dụng chính sự phức tạp, tốn kém của quy trình giám định khoa học để làm lá chắn cho hành vi phạm pháp.

Từ khai thác lén lút, mở đường, cưa đứt, đốt cháy, đến hợp thức hóa giấy tờ và vận chuyển tấp nập, tất cả tạo nên một chuỗi vi phạm khép kín của những người vi phạm Luật Lâm nghiệp. Họ đã biến những “lá chắn tự nhiên” trước thiên tai, lũ lụt, sạt lở thành lợi nhuận bất chính bỏ túi riêng. 

Một đường dây quy mô lớn, hoạt động công khai, liên tục trong thời gian dài như thế không thể tồn tại nếu không có lỗ hổng quản lý, hoặc thậm chí là sự tiếp tay, bao che từ một bộ phận có trách nhiệm.

Nếu không có những hành động triệt để từ bây giờ, nhiều cánh rừng tự nhiên không chỉ ở Lạng Sơn, sẽ chỉ còn là những mảng đồi trọc. Tiếng cưa máy sẽ mãi là âm thanh ám ảnh về sự bất lực và thiếu trách nhiệm của con người với người mẹ thiên nhiên.

Bảo vệ rừng – Không chỉ ở khẩu hiệu

Sự việc tại Lạng Sơn như loạt Phóng sự điều tra Báo NTNN/Điện tử Dân Việt phản ánh đã gióng lên hồi chuông cảnh báo, nếu không có biện pháp can thiệp quyết liệt ngay từ bây giờ, chỉ vài năm nữa, rừng sẽ như lời tiên đoán của chủ xưởng những chủ xưởng gỗ “muốn kiếm gỗ cũng chẳng còn đâu vì khai thác hết cả rồi”.

Các nhà khoa học lâm nghiệp đã nhiều lần cảnh báo, rừng tự nhiên bị tàn phá không chỉ làm mất đi nguồn tài nguyên gỗ mà còn là sự suy thoái nghiêm trọng về môi trường, mất đa dạng sinh học và tăng nguy cơ lũ lụt, sạt lở đất.

Để ngăn chặn thảm kịch này, cơ quan chức năng cần lập tức vào cuộc điều tra, không chỉ xử lý các chủ xưởng và những người phá rừng, mà phải truy tận gốc rễ đường dây, làm rõ trách nhiệm của các cơ quan quản lý Nhà nước, đặc biệt là lực lượng kiểm lâm và chính quyền địa phương liên quan.

Đồng thời, áp dụng các biện pháp giám định khoa học kịp thời để chứng minh nguồn gốc gỗ rừng tự nhiên. Rào chắn “thách thức giám định” của các đối tượng cần được phá vỡ bằng cách tổ chức kiểm tra, giám định đột xuất với các lô hàng ván bóc lớn, đặc biệt là những lô hàng được vận chuyển liên tỉnh.

Khi phát hiện vi phạm sẽ tịch thu toàn bộ tang vật, phương tiện và truy thu lợi nhuận bất chính để sung công quỹ, dùng vào việc trồng và bảo vệ rừng.

Đồng thời, tăng cường quản lý chặt chẽ việc cấp “bảng kê lâm sản” gỗ rừng trồng. Yêu cầu các xưởng chế biến phải chứng minh cụ thể diện tích, sản lượng gỗ khai thác từ rừng trồng, có sự xác nhận độc lập của kiểm lâm và chính quyền địa phương, áp dụng công nghệ (như tem điện tử, mã QR truy xuất nguồn gốc) cho lâm sản.

Đặc biệt, phải phát huy vai trò giám sát của người dân và các tổ chức xã hội, thiết lập cơ chế khen thưởng và bảo vệ người tố giác hành vi phá rừng. Đồng thời, áp dụng nghiêm quy định về xử lý trách nhiệm người đứng đầu khi để xảy ra tình trạng phá rừng nghiêm trọng trên địa bàn quản lý.

Sau phản ánh của người dân và loạt bài của Báo NTNN/Điện tử Dân Việt, cơ quan chức năng tỉnh Lạng Sơn đã vào cuộc quyết liệt. Bước đầu, Hạt Kiểm lâm Khu vực Văn Lãng, tỉnh Lạng Sơn đã khởi tố vụ án “Vi phạm quy định về khai thác, bảo vệ rừng và lâm sản” xảy ra tại thôn Khuổi Toọc, xã Hội Hoan, tỉnh Lạng Sơn theo Điều 232 Bộ luật hình sự. Vụ việc đã được chuyển đến các ngành chức năng có thẩm quyền liên quan tiếp tục điều tra, làm rõ.

Còn với những người dân sống gần rừng như ông Ít, sau khi vật lộn với thiên tai như hàng nghìn người dân khác trong khu vực, ông càng “thức tỉnh”. Bảo vệ rừng không chỉ dừng ở những khẩu hiệu cắm trên đường, đó chính là trách nhiệm mà mỗi công dân cần ghi nhớ.

×