PGS.TS Đào Thế Anh: Cần "trao quyền" và người dân "được làm chủ" để xây dựng NTM, giảm nghèo bền vững

Cùng với Chương trình mục tiêu Quốc giảm giảm nghèo bền vững, Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới đã góp phần quan trọng trong việc cải thiện đời sống người dân, nhất là các địa bàn khó khăn, thúc đẩy phát triển nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh.

Đến nay, Chương trình xây dựng nông thôn mới đã cơ bản đạt và vượt kế hoạch đề ra đến năm 2025. Cụ thể, tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới đạt 79,3% so với chỉ tiêu 80%, tăng 10,6% so với cuối năm 2021; tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao đạt 42,4%, vượt chỉ tiêu 40% và gấp hơn 5 lần so với cuối năm 2021; tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu đạt 12,3%, vượt chỉ tiêu 10% và gấp hơn 17 lần so với cuối năm 2021.

Tại tọa đàm trực tuyến: "Giảm nghèo bền vững gắn với xây dựng nông thôn mới, tích hợp để tăng nguồn lực đầu tư cho nông dân", do Báo Nông thôn Ngày nay/Báo điện tử Dân Việt tổ chức, PGS.TS Đào Thế Anh, Chủ tịch Hội Khoa học Phát triển nông thôn Việt Nam – PHANO đã có những đánh giá, nhìn nhận thẳng thắn, đồng thời tham góp một số giải pháp để thúc đẩy phát triển Chương trình xây dựng nông thôn mới trong giai đoạn tiếp theo.

Chương trình NTM đạt kết quả ngoạn mục, các chỉ tiêu đều vượt

Nhìn lại thành quả của Chương trình xây dựng nông thôn mới, cũng như những đóng góp của chương trình cho công cuộc giảm nghèo bền vững, PGS.TS Đào Thế Anh, Chủ tịch Hội Khoa học Phát triển nông thôn Việt Nam đánh giá, sau 15 năm, Chương trình nông thôn mới đã mang lại những kết quả rất ngoạn mục, trong đó, nhiều mục tiêu đều vượt.

Để có được kết quả này, từ năm 2008, Trung ương ban hành Nghị quyết 26, phát triển toàn diện nông nghiệp, nông thôn, nông dân. Tiếp đó, đến năm 2010, sự ra đời của Chương trình nông thôn mới đã thúc đẩy vai trò tự chủ trong nông nghiệp, nông thôn và người dân đóng vai trò trung tâm.

"Chúng ta đã lựa chọn cách tiếp cận đúng, các địa phương đều đã phát triển rất nhanh. Kể cả những vùng khó khăn, xa xôi cũng đã có sự thay đổi, đặc biệt là về tư duy", PGS.TS Đào Thế Anh khẳng định.

Theo PGS.TS Đào Thế Anh, bây giờ, nhìn về nông thôn không chỉ có nông nghiệp mà quy mô kinh tế đã lớn hơn, đa dạng hơn. Những vùng khó khăn trong sản xuất nông nghiệp nhưng đã lựa chọn làm nông nghiệp sinh thái bằng cách canh tác các cây trồng bản địa... kết hợp làm du lịch, vì vậy, người dân rất dễ để phát triển, ít phụ thuộc vào nguồn lực từ bên ngoài.

Chương trình xây dựng nông thôn mới đã tạo được sự đồng bộ. Ngoài hoạt động sản xuất nông nghiệp, chế biến, dịch vụ, du lịch... thì các sản phẩm OCOP ở khu vực nông thôn, miền núi rất đa dạng, phong phú, tạo ra sự lan tỏa và những giá trị bền vững.

Trong giai đoạn 2021-2025, PGS.TS Đào Thế Anh cho rằng, điểm nổi bật của Chương trình nông thôn mới, đó là Chương trình OCOP và nông nghiệp kết hợp với du lịch - đã tạo thành trụ cột.

Riêng về Chương trình OCOP, giai đoạn 2021-2025 đạt được kết quả bùng nổ. Đặc biệt, tháng 7 vừa qua, 14 Bộ trưởng châu Phi đến Việt Nam để tìm hiểu chương trình OCOP. Sắp tới, đoàn Việt Nam cũng sẽ sang Ý để chia sẻ với toàn thế giới về phát triển Chương trình OCOP.

Muốn OCOP phát triển thì cần có sự song hành của du lịch để thu hút khách thăm quan, "xuất khẩu tại chỗ", làm giàu cho các chủ thể, địa phương.

Mặc dù đạt được nhiều kết quả đột phá, nhưng theo PGS.TS Đào Thế Anh, Chương trình xây dựng nông thôn mới cũng đang phải đối mặt với không ít thách thức. Theo đó, ngay trong quá trình triển khai, việc sử dụng 1 bộ tiêu chí duy nhất có thể phù hợp với một số vùng, nhưng với những vùng khó khăn thì khó thực hiện hơn.

Ngoài ra, hiện đang triển khai thực hiện nhiều Chương trình mục tiêu Quốc gia. Việc triển khai trên cùng một địa bàn sẽ có nhiều vấn đề trùng lặp, khó khăn cho người dân, thậm chí quá tải.

Theo PGS.TS Đào Thế Anh, cần "trao quyền" cho chính quyền địa phương và người dân sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, để ưu tiên, lựa chọn những chương trình phù hợp. Có thể ưu tiên những xã xa xôi, miền núi khó khăn có thể thiết kế cùng một hoạt động nhưng đáp ứng được cả 2 mục tiêu giảm nghèo và nông thôn mới. Kinh nghiệm của một số quốc gia cũng đã làm như vậy.

Ngoài "trao quyền", kinh nghiệm tại một số quốc gia cũng có thể áp dụng tại Việt Nam, đó là, tự theo dõi, đánh giá, giám sát và nếu làm tốt thì được hỗ trợ tiếp, từ đó thu hút nguồn lao động ở thành phố trở lại nông thôn để làm việc. Nếu chưa năng động, hiệu quả thì phải phấn đấu tiếp.

Bên cạnh đó, cần phải tăng cường thúc đẩy, giúp người nông dân chia sẻ kinh nghiệm, thành lập các mạng lưới. Kinh nghiệm trong quá trình phát triển các HTX vừa qua cho thấy cũng có những mạng lưới chia sẻ kinh nghiệm giữa các Giám đốc HTX. Đồng thời, thành lập các Câu lạc bộ nông dân tỷ phú, Trưởng thôn... để chia sẻ tốt hơn.

Tạo sự phấn khởi và người dân "được làm chủ"

Để Chương trình xây dựng nông thôn mới phát triển, PGS.TS Đào Thế Anh cho rằng, việc tích hợp Chương trình giảm nghèo bền vững với Chương trình xây dựng nông thôn mới là cần thiết. Khi quy mô hành chính cấp xã lớn hơn thì cơ cấu kinh tế ở nông thôn sẽ hình thành rõ hơn thì chắc chắn các tiêu chí phải phù hợp với thực tế hiện tại.

Ông cũng cho hay, để phát triển kinh tế khu vực nông thôn cần phải quy hoạch lại. Để thúc đẩy tốt hơn sáng kiến, sức mạnh của người dân cần thúc đẩy kết nối thị trường - không phải của một hộ, một HTX mà là cả một vùng lãnh thổ.

Ví dụ: Ở Mộc Châu (Sơn La) khi người dân làm nông nghiệp kết hợp du lịch, nhưng để thu hút khách du lịch, để thu hút khách du lịch thì yếu tố thương hiệu của vùng lãnh thổ rất quan trọng. Trong một vùng lãnh thổ thì có nhiều hộ sản xuất rất tốt, có chứng nhận VietGAP, hữu cơ nhưng không kết nối được với những người làm du lịch ở vùng đó, không giới thiệu được đến khách du lịch về những sản phẩm tốt của địa phương... như vậy việc hợp tác giữa các tác nhân trong vùng rất quan trọng. Nếu kết hợp được thì khác du lịch khi đến có thể vừa thưởng thức ẩm thực đặc sản địa phương, văn hóa, ngắm cảnh, và vừa có sản phẩm OCOP mang về nhà... và đây cũng chính là "trao quyền".

Cũng theo PGS.TS Đào Thế Anh, có thể khẳng định, Chương trình xây dựng nông thôn mới đã mang lại sự đổi thay kỳ diệu cho nhiều địa phương cũng như trong bản thân mỗi người dân. Thời gian tới, để huy động được nguồn lực trong dân để thực hiện chương trình, cần tạo sự phấn khởi và người dân "được làm chủ".

Bên cạnh đó, thúc đẩy truyền thông, kết nối thông tin; Cân bằng được sự giúp đỡ của nhà nước về vốn, vật chất, khuyến nông, thị trường... trong đó, thị trường của sản phẩm, vùng để thu hút khách du lịch.

Ngoài ra, giá trị của môi trường nông thôn cũng phải cần được quan tâm. "Khi nông nghiệp sinh thái kết hợp với du lịch thì là mơ ước của người dân thành phố", vì vậy, cần phải xử lý vấn đề môi trường nông thôn, tạo không gian xanh.

×