Tài nguyên đang bị ‘treo’ vì thủ tục: Thị trường "nóng", thủ tục vẫn “lạnh”

Doanh nghiệp “mắc kẹt” vì hàng rào pháp lý rối rắm

Mặc dù Đà Nẵng có tiềm năng lớn về nguồn tài nguyên khoáng sản, đặc biệt là trong các lĩnh vực xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng, nhưng các quy định pháp lý chặt chẽ và yêu cầu thủ tục hành chính phức tạp đã khiến không ít doanh nghiệp mắc kẹt trong việc xin phép và triển khai các dự án thăm dò.

Theo nhiều doanh nghiệp trong ngành khai thác khoáng sản, một trong những vấn đề chủ yếu là quá trình cấp phép và thẩm định dự án kéo dài, làm gián đoạn hoạt động đầu tư. Các thủ tục hành chính thường xuyên thay đổi khiến cho doanh nghiệp không thể dự đoán được thời gian hoàn thành, ảnh hưởng trực tiếp đến kế hoạch sản xuất và kinh doanh.

“Ngoài ra, các yêu cầu về bảo vệ môi trường và tiêu chuẩn an toàn lao động trong thăm dò khoáng sản ngày càng khắt khe. Dù điều này nhằm bảo vệ môi trường, nhưng cũng tạo ra một gánh nặng không nhỏ đối với các doanh nghiệp trong việc thực hiện các quy trình kiểm tra, giám sát. Do đó, các doanh nghiệp phải tốn thêm thời gian và chi phí để đáp ứng yêu cầu, trong khi hoạt động sản xuất bị trì hoãn”, một doanh nghiệp cho hay.

Cạnh đó, việc đấu giá các mỏ khoáng sản, đặc biệt là đất và cát, tại khu vực Đà Nẵng – Quảng Nam đang đối mặt hàng loạt thách thức sau sáp nhập địa giới hành chính. Trong khi nhu cầu vật liệu xây dựng cho các dự án công ngày càng cấp thiết, thị trường lại rơi vào tình trạng thiếu cung, giá cả leo thang và quy trình triển khai còn rườm rà, thiếu thống nhất.

Dưới áp lực phải bảo đảm nguồn cung vật liệu xây dựng cho hàng loạt dự án đầu tư công, chính quyền địa phương đã chỉ đạo mạnh mẽ việc đưa các mỏ khoáng sản ra đấu giá. Tuy nhiên, theo ghi nhận từ thực tế, dù quyết tâm chính trị rõ ràng, nhưng quá trình triển khai lại gặp không ít lực cản.

Trao đổi với PV Dân Việt, một doanh nghiệp trong ngành khai thác khoáng sản chia dẻ, đến nay, việc thống nhất quy trình giữa Đà Nẵng và Quảng Nam vẫn chưa hoàn tất, dẫn tới tình trạng doanh nghiệp phải chờ đợi kéo dài, mất thêm 3–5 tháng mới có thể triển khai các bước tiếp theo dù đã trúng đấu giá trước đó.

“Ngay cả khi đã có đấu giá thành công, không ít dự án vẫn "vướng" vì không thể giải phóng mặt bằng – khâu được xem là “gót chân Achilles” của toàn bộ quá trình”, doanh nghiệp này nói.

Ngoài ra, tình trạng "nóng giá" bất thường tại các phiên đấu giá mỏ đã khiến không ít doanh nghiệp lắc đầu ngao ngán.

"Ví dụ, giá cát vận chuyển từ Bình Định, Quảng Ngãi về Đà Nẵng khoảng 450.000 đồng/m³, nhưng giá quyền khai thác tại địa phương sau đấu giá có thể lên tới hơn 700.000 đồng/m³. Điều này đẩy giá bán ra thị trường lên hơn 1 triệu đồng/m³ – gây sức ép không nhỏ lên cả doanh nghiệp, người dân và chính các chủ đầu tư công", doanh nghiệp dẫn chứng.

Để “hạ nhiệt” thị trường khoáng sản và đảm bảo nguồn cung bền vững, nhiều ý kiến cho rằng, thành phố cần sớm thống nhất quy trình một cửa giữa các sở ngành, rút ngắn thời gian cấp phép; Cho phép các bước triển khai thực hiện song song thay vì nối tiếp (ví dụ: vừa xin chủ trương đầu tư, vừa thực hiện đánh giá tác động môi trường); Chủ động hỗ trợ doanh nghiệp từ khâu mặt bằng, pháp lý đến thủ tục; Cho phép điều chỉnh linh hoạt một số bước; Xây dựng quy hoạch dài hạn về nguồn nguyên liệu phục vụ các công trình trong 5, 10, thậm chí 20 năm tới.

“Ngành khai thác khoáng sản, đặc biệt là đất và cát làm vật liệu xây dựng, đang trở thành điểm nghẽn trong tiến trình phát triển hạ tầng tại thành phố sau sau sáp nhập. Khi chính quyền còn lúng túng, doanh nghiệp chùn bước, thị trường khan hiếm, thì những giải pháp đột phá về cơ chế, quy trình và điều phối liên vùng là điều bắt buộc phải có – càng sớm càng tốt”, doanh nghiệp bày tỏ.

Doanh nghiệp khó, chính quyền càng khó

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Đà Nẵng, Thông tư số 02/2024/TT-BTNMT ngày 22/4/2024 của Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đang đặt ra nhiều yêu cầu kỹ thuật không khả thi trong quá trình lập đề án thăm dò cát, sỏi lòng sông.

Cụ thể, các yêu cầu như: lập trạm quan trắc, thu thập dữ liệu thủy - thạch động lực theo mùa, mô phỏng vận chuyển bùn cát, xói lở – bồi tụ, biến động hình thái sông… đều rất khó thực hiện tại các khu vực trung du, miền núi – nơi sông suối có địa hình dốc, dòng chảy phức tạp, thiếu dữ liệu nền và không có thời gian quan trắc đầy đủ.

Trong khi đó, thời gian thi công thăm dò thực tế thường chỉ kéo dài vài tháng. Do vậy, việc đáp ứng trọn vẹn các yêu cầu như quy định gần như bất khả thi. Tình trạng này đang gây ách tắc cho việc xử lý hồ sơ thăm dò, khiến 12 trường hợp xin thăm dò trên địa bàn thành phố vẫn đang chờ phê duyệt.

Dù Sở đã nhiều lần có văn bản kiến nghị Bộ xem xét sửa đổi cho phù hợp thực tế địa phương, đến nay quy định vẫn chưa được điều chỉnh, gây ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ khai thác khoáng sản.

Không chỉ vướng mắc ở bước thăm dò, quy trình đấu giá quyền khai thác khoáng sản cũng đang gặp nhiều bất cập. Hiện việc tổ chức đấu giá khai thác khoáng sản phải đồng thời tuân theo Luật Địa chất và Khoáng sản và Luật Đấu giá tài sản. Tuy nhiên, Luật Đấu giá tài sản lại chưa có hướng dẫn riêng cho lĩnh vực khoáng sản như các quy định từng được ban hành trước đây (Nghị định 22/2012/NĐ-CP, Thông tư liên tịch 54/2014).

Hệ quả là quy trình đấu giá thiếu nhất quán, tiêu chí chưa rõ ràng, dễ dẫn đến khiếu nại. Ngoài ra, đấu giá khai thác khoáng sản hiện chưa quy định số vòng đấu tối đa, khiến nhiều phiên kéo dài bất thường. Một số trường hợp, nhà đầu tư tham gia nâng giá lên rất cao rồi bỏ cọc, làm lãng phí thời gian và loại bỏ những doanh nghiệp có năng lực thật sự.

Một khó khăn nữa là trước khi sáp nhập vào TP Đà Nẵng, UBND tỉnh Quảng Nam (cũ) ủy quyền cho Sở Nông nghiệp và Môi trường và UBND cấp huyện tổ chức đấu giá KTKS. Tuy nhiên, từ 1/7/2025, UBND cấp huyện không còn tồn tại theo đơn vị hành chính, dẫn đến nhiều hồ sơ bị “treo” vì không có cơ quan thẩm quyền tiếp nhận.

Hiện có 14 khu vực đã được phê duyệt kế hoạch và giá khởi điểm đấu giá khai thác khoáng sản nhưng vẫn chưa được tổ chức đấu giá. Trong đó, có 5 mỏ cát với tổng trữ lượng dự kiến hơn 638.000 m³ vẫn “nằm trên giấy”.

Để xử lý tình trạng này, Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Đà Nẵng đã có Báo cáo số 348/BC-SNNMT đề xuất tiếp tục chuyển giao ủy quyền cho UBND cấp xã để triển khai đấu giá. Tuy nhiên, quy định hiện hành không cho phép UBND xã tổ chức đấu giá KTKS. Do đó, thẩm quyền tổ chức đấu giá quay trở lại UBND cấp tỉnh, gây thêm áp lực hành chính.

Sở cũng kiến nghị UBND TP Đà Nẵng thống nhất chủ trương kế thừa các hồ sơ đã xử lý trước sáp nhập để tránh gián đoạn quá trình triển khai. Dù vậy, đến nay vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể, khiến nhiều khu vực đã quy hoạch khai thác tiếp tục rơi vào trạng thái đình trệ.

Cạnh đó, những bất cập kéo dài trong công tác thăm dò, đấu giá khoáng sản đang trở thành điểm nghẽn lớn trong chuỗi cung ứng vật liệu xây dựng cho các dự án đầu tư công. Việc cấp phép chậm, đấu giá kéo dài hoặc thất bại khiến các mỏ chưa thể đưa vào khai thác, trong khi nhu cầu thị trường ngày càng tăng cao.

Trong bối cảnh nhiều công trình hạ tầng đang đẩy nhanh tiến độ, nguồn cung không ổn định sẽ kéo theo nguy cơ chậm tiến độ diện rộng, ảnh hưởng đến mục tiêu giải ngân và hiệu quả đầu tư công.

Việc rà soát, điều chỉnh quy định thăm dò và đấu giá khoáng sản cho sát thực tiễn địa phương, đồng thời thống nhất lại thẩm quyền tổ chức sau sáp nhập là yêu cầu cấp thiết. Nếu không xử lý kịp thời, “nút thắt” thể chế này sẽ tiếp tục gây gián đoạn cho cả quá trình phát triển hạ tầng của TP Đà Nẵng trong giai đoạn tới.

×