Thu hồi đất do vi phạm: 5 lỗi người dân thường mắc phải là gì?

5 lỗi có thể bị thu hồi đất

Luật sư Hoàng Anh Sơn cho biết, theo Quy định của Luật Đất đai năm 2024 và các Nghị định hướng dẫn thực hiện luật này quy định có 5 lỗi có thể bị thu hồi đất bao gồm:

1.    Tự ý chuyển mục đích sử dụng đất mà không theo thủ tục

Từ Luật Đất đai 2024: có một số trường hợp chuyển mục đích phải được cơ quan có thẩm quyền cho phép; đồng thời trình tự, thủ tục cho phép chuyển mục đích được Luật quy định chi tiết.

Nếu người sử dụng đất chuyển mục đích trái quy định (ví dụ: tự ý biến đất nông nghiệp thành đất ở, kinh doanh, xây nhà, xưởng…) mà bị xử phạt hành chính rồi vẫn tiếp tục vi phạm thì có thể bị thu hồi theo các quy định về thu hồi đất do vi phạm. (Các quy định liên quan đến chuyển mục đích và trình tự thực hiện được quy định cụ thể tại Điều 121, Điều 227, Luật Đất đai 2024,).

2.    Để đất “bỏ hoang”, không đưa đất vào sử dụng theo quy định sau khi đã bị xử phạt

Luật Đất đai 2024 quy định các trường hợp đất nông nghiệp không được sử dụng trong một thời gian liên tục (tùy loại: đất trồng cây hàng năm, đất trồng cây lâu năm, đất trồng rừng…) và đã bị xử phạt nhưng vẫn không đưa đất vào sử dụng theo quyết định xử phạt thì có thể bị thu hồi.

Thời hạn cụ thể theo loại đất (đất trồng cây hàng năm 12 tháng, đất trồng cây lâu năm 18 tháng, đất trồng rừng  24 tháng). Người sử dụng đất cần chú ý mốc thời gian và các quyết định xử phạt hành chính liên quan để tránh rủi ro bị thu hồi.

3.    Sử dụng đất sai mục đích so với văn bản giao, cho thuê, công nhận quyền sử dụng (đã bị xử phạt mà vẫn tiếp tục vi phạm)

Luật Đất đai 2024 nêu rõ: nếu đã bị xử phạt về hành vi sử dụng đất không đúng mục đích mà vẫn tiếp tục vi phạm thì đất có thể bị thu hồi theo quy định về thu hồi do vi phạm. Đồng thời, Nghị định 102/2024/NĐ-CP hướng dẫn trình tự, thủ tục xử lý vi phạm, thu hồi và các biện pháp khắc phục;

 Nghị định số 151/2025/NĐ-CP quy định về Phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 02 cấp, phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực đất đai. Người dân cần so sánh mục đích sử dụng trên Giấy chứng nhận/quyết định giao đất với thực tế sử dụng để phát hiện sai sót sớm.

4. Đất được Nhà nước giao quản lý mà để bị lấn đất

Là trường hợp tổ chức được giao đất để quản lý (không phải để sử dụng) như UBND xã được giao quản lý quỹ đất công ích, đất chưa sử dụng; Ban quản lý dự án, doanh nghiệp nhà nước được giao quản lý đất sau thu hồi,….

Nếu để người khác lấn chiếm, sử dụng trái phép, thì phần đất bị lấn chiếm có thể bị Nhà nước thu hồi để quản lý lại hoặc giao cho đơn vị khác.

Nghị định 102/2024/NĐ-CP quy định cụ thể trình tự kiểm tra, xử lý trách nhiệm tổ chức được giao quản lý.

5.    Không thực hiện nghĩa vụ tài chính

Bao gồm các trường hợp chậm nộp tiền sử dụng đất, tiền thuê đất; hoặc không hoàn thành nghĩa vụ trong thời hạn theo quyết định.

Luật Đất đai 2024 và văn bản hướng dẫn nêu: khi người sử dụng đất không hoàn thành nghĩa vụ tài chính mà đã bị cơ quan nhà nước có thẩm quyền cưỡng chế thực hiện nghĩa vụ tài chính theo quy định của pháp luật về quản lý thuế nhưng không chấp hành thì cơ quan quản lý thuế có văn bản đề nghị thu hồi đất.

Do đó, người dân cần lưu ý khi nhận Quyết định giao/cho thuê/cho phép chuyển mục đích và thông báo từ cơ quan thuế người dân cần chủ động hoàn thành nghĩa vụ tài chính đúng hạn.

Thủ tục thu hồi và quyền lợi người bị thu hồi

Theo Luật sư Hoàng Anh Sơn, các trường hợp thu hồi do vi phạm: Luật Đất đai 2024 quy định cụ thể các trường hợp thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai (ví dụ các trường hợp nêu tại Điều 81 của Luật). Khi thu hồi theo trường hợp vi phạm, việc bồi thường (kể cả bồi thường tài sản gắn liền với đất) phụ thuộc vào quy định cụ thể: Luật có nêu các trường hợp không được bồi thường tài sản gắn liền với đất khi thu hồi do vi phạm.

 Trình tự, thủ tục thu hồi do vi phạm: Nghị định 102/2024/NĐ-CP hướng dẫn chi tiết trình tự, điều kiện và thủ tục thu hồi đất do vi phạm (ví dụ: Điều 32 Nghị định 102/2024 quy định điều kiện, thẩm quyền và trình tự thực hiện thủ tục thu hồi trong trường hợp vi phạm).

Trước khi ra quyết định thu hồi, cơ quan có thẩm quyền phải thực hiện các bước điều tra, lập hồ sơ, ban hành quyết định, có thông báo/biện pháp cho người sử dụng đất theo trình tự quy định.

Theo Luật sư Hoàng Anh Sơn cũng đưa ra những lưu ý thực tế & khuyến nghị cho người dân:

Trước khi thực hiện xây dựng, chuyển đổi mục đích, cho thuê, chuyển nhượng… hãy kiểm tra kỹ Giấy chứng nhận, quyết định giao/cho thuê đất, bản đồ địa chính để xác định mục đích sử dụng và ranh giới. (Luật Đất đai 2024 quy định quyền và nghĩa vụ, các thủ tục cập nhật hồ sơ).

Nếu bị xử phạt hành chính liên quan đất đai, cần thực hiện biện pháp khắc phục theo quyết định xử phạt kịp thời; không chờ để bị áp dụng biện pháp thu hồi.

Khi có văn bản yêu cầu từ cơ quan nhà nước (ví dụ: buộc đưa đất vào sử dụng, buộc khôi phục hiện trạng), người dân nên lập hồ sơ giải trình, nộp bằng chứng (thiên tai, lý do bất khả kháng, giấy tờ liên quan) để tránh bị xử lý thu hồi nếu có căn cứ hợp lý.

Luật Đất đai 2024 quy định rõ các trường hợp có thể bị thu hồi đất do vi phạm; các nguồn hướng dẫn chi tiết có trong Nghị định 102/2024/NĐ-CP. 5 lỗi dân thường mắc phải: tự ý chuyển mục đích; để đất bỏ hoang sau khi bị xử phạt; sử dụng sai mục đích; bị lấn, chiếm đất; không thực hiện nghĩa vụ tài chính.

×