Tiến tới bữa ăn miễn phí cho học sinh từ gợi ý của Tổng Bí thư: Gắn với chuẩn quốc gia về dinh dưỡng học đường (Bài 4)

Lời tòa soạn: Trong phiên thảo luận tổ sáng 9/11/2024 về dự thảo Luật Nhà giáo, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nói: “Nhà nước có chính sách rất quan trọng là phổ cập giáo dục, tiến dần từ tiểu học đến trung học, các cháu đến tuổi là được đến trường. Tiến tới, Nhà nước bỏ học phí, nuôi các cháu trong độ tuổi đi học”.
Mới đây, thông tin học phí bậc mầm non, phổ thông chính thức được miễn từ năm học 2025-2026 đã khiến hàng chục triệu phụ huynh trên cả nước phấn khởi. Phụ huynh Hà Nội lại càng vui hơn khi Hà Nội quyết chi hơn 3.000 tỷ đồng hỗ trợ cho học sinh tiểu học (20.000 đồng/bữa). Đó cũng là quyết sách nhân văn, hướng tới tinh thần chung từ gợi ý của Tổng Bí thư - giáo dục tiến bộ không chỉ dừng lại ở miễn học phí.
Việc hỗ trợ tiền ăn, tiến tới bữa ăn học đường miễn phí là giải pháp giảm gánh nặng của rất nhiều gia đình, giúp các gia đình giảm áp lực đầu năm học, nhất là với những hộ có thu nhập thấp, lao động không ổn định hoặc có nhiều con trong độ tuổi đi học, đồng thời sẽ nâng cao thể chất cho học sinh, sự bình đẳng cơ hội học tập. Trước thềm năm học mới 2025-2026, Báo điện tử Dân Việt thực hiện loạt bài “Tiến tới bữa ăn miễn phí cho học sinh từ gợi ý của Tổng Bí thư”, với góc nhìn đa chiều, có tiếng nói từ nhiều phía như phụ huynh, nhà trường, chuyên gia, cơ quan quản lý.
Báo điện tử Dân Việt kính mời bạn đọc theo dõi, chia sẻ ý kiến về chủ đề này, để lại bình luận ngay dưới mỗi bài viết.

MỜI BẠN ĐỌC THEO DÕI LOẠT BÀI: Tiến tới bữa ăn miễn phí cho học sinh từ gợi ý của Tổng Bí thư Tô Lâm: "Rất nhân văn, thiết thực" (Bài 1)

Tiến tới bữa ăn miễn phí cho học sinh từ gợi ý của Tổng Bí thư: Hà Nội "rót" 3.000 tỷ chăm lo cho 76 vạn học sinh (Bài 2)

Tiến tới bữa ăn miễn phí cho học sinh từ gợi ý của Tổng Bí thư: Làm sao hiện thực hóa? (Bài 3)

Tiến tới bữa ăn miễn phí cho học trò: Tầm nhìn lớn mang tính chiến lược

Trong cuộc trao đổi với PV Dân Việt, PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Đại biểu Quốc hội, Ủy viên Chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội bày tỏ: “Có quan điểm rằng “bữa ăn học đường là quyền cơ bản, chứ không phải đặc quyền”, tôi hoàn toàn đồng tình. Câu nói này không chỉ là một tuyên bố về chính sách giáo dục, mà còn là một tuyên ngôn về đạo lý, về sự văn minh của một xã hội biết chăm lo cho thế hệ tương lai ngay từ những điều nhỏ nhất. Một bữa ăn giữa ngày học, với các em nhỏ - đặc biệt là lứa tuổi mầm non và tiểu học – không đơn thuần là chuyện ăn uống. Đó là năng lượng để tiếp tục học tập, là sự quan tâm cụ thể đến phát triển thể chất và tinh thần, là biểu hiện của một xã hội nhân văn và công bằng”.

Sở dĩ ông Sơn nhấn mạnh vậy, bởi khi xem bữa ăn học đường là quyền cơ bản, chúng ta không chỉ đang giúp các em no bụng, mà đang nuôi dưỡng niềm tin, ươm mầm bình đẳng, tạo nền móng vững chắc để xây dựng một quốc gia có nhân lực chất lượng cao từ nền tảng giáo dục toàn diện. Vì thế, đã đến lúc chúng ta cần chuyển từ tư duy “ban ơn” sang tư duy “bảo đảm quyền lợi”. Bữa trưa học đường không phải là một sự ưu ái nhất thời, mà là trách nhiệm của Nhà nước, của toàn xã hội trong việc tạo ra môi trường giáo dục an toàn, nhân ái cho mọi trẻ em Việt Nam.

Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, chúng ta thường nhấn mạnh, mọi trẻ em đều có quyền học tập, quyền được phát triển toàn diện. Nhưng nếu đứa trẻ này được ăn trưa đủ chất trong trường học, còn đứa trẻ kia thì phải nhịn đói hoặc ăn qua loa vì hoàn cảnh gia đình, thì rõ ràng cơ hội học tập và phát triển không còn bình đẳng nữa.

Chính sách giáo dục tiến bộ không chỉ dừng lại ở việc miễn học phí, mà còn phải nhìn sâu hơn vào những yếu tố tác động trực tiếp đến chất lượng giáo dục – trong đó có bữa ăn học đường. Như vậy, lời Tổng Bí thư Tô Lâm trong một phát biểu gần đây: “Nếu tiến lên nữa thì Nhà nước phải nuôi, tiến tới miễn học phí, nuôi ăn các cháu ở tuổi đi học…” đó không chỉ là một lời gợi mở, mà là một tầm nhìn lớn, đầy tình người và mang tính định hướng.

Ông Sơn cho hay, việc miễn phí bữa trưa học đường sẽ chỉ thực sự mang ý nghĩa nếu chất lượng bữa ăn không chỉ đủ no mà còn phải đủ dinh dưỡng, an toàn và phù hợp với từng lứa tuổi học sinh. Trẻ em cần được "ăn đúng, ăn ngon, ăn lành mạnh" để phát triển thể chất và trí tuệ một cách toàn diện. Đó là yêu cầu tối thiểu và cũng là thước đo thực chất cho bất kỳ chính sách hỗ trợ nào liên quan đến giáo dục.

“Tôi cũng muốn nhấn mạnh vai trò của phụ huynh và cộng đồng. Chính họ sẽ là những người giám sát tốt nhất chất lượng bữa ăn học đường, thông qua việc tham gia ban giám sát cộng đồng, đóng góp ý kiến, phản hồi trực tiếp từ con em mình. Khi phụ huynh tin tưởng, học sinh ăn ngon miệng, đó chính là minh chứng rõ ràng nhất cho thành công của chính sách”, ông Sơn nêu quan điểm.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn cũng cho rằng, chính sách bữa ăn học đường không chỉ là câu chuyện kinh tế hay kỹ thuật, mà còn là bài học giáo dục về thói quen ăn uống lành mạnh, về tình yêu thương, chia sẻ và ý thức cộng đồng. Nếu làm tốt, mỗi bữa trưa miễn phí trong nhà trường sẽ không chỉ giúp trẻ em phát triển khỏe mạnh, mà còn góp phần vun đắp những công dân có trách nhiệm, biết quý trọng giá trị của sự quan tâm và nhân ái trong xã hội.

“Việc miễn học phí cho nhiều cấp học từ năm học 2025–2026 là một quyết định có ý nghĩa lịch sử, phản ánh rõ cam kết của Đảng và Nhà nước về bình đẳng trong tiếp cận giáo dục. Đây là bước đi căn bản, thể hiện sự chuyển dịch tư duy chính sách từ “giáo dục cho một bộ phận” sang “giáo dục cho mọi người”. Và khi cánh cửa tri thức đã rộng mở, thì “cánh cửa” dinh dưỡng học đường - thông qua bữa trưa miễn phí cũng cần được mở ra để trẻ em không chỉ được học mà còn được lớn lên một cách đầy đủ, khỏe mạnh và hạnh phúc.

Tôi cho rằng, sau chính sách miễn học phí, việc tiến tới bữa ăn học đường miễn phí không chỉ khả thi mà còn cần thiết, nếu chúng ta coi đây là đầu tư cho tương lai chứ không phải chi phí ngắn hạn”, ông Sơn đánh giá.

Miễn phí bữa ăn cho học sinh: Cần chuẩn hóa, xây dựng một hệ thống tiêu chuẩn quốc gia về dinh dưỡng học đường

Tại Hà Nội, để tổ chức bữa ăn bán trú an toàn, chất lượng năm học này, Sở Y tế Hà Nội được UBND TP.Hà Nội giao chủ trì xây dựng bộ tiêu chí lựa chọn đơn vị cung cấp suất ăn, phối hợp cùng các sở liên quan như Công Thương, Nông nghiệp và Môi trường đánh giá năng lực doanh nghiệp. Hội đồng thẩm định được thành lập công khai, khách quan. Danh sách đơn vị cung cấp đủ điều kiện sẽ được công bố làm cơ sở để các trường chủ động ký hợp đồng, triển khai từ đầu tháng 9/2025.

Ông Nguyễn Văn Hưng - Trưởng Phòng văn hoá xã Ba Vì cho biết, sau khi các trường chọn đơn vị cung cấp thực phẩm, tổ công tác của xã sẽ xuống cơ sở để kiểm tra thực tế suất ăn bán trú của trường xem đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm không.

“Mọi việc được diễn ra minh bạch, công khai và người đứng đầu nhà trường phải chịu trách nhiệm nếu xảy ra vấn đề gì”, ông Hưng nhấn mạnh.

Tại xã đảo Minh Châu, ông Đinh Tuấn Anh - Phó Chủ tịch UBND xã Minh Châu cho hay, do địa hình địa phương biệt lập, việc vận chuyển thực phẩm tươi sống, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm có thể gặp trở ngại, đặc biệt trong những ngày thời tiết xấu. Tuy nhiên, ông Tuấn Anh khẳng định, chất lượng bữa ăn là ưu tiên hàng đầu. UBND xã sẽ phối hợp chặt chẽ với nhà trường và các đơn vị liên quan để tổ chức và giám sát nghiêm ngặt.

“Chúng tôi đã thực hiện các bước, thông báo rộng rãi để mời các đơn vị cung cấp dịch vụ có uy tín, thành lập hội đồng chuyên môn để đánh giá, thẩm định hồ sơ và kiểm tra thực tế điều kiện về an toàn vệ sinh thực phẩm của các đơn vị dự thầu, thực hiện giám sát chặt chẽ, yêu cầu các suất ăn phải đủ dinh dưỡng để các em được thụ hưởng chất lượng bữa ăn tốt nhất”, ông Tuấn Anh cho biết thêm.

Trao đổi với PV Dân Việt, ông Trần Thế Cương, Giám đốc Sở GDĐT Hà Nội cho hay, Sở GDĐT sẽ phối hợp với Sở Y tế, chính quyền địa phương quan tâm đến vấn đề an toàn thực phẩm, chế độ dinh dưỡng.

“Sở GDĐT Hà Nội yêu cầu các nhà trường lên phương án tổ chức bán trú cụ thể, từ việc chuẩn bị cơ sở vật chất, cải tạo bếp ăn một chiều, cho đến việc tập huấn nhân viên và triển khai kế hoạch dinh dưỡng phù hợp với lứa tuổi”, ông Cương cho hay.

Diễn giả giáo dục độc lập Bùi Khánh Nguyên cho hay, trên thế giới, nhiều nước đã miễn phí bữa ăn, hỗ trợ chi phí bữa ăn cho học sinh.

Theo TS. Nguyễn Tùng Lâm, Chủ tịch Hội đồng giáo dục Trường Trung học phổ thông Đinh Tiên Hoàng (Hà Nội), khi tổ chức bữa ăn bán trú, các trường học cần bảo đảm bếp ăn một chiều, tách biệt khu vực sơ chế đồ sống và đồ chín; khay ăn, bát, thìa phải được rửa sạch, úp khô, nhiều nơi đã trang bị tủ sấy dụng cụ ăn uống để tăng tính an toàn. Nguyên liệu đầu vào phải được kiểm soát nghiêm ngặt, quy trình chế biến tuân thủ quy chuẩn, thực đơn phải phù hợp lứa tuổi và đủ dinh dưỡng.

Ông Nguyên dẫn chứng, bữa trưa học đường của Nhật Bản xuất hiện lần đầu tiên năm 1889 và được tái khởi động sau chiến tranh năm 1947. Bữa trưa tại trường học có ở một số nước như ở Mỹ, Ấn Độ, Singapore, Nhật... đã thực hiện và trong một chừng mực nhất định, là một phần của lưới an sinh xã hội, nhất là với nhóm học sinh thiệt thòi, yếu thế trong tiếp cận giáo dục.

Ông Nguyên cũng cho rằng, với mức sống và thu nhập trung bình của người dân Việt Nam được nâng cao, việc cung cấp bữa trưa tại trường học nếu được miễn phí là một cách hỗ trợ cho sự phát triển về thể lực và sức khỏe của học sinh, sẽ là chủ trương lớn mang tính đột phá, trong bối cảnh học sinh Việt Nam bắt đầu học 2 buổi/ngày theo quy định của Bộ GDĐT từ năm học 2025-2026.

Tuy nhiên, theo ông Nguyên, nếu thực hiện được bữa ăn miễn phí, thì việc triển khai không nên tập trung vào hình thức mà cần tập trung vào chất lượng. Bữa ăn phải đạt các yêu cầu về an toàn thực phẩm, tiêu chuẩn và sức khỏe, phải có cơ chế quản lý, giám sát, minh bạch. Tùy điều kiện tài chính, năng lực quản lý của từng địa phương mà có kế hoạch triển khai phù hợp, không nên chạy theo phong trào hay thành tích.

“Việt Nam là một quốc gia đang phát triển và có lịch sử trải qua nhiều cuộc chiến tranh, do vậy có những ảnh hưởng tiêu cực lên thói quen ăn uống, tiêu chuẩn về vệ sinh và dinh dưỡng từ thế hệ trước sang thế hệ sau, tiêu chuẩn bữa ăn khoa học và dinh dưỡng sẽ không có sự đồng đều trong các gia đình. Để tác động đến sức khỏe, chiều cao, thể lực của trẻ em, ngoài cách tác động vào nhận thức của cha mẹ để cải thiện bữa ăn gia đình thì nếu chính sách miễn phí bữa ăn được thực hiện, còn có thể tác động thông qua bữa ăn đồng loạt và đạt chuẩn dinh dưỡng tại môi trường học đường, được cung cấp đầy đủ, miễn phí và có trách nhiệm”, ông Nguyên nói thêm.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn cũng đồng tình nhận định trên và cho rằng, muốn đảm bảo chất lượng bữa ăn học đường, trước tiên phải có sự chuẩn hóa. Việt Nam cần xây dựng một hệ thống tiêu chuẩn quốc gia về dinh dưỡng học đường – phù hợp với từng độ tuổi, từng vùng miền, dựa trên tư vấn của các chuyên gia y tế, giáo dục và dinh dưỡng. Những tiêu chuẩn đó không nên mang tính hình thức, mà phải được giám sát chặt chẽ và linh hoạt điều chỉnh theo thực tế.

“Tiếp đó là câu chuyện về năng lực tổ chức. Nhiều trường hiện nay chưa có bếp ăn bán trú hoặc điều kiện cơ sở vật chất còn hạn chế. Đây là lý do để chúng ta cần đầu tư bài bản, từng bước hiện đại hóa hệ thống bếp ăn học đường theo hướng an toàn, chuyên nghiệp. Nơi nào chưa đủ điều kiện thì có thể huy động mô hình bếp ăn tập trung, liên kết giữa các trường trong cùng khu vực, thậm chí hợp tác công - tư với doanh nghiệp cung cấp suất ăn đạt chuẩn”, PGS.TS Bùi Hoài Sơn nói.

Mới đây, Văn phòng Chính phủ có văn bản truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Lê Thành Long xử lý thông tin phản ánh về dinh dưỡng và bữa ăn học đường. Theo đó, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long giao Bộ Y tế nghiên cứu phản ánh, đề xuất của báo chí về vấn đề dinh dưỡng học đường, luật hóa quy định về dinh dưỡng trong quá trình tổ chức thực hiện Chiến lược quốc gia về dinh dưỡng giai đoạn 2021 - 2030 và tầm nhìn đến năm 2045 và triển khai xây dựng Chương trình quốc gia dinh dưỡng học đường theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Công văn số 3504/VPCP-KGVX ngày 6/8/2025 của Văn phòng Chính phủ.

×