Bình luận
0
Đóng góp lớn nhất của ông đối với đất nước chính là bài biểu “Lui vạn binh”, giúp xã tắc tránh được cuộc binh đao trước sự nhăm nhe của nhà Minh.
Trạng nguyên Trần Tất Văn sinh ra trong một gia đình họ Trần - dòng dõi nhà nho ở thời Hậu Lê tại làng Nguyệt Áng, tổng Đại Hoàng, phủ Kinh Môn, trấn Hải Dương, nay là làng Nguyệt Áng, xã Thái Sơn, huyện An Lão (Hải Phòng). Ông là vị Trạng nguyên có nhiều tranh cãi trong lịch sử bởi quan niệm của tư tưởng nho giáo “tôi trung không thờ hai chủ”.
Mảnh đất An Lão xưa được ghi dấu là một trong những vùng đất khoa bảng với những nho sĩ nổi danh lịch sử. Trong đó phải kể tới các Thái học sinh như: Cao Toàn, Vương Công Hiển, Bùi Mộng Hoa; các Tiến sĩ: Phạm Đoàn Mậu, Nguyễn Kim, Nguyễn Chuyên Mỹ, Nguyễn Đốc Tín...
Do xuất thân là dòng dõi quý tộc, được thừa hưởng tư chất thông minh và được học hành đầy đủ nên ngay từ nhỏ Trần Tất Văn đã nổi tiếng thần đồng, thông hiểu sự đời và nuôi khát vọng cống hiến cho xã tắc.
Qua nhiều năm miệt mài đèn sách, Trần Tất Văn đã vượt qua kỳ thi Hương (đỗ Giải nguyên), thi Hội (đỗ Hội nguyên), thi Đình (đỗ Trạng nguyên) - học vị cao nhất tại kỳ thi năm Bính Tuất niên hiệu Thống nguyên (1526) đời Lê Cung Hoàng.
Ông là Trạng nguyên duy nhất của huyện An Lão dưới thời phong kiến, đồng thời đứng thứ 30 trong tổng số 47 Trạng nguyên của cả nước. Đồng thời, ông cũng là Trạng nguyên hiếm có trong lịch sử khoa bảng với 3 lần đỗ Giải nguyên đứng đầu các kỳ thi.
Trong khoa thi năm 1526, ông cùng các nho sĩ như Nguyễn Văn Du, Lưu Trung Doãn đỗ Đệ nhất giáp Tiến sĩ cập đệ; Lê Quang Bí và 3 người khác đỗ Đệ nhị giáp Tiến sĩ xuất thân; Phạm Đình Quang và 12 người đỗ Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân.
Tuy nhiên, lúc này nhà Lê bước vào giai đoạn suy vi nặng nề, thế lực quân phiệt cát cứ nổi lên khắp nơi, đất nước rời vào cảnh loạn lạc. Trước tình cảnh ấy nên Trần Tất Văn không được khắc bia ở Văn Miếu, và trở thành vị Trạng nguyên duy nhất không được khắc bia.
Thời kỳ này vì đất nước liên tục có biến loạn, các thân vương và quan lại lập cát cứ chống lại triều đình. Triều đình nhà Minh Trung Quốc cũng nhăm nhe cơ hội đưa quân xâm lược Đại Việt. Đến đời vua Lê Chiêu Tông, nhà Lê đứng trước nguy cơ sụp đổ bất cứ lúc nào nên phải dựa vào Mạc Đăng Dung vốn là tướng lĩnh chỉ huy quân đội lúc đó để đánh dẹp.
Trước sự suy bại không thể cứu vãn của triều đình nhà Lê, nhiều người tự nguyện hoặc bất đắc dĩ, hoặc vì một lý do nào đó theo về với Mạc Đăng Dung, trong đó có Trần Tất Văn. Dù hiểu rằng “tôi trung không thờ hai chủ”, nhưng sống trong hoàn cảnh đất nước rối ren, tận mắt chứng kiến sự suy bại của nhà Lê cùng nỗi thống khổ của người dân nên Trần Tất Văn đã quyết định phục vụ triều đình nhà Mạc.
Sách “Đại Việt sử ký toàn thư” có chép rằng: “Tháng 6, Mạc Đăng Dung từ Cổ Trai vào Kinh, bắt vua nhường ngôi. Bấy giờ, thần dân trong Kinh đều theo Mạc Đăng Dung và đều đón Đăng Dung vào Kinh”.
Mạc Đăng Dung lên ngôi, nhờ các quan cũ từ thời nhà Lê giúp mà tình hình chính trị dần ổn định, các cuộc tranh giành, chiến loạn cũng không còn. Sách “Đại Việt sử ký toàn thư” cũng chép: Nhà Mạc thi hành nhiều sách lược tích cực, khiến “trong khoảng vài năm, đường sá không nhặt của rơi, cổng ngoài không đóng, thường được mùa to, trong cõi tạm yên”.
Trí tuệ “Lui vạn binh”
Do tài cao đức rộng, nhà Mạc phong cho Trần Tất Văn chức Thượng thư – tước Hàn Xuyên bá. Triều đình nhà Mạc nhất là Mạc Đăng Dung, Mạc Đăng Doanh rất quý trọng Trạng nguyên Trần Tất Văn, coi ông là đồng hương Dương Kinh tin cậy. Trạng nguyên Trần Tất Văn được giao trọng trách soạn thảo thư từ, trao đổi ngoại giao giữa triều Mạc với nhà Minh.
Dù trong nước yên ổn nhưng quan hệ của Đại Việt với nhà Minh lại căng thẳng. Nhà Minh muốn nhân việc Mạc Đăng Dung cướp ngôi nhà Lê để đưa quân tiến đánh. Giai đoạn này Trần Tất Văn được vua tin dùng, giao cho nhiều việc trọng đại, trong đó có việc đi sứ.
Năm 1537, vua Minh Thế Tông cho Mao Bá Ôn chuẩn bị quân tiến sang Đại Việt. Đến năm 1540, vua Minh lệnh cho Thượng thư Binh bộ là Mao Bá Ôn cùng Hàm Ninh hầu Cừu Loan thống lĩnh 22 vạn quân tiến đến biên giới Đại Việt, chuẩn bị chiến tranh.
Trong tình thế ấy, Trạng nguyên Trần Tất Văn đã dốc hết tâm lực, trí lực, sự hiểu biết trí tuệ ngoại giao ứng đối qua một bài biểu gửi tướng Mao Bá Ôn. Bài biểu có câu: “Vị tiểu quốc bất học võ nhân, lễ nghĩa hà túc thâm trách. Mẫn An Nam vô cô xích tử, phong nhận nhẫn sử hoành la” (Cho nước tôi võ nhân ít học thì lễ nghĩa sao đáng trách móc? Bảo thương dân An Nam vô tội, nỡ nào đem gươm giáo chém giết dân lành).
Tương truyền Mao Bá Ôn sau khi đọc bài biểu thì rơi nước mắt rồi quyết định rút quân. Tuy nhiên nội dung bài biểu đã bị thất lạc, cũng có thể là vì đây là biểu xin hàng, trong đó ắt có lời nói hạ thấp vua tôi Đại Việt nên không được lưu lại. Một số câu ngắn ngủi trên được ghi lại trong sách “Công dư tiệp ký” của Vũ Phương Đề.
Dấu xưa còn mãi
Trạng nguyên Trần Tất Văn được người sau đánh giá là nhà khoa bảng - vị quan cao cả, nhờ tài năng mà soạn ra bài biểu có khí lực và sức mạnh “lui vạn binh’. Tuy nhiên, do nhiều lý do thời thế nên khi triều đình khủng hoảng, Trần Tất Văn cũng như nhiều bậc danh khoa đương thời đã chọn cách cáo quan ở ẩn, về quê mở trường dạy học.
Thấu hiểu tấm lòng và tình cảm của người dân quê, ông đã bỏ tiền hưng công xây dựng trên mảnh đất hương hỏa của gia đình một ngôi chùa. Người dân làng Nguyệt Áng truyền tụng rằng, chùa quan Trạng tên chữ là Vĩnh Khoái tự có quy mô rất rộng rãi, khang trang nằm trên một gò đất cao ráo, rộng tới 1/2 mẫu Bắc Bộ. Ngoài việc xây chùa, Trạng nguyên Trần Tất Văn còn bỏ tiền làm một cây cầu đá xanh 3 nhịp để dân không phải giá rét lội sông.
Hiện nay chiếc cầu không còn nhưng địa phương còn lưu giữ được nhiều cấu kiện của chiếc cầu là những khối đá xanh hiện còn trong di tích. Cho đến nay, người dân Nguyệt Áng vẫn còn lưu truyền được bài thơ quan trạng về làng xây cầu đá: Hôm qua còn lội qua đầm/ Hôm nay thanh thản qua cầu đá xanh/ Cầu này cầu ái cầu ân/ Công ơn quan Trạng có tâm với làng.
Ghi nhớ công đức quan trạng, tương truyền sau khi ông qua đời dân làng Nguyệt Áng đã xây dựng ngôi đền phụng thờ Trạng nguyên trên nền đất cùng với phật điện chùa Vĩnh Khoái. Đặc biệt, trong khuôn viên đền thờ còn lưu giữ được 2 cột trụ là các cấu kiện còn lại của cây cầu đá và 5 tấm bia đá được đánh giá là nguồn sử liệu quan trọng, độc đáo.
Mở đầu cho công trình kiến trúc là nghi môn, được thiết kế ba cửa. Mặc dù mới được trùng tu, tôn tạo vào năm 2009, song đền thờ Trạng nguyên Trần Tất Văn được xây dựng trên cơ sở kiến trúc truyền thống với nguyên liệu chính là gỗ lim. Có thế thấy, kiến trúc tại đền thể hiện một tính thống nhất cao về mặt kết cấu theo lối cổ truyền từ kiểu liên kết mộng sập, mộng chốt, mộng xuyên… giữa các cấu kiện trên cùng một bộ vì hay giữa các bộ vì với nhau.
Trong kết cấu khung liên kết nói chung, trong liên kết bộ vì nói riêng, mỗi cấu kiện đều giữ một vai trò, đều có một công năng kỹ thuật nhất định. Các đề tài chạm khắc trên một số cấu kiện tại tiền tế đền tuy đơn giản nhưng mang nguồn gốc dân dã và đầy tính biểu trưng.
Hậu cung đền gồm hai gian thờ dọc, xây kiểu tường hồi bít đốc và được nối vuông góc với bái đường tại khoảng giữa. Hậu cung có hai bộ vì kiểu 4 hàng chân cột, vì nóc và vì nách làm kiểu chồng rường, kẻ ngồi giống bái đường. Bộ vì thứ hai là giới hạn ngăn cách giữa bên ngoài và không gian thờ Thánh phía trong.
Hiện nay nội tự đền, ngoài thờ tự Trạng nguyên Trần Tất Văn (chính ban hậu cung) còn thờ Tiến sĩ Trần Tảo (con trai quan Trạng, tả ban) và thân mẫu Tiến sĩ Trần Tảo ở hữu ban. Với giá trị và ý nghĩa lịch sử, năm 2022 đền thờ Trạng nguyên Trần Tất Văn chính thức được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia.
Là một gia tộc khoa bảng nổi tiếng nên dù trải qua trăm năm dâu bể nhưng ở xã Thái Sơn hiện nay vẫn còn lưu giữ được nhiều dấu tích gắn với việc học hành của Trạng nguyên Trần Tất Văn như: Núi Chồng sách, đường Bút nghiên, đường Đống Đế, lăng Nghè, Từ Chỉ (văn miếu hàng huyện)...
Theo gương người cha đỗ đạt, trong khoa thi năm Ất Sửu (1565), con trai Trạng nguyên Trần Tất Văn là Trần Tảo tham gia ứng thí và đỗ Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân đời Mạc Mục Tông. Ông làm quan đến chức Thừa chính sứ. Năm Quý Mùi (1593) quân Mạc thua quân Lê - Trịnh, Trần Tảo cùng nhiều quan lại nhà Mạc bị bắt và sát hại ở bến Thảo Tân.
Cả hai cha con một cửa một nhà đều là bậc hiền tài, cha là Trạng nguyên con là Tiến sĩ nên người xưa mới truyền tụng câu đối: “Một áng văn chương, dò đâu đó, nền tể tướng, đất Trạng nguyên, làng Nguyệt Áng địa linh nhân kiệt/ Mấy hàng chữ, đáng là bao, của Thượng thư nhà An Sát, đất Cổ Am, nguyện lộng phong lâu”.
Trong lịch sử phong kiến, hoàng đế Trung Quốc Chu Hậu Chiếu được nhiều người biết đến với một sự việc kỳ lạ. Ông có hơn 100 con trai nhưng không ai trong số họ là con ruột. Chuyện kỳ quái gì đã xảy ra với vị hoàng đế này?
Đúng như dự đoán của giới chuyên gia, doanh nghiệp xăng dầu đầu mối, do giá xăng dầu thành phẩm biến động trái chiều nên giá xăng dầu trong nước cũng biến động mạnh.
Chia sẻ
Người dân vùng trũng Khánh Hòa chưa kịp ổn định cuộc sống thì nay lại căng mình tiếp tục chạy lũ vì mưa lớn trở lại.
Chia sẻ
Sau nhiều lần bị nhắc nhở vì chậm tiến độ, dự án nút giao An Phú (TP.HCM) với tổng vốn 3.400 tỷ đồng đang tăng tốc mạnh mẽ, với nhiều hạng mục cầu vượt và hầm chui dần thành hình rõ rệt.
Chia sẻ
"Quán Kỳ Nam" là dự án hiếm hoi tại Đông Nam Á được quay hoàn toàn bằng phim nhựa 35mm – một lựa chọn tưởng chừng đã biến mất. Trong cuộc trò chuyện với PV Dân Việt đạo diễn Leon Quang Lê hé lộ lý do dám “đi ngược thời đại” và hành trình tự xây lại cả quy trình làm phim từ con số 0.
Chia sẻ
Tuyên bố của Bộ trưởng Ngoại giao Ý Antonio Tajani về việc ngừng tham gia chương trình cung cấp vũ khí cho Ukraine cho thấy Rome đang xem xét lại chính sách viện trợ quân sự cho Kiev, hãng tin Bloomberg cho hay.
Chia sẻ
Hai dự án nâng cấp hạ tầng khu Nam vừa được UBND TP.HCM chấp thuận đưa vào nghiên cứu, mở ra cơ hội tái cấu trúc giao thông và không gian đô thị ven sông.
Chia sẻ
Giá vàng hôm nay 4/12, vàng SJC và nhẫn tiếp tục giảm sâu theo hướng điều chỉnh của thế giới. Nhà vàng tiếp tục bán số lượng lớn và cảnh xếp hàng của người dân lại tái diễn.
Chia sẻ
Từ ngày 6/12, cầu Tân Thuận 1 (quận 7 cũ) sẽ điều chỉnh tổ chức giao thông, cấm các loại xe tải có khối lượng chuyên chở trên 1,5 tấn, xe khách trên 16 chỗ và giảm chiều cao giới hạn còn 2,5m.
Chia sẻ
Hơn 180.000 ca mắc mới mỗi năm, ung thư hiện là nguyên nhân gây tử vong sớm thứ 2 tại Việt Nam, chỉ sau bệnh tim mạch.
Chia sẻ
Nằm ở toạ độ giao thoa của nhiều dự án hạ tầng trọng điểm quốc gia, Boutique Gate - bất động sản thấp tầng thương mại thuộc Vinhomes Global Gate sở hữu tiềm năng tăng giá vượt trội, được giới đầu tư ví như “cỗ máy sinh dòng tiền” hiếm có khó tìm ở khu vực phía Bắc.
Chia sẻ
Quá trình phẫu thuật, ngay khi vừa mở ổ bụng, bác sĩ cũng không khỏi bất ngờ trước khối u buồng trứng khổng lồ chiếm gần như toàn bộ vùng bụng dưới.
Chia sẻ
Trưa ngày 4/12, ngành Đường sắt đã điều 4 toa tàu hàng tải trọng gần 200 tấn án ngữ giữ cầu đường sắt khu gian Ma Lâm – Long Thạnh để đảm bảo an toàn cho công trình.
Chia sẻ
Ông Đặng Anh Tuấn, Phó Tổng Giám đốc Vietnam Airlines cho biết, đường bay thẳng Hà Nội – Cebu là bước đi tiếp theo trong hành trình mở rộng không gian giao lưu giữa Việt Nam và khu vực.
Chia sẻ
Trong danh sách kỷ lục gia về số HCV giành được tại các kỳ SEA Games, các kình ngư Singapore thống trị tuyệt đối. Ngay cả huyền thoại bơi lội của Việt Nam - Nguyễn Thị Ánh Viên dù giành tổng cộng tới 25 HCV nhưng cũng chỉ xếp thứ hạng "khiêm tốn".
Chia sẻ
Gần ba thập kỷ qua, thị trường hàng tiêu dùng nhanh (FMCG) tại Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ: từ thời kỳ khan hiếm hàng hóa, đến giai đoạn bùng nổ nguồn cung, và hiện tại là kỷ nguyên của trải nghiệm, chất lượng và giá trị gia tăng. Sự phát triển của nền kinh tế và mức sống đã thay đổi sâu sắc hành vi tiêu dùng. Nếu trước đây mục tiêu chính là “ăn no”, thì nay người tiêu dùng ưu tiên “ăn ngon”, “ăn sạch” và hướng đến lối sống tiện lợi, lành mạnh hơn.
Chia sẻ
Chỉ trong ba ngày cao điểm 28–30/11, hệ thống 89 Trung tâm thương mại Vincom đã đón gần 2,3 triệu lượt khách, tăng 15% so với cùng kỳ năm trước. Con số ấn tượng này không chỉ phản ánh sức nóng đặc biệt của Black Friday, mà còn tạo ra “cú nổ” mở màn cho mùa lễ hội sôi động tại Vincom trên toàn quốc.
Chia sẻ
Ngày 03/12/2025, tại Trụ sở chính, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam (Agribank) và Cục Thuế (Bộ Tài chính) tổ chức Lễ ký kết hợp tác đồng hành hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển đổi từ thuế khoán sang thuế kê khai.
Chia sẻ
Ngày 04/12 tại Hà Nội, Công ty Cổ phần Vận tải và Dịch vụ Liên Ninh công bố chính thức chuyển đổi 100% đội xe hiện hữu sang xe buýt điện VinFast ngay trong tháng 12/2025. Với 9 tuyến, 111 xe buýt hoàn toàn thuần điện, Liên Ninh sẽ góp phần đưa Hà Nội trở thành địa phương đi đầu cả nước về xanh hóa giao thông công cộng.
Chia sẻ
Không chỉ sốt rần rần với những hiện tượng mây kỳ thú, núi Bà Đen thời gian gần đây còn trở thành điểm đến “săn” hoàng hôn cực hút giới trẻ, bởi vẻ đẹp siêu thực hiếm có.
Chia sẻ
Ngày 3/12, tại trụ sở Tổng công ty Điện lực TP.HCM (EVNHCMC) đã diễn ra phiên làm việc chuyên đề “Hệ thống điện linh hoạt và bền vững – Bí quyết công nghệ từ Thụy Điển” do EVNHCMC cùng với Thương vụ Thụy Điển đồng tổ chức.
Chia sẻ
Tổng Công ty Phân phối Nông thủy sản và Thực phẩm Hàn Quốc (aT Center), Hiệp hội Xuất khẩu Nho Hàn Quốc (K-grape) cùng Hãng hàng không quốc gia Vietnam Airlines đã phối hợp triển khai chương trình quảng bá nho Hàn Quốc trong dịch vụ trên không trên các đường bay quốc tế khởi hành từ Việt Nam. Chương trình nhằm giới thiệu rộng rãi hơn các loại trái cây cao cấp của Hàn Quốc và văn hóa ẩm thực K-food đến hành khách Việt Nam và quốc tế.
Chia sẻ
Công tác kiểm soát, ngăn chặn xe quá khổ quá tải trong thời gian qua luôn là một trong những nhiệm vụ quan trọng được các ngành, lực lượng chức năng đề ra, nhằm hạn chế hậu quả về TNGT và hạn chế hư hại đối với hạ tầng đường bộ Thủ đô.
Chia sẻ
Tại Trường THPT B Nguyễn Khuyến (phường Nam Định, tỉnh Ninh Bình) có một tòa nhà cổ kính với tuổi đời hơn 100 năm, mang đậm phong cách kiến trúc châu Âu đặc biệt. Công trình này không chỉ là nơi học tập mà còn là chứng nhân lịch sử, niềm tự hào của nhiều thế hệ học sinh.
Chia sẻ
Theo đại diện Cục Quản lý đất đai, bảng giá đất giai đoạn mới phải tiệm cận thị trường, không thể kéo xuống thấp khi giao dịch thực tế tăng mạnh, trong bối cảnh Hà Nội và nhiều địa phương chuẩn bị áp dụng cơ chế định giá hằng năm từ 2026.
Chia sẻ
Tất cả các phương tiện giao thông sẽ bị cấm lưu thông qua đường hầm sông Sài Gòn (hầm Thủ Thiêm) trong 5 giờ để phục vụ công tác vận hành hệ thống chữa cháy tự động.
Chia sẻ
Bão số 10, 11, 13 và mưa lũ diễn ra trên diện rộng, gây ra thiệt hại nghiêm trọng đối với lĩnh vực nuôi trồng và khai thác thủy sản, chăn nuôi, trồng trọt tại các tỉnh miền Trung. Trước tình hình đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã có hướng dẫn chỉ đạo, hỗ trợ kỹ thuật, cây, con giống... để nhanh chóng khôi phục sản xuất.
Chia sẻ
Chủ trì hội nghị của Quân ủy trung ương, Tổng Bí thư Tô Lâm cho rằng để Quân đội hoàn thành tốt nhiệm vụ trọng tâm năm 2026, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng cần triển khai đồng bộ 6 nhóm nhiệm vụ, giải pháp.
Chia sẻ
Bình luận về tuyên bố của Tổng thống Nga Vladimir Putin rằng Nga không có ý định gây chiến với châu Âu, nhưng sẵn sàng làm như vậy nếu cần thiết, nhà lãnh đạo Chechnya Ramzan Kadyrov tuyên bố ông sẽ không xem nhẹ những ai quyết định phát động chiến tranh.
Chia sẻ
Một con rùa màu vàng kềnh càng bò trên đường, một người Nghệ An tình cờ bắt được mang nộp công an. Phát hiện con rùa có mai màu vàng đang bò trên đường, ông Trương Văn Ân ở xã Quỳ Hợp, tỉnh Nghệ An mang đến công an giao nộp. Con động vật hoang dã này sau đó được xác định là rùa hộp trán vàng miền Bắc thuộc nhóm IB.
Chia sẻ
Đây là kiểu trồng rau trên đất phù sa sông La ở Hà Tĩnh, rưới nước ẩm tốt um, nhổ đến đâu cầm tiền liền tay đến đó. Nhờ ứng dụng cây trồng phù hợp, quản lý quy trình canh tác theo hướng hữu cơ, những ruộng rau sạch, an toàn ở xã Đức Thọ (Hà Tĩnh) góp phần nâng cao thu nhập cho người dân địa phương.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Trần Siêu (Theo Báo Giáo dục và Thời đại) 
