Biển Quảng Ngãi có loài "cỏ dại" bổ dưỡng, mọc tốt um tùm dưới nước, dân đi cắt về phơi, có bao nhiêu bán hết bấy nhiêu

Trước thực trạng đó, mô hình đồng quản lý với sự tham gia của cộng đồng được xem là giải pháp bền vững để bảo vệ và phát triển rong mơ.

Đồng quản lý - chìa khóa bảo vệ và phát triển nguồn lợi rong mơ biển Quảng Ngãi

Rong mơ là loài rong nâu có kích thước lớn, mọc thành từng rặng tại vùng triều, phân bố nhiều ở các xã Vạn Tường, Đông Sơn, phường Sa Huỳnh và đặc khu Lý Sơn.

Các bãi rong này không chỉ là “ngôi nhà” sinh sản, trú ngụ của nhiều loài thủy sản, góp phần duy trì đa dạng sinh học, mà còn mang lại giá trị kinh tế trong y dược, nông nghiệp, chăn nuôi và đặc biệt là công nghiệp thực phẩm, mỹ phẩm.

Tuy nhiên, việc khai thác tự phát, kể cả rong non và cắt sát gốc, đã làm suy giảm sản lượng, đe dọa hệ sinh thái ven bờ.

Rong mơ phân bố nhiều ở ven biển xã Vạn Tường và xã Đông Sơn, tỉnh Quảng Ngãi.

Tại hội nghị bàn giao và tái khởi động dự án “Bảo vệ, khai thác và phát triển rong mơ khu vực ven biển huyện Bình Sơn gắn với sinh kế cộng đồng” do Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật (KH&KT) tỉnh Quảng Ngãi tổ chức, nhiều đại biểu cho rằng, nguyên nhân không chỉ do nhận thức hạn chế của một bộ phận ngư dân, mà còn bởi lực lượng kiểm tra thực thi pháp luật còn mỏng, chưa đáp ứng yêu cầu.

Bảo vệ và khai thác hợp lý sẽ phát huy được hiệu quả của rong mơ vùng biển Quảng Ngãi.

Nguyên Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản tỉnh Quảng Ngãi Đỗ Thị Thu Đông nhấn mạnh, đồng quản lý là hướng đi bền vững nhất, bởi phát huy được phương châm "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân thụ hưởng".

Ngư dân mới là lực lượng giữ gìn hiệu quả nhất những rặng rong mơ, vì không ai hiểu và gắn bó với biển hơn họ.

Theo bà Đông, bên cạnh nguồn lực đầu tư của Nhà nước, cần huy động sự tham gia của cộng đồng.

Khi người dân được trao quyền, có trách nhiệm và quyền lợi chính đáng, họ sẽ trở thành những “người gác biển” tận tâm nhất, tạo sức mạnh cốt lõi để bảo vệ và phát triển nguồn lợi rong mơ.

Khai thác, chế biến rong mơ vùng biển Quảng Ngãi - hướng đi nâng cao giá trị kinh tế.

Nếu như đồng quản lý giúp bảo vệ bền vững nguồn lợi rong mơ, thì việc khai thác đúng cách và chế biến sâu sẽ mở ra hướng phát triển kinh tế mới cho Quảng Ngãi.

Thực tế nhiều năm qua, rong mơ chủ yếu được người dân phơi khô, ép thành khối và xuất khẩu thô sang Trung Quốc, với sản lượng khoảng 400 - 500 tấn mỗi năm. Giá trị kinh tế vì thế không cao, chưa tương xứng với tiềm năng.

Ngư dân xã Vạn Tường, tỉnh Quảng Ngãi khai thác rong mơ.

Trong khi đó, rong mơ có thể trở thành nguyên liệu để sản xuất nhiều sản phẩm có giá trị gia tăng cao.

Alginate chiết xuất từ rong mơ được sử dụng trong công nghiệp thực phẩm, dược phẩm và mỹ phẩm. Từ rong mơ, có thể chế biến thành thực phẩm chức năng, nước uống giải khát, phân bón sinh học, thức ăn cho gia súc và thủy sản.

Một số địa phương còn khai thác rong mơ để làm nguyên liệu hóa mỹ phẩm và sản phẩm thủ công mỹ nghệ.

Khai thác rong mơ ở vùng biển Quảng Ngãi đúng cách sẽ góp phần tái tạo, đảm bảo nguồn lợi lâu dài.

Nguyên Phó Chủ tịch Thường trực Liên hiệp các Hội KH&KT tỉnh Quảng Ngãi Huỳnh Văn Tố cho rằng, để nâng cao giá trị kinh tế, trước hết phải thay đổi thói quen khai thác.

“Mỗi vùng có mùa sinh sản khác nhau. Vùng ven đảo Lý Sơn rong mơ có mùa sinh sản sớm hơn từ tháng 3 đến tháng 4. Các vùng ven bờ Phổ Châu (phường Sa Huỳnh) rong mơ sinh sản muộn hơn từ giữa tháng 4 đến tháng 5.

Ở Bình Hải (xã Vạn Tường) và Bình Châu (xã Đông Sơn) rong mơ sinh sản muộn từ tháng 5 đến tháng 6. Nếu ngư dân khai thác sau mùa sinh sản, vừa đảm bảo sự phát tán cây con, vừa duy trì quần thể cho mùa vụ sau”, ông Tố phân tích.

Ngoài ra, kỹ thuật cắt rong cũng cần được tuân thủ. Người dân phải để lại gốc và một đoạn thân dài khoảng 10 cm, đồng thời chừa lại ít nhất 20% diện tích bãi làm nơi cư trú cho sinh vật biển. Như vậy, rong mơ vừa được khai thác hợp lý, vừa có khả năng tái sinh tự nhiên, đảm bảo nguồn lợi lâu dài.

Rong mơ Quảng Ngãi hiện nay chủ yếu phơi khô xuất bán thô.

Ông Huỳnh Văn Tố đề xuất, để hiện thực hóa tiềm năng, tỉnh cần có chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư xây dựng nhà máy chế biến rong mơ.

Khi đó, thay vì chỉ xuất khẩu thô, sản phẩm rong mơ sẽ được chế biến sâu, nâng cao giá trị, tạo thêm việc làm cho lao động địa phương và tăng nguồn thu ngân sách.

Đồng thời, việc tổ chức tập huấn, chuyển giao công nghệ cho ngư dân và doanh nghiệp cũng rất cần thiết, giúp khai thác đúng kỹ thuật và chế biến đúng chuẩn, đáp ứng yêu cầu thị trường trong và ngoài nước.

“Nếu có nhà máy chế biến ngay tại địa phương thì bà con bán rong cũng có giá hơn, không phải phụ thuộc thương lái. Vừa giữ được biển sạch, vừa có thêm thu nhập thì ai cũng yên tâm bám biển”, ngư dân Trần Văn Khánh ở xã Vạn Tường bày tỏ kỳ vọng.

Hướng đến mục tiêu bền vững

Để đảm bảo tính liên tục trong quản lý và nâng cao hiệu quả tổ chức, Liên hiệp các Hội KH&KT tỉnh Quảng Ngãi đã chính thức tiếp nhận và tái khởi động dự án “Bảo vệ, khai thác và phát triển rong mơ khu vực các xã ven biển huyện Bình Sơn gắn với sinh kế bền vững của cộng đồng”.

Dự án được UBND tỉnh Quảng Ngãi phê duyệt tháng 8/2024, do Chương trình Phát triển Liên Hợp quốc (UNDP) và Chương trình tài trợ các dự án nhỏ - Quỹ Môi trường toàn cầu (GEF SGP) tài trợ.

Điều phối viên Quốc gia Chương trình Phát triển Liên hợp quốc UNDP Nguyễn Thị Thu Huyền phát biểu tại hội nghị.

Ban đầu, Hội Nông dân huyện Bình Sơn (cũ) là đơn vị chủ trì thực hiện từ tháng 8/2024 đến tháng 10/2025, triển khai tại các xã Vạn Tường và Đông Sơn.

Sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, để bảo đảm dự án không bị gián đoạn, UBND tỉnh đã quyết định chuyển giao quyền chủ dự án từ Hội Nông dân huyện Bình Sơn (cũ) sang Liên hiệp các Hội KH&KT tỉnh Quảng Ngãi.

Đồng thời, kéo dài thời gian thực hiện đến tháng 9/2026. Mục tiêu trọng tâm nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo tồn hệ sinh thái ven bờ; phục hồi, tái tạo nguồn lợi thủy sản; tăng cường năng lực ứng phó biến đổi khí hậu. Đồng thời xây dựng mô hình sinh kế bền vững gắn với khai thác rong mơ.

Phát huy sức mạnh cộng đồng sẽ góp phần bảo vệ rong mơ và là nghề kiếm sống, tạo thu nhập tốt hơn, bền vững.

Điều phối viên Quốc gia Chương trình Phát triển Liên hợp quốc UNDP Nguyễn Thị Thu Huyền nhận định, việc bàn giao và tái khởi động dự án không chỉ đảm bảo tính liên tục trong quản lý, mà còn góp phần phục hồi hệ sinh thái, bảo tồn đa dạng sinh học và tăng cường năng lực cộng đồng trong ứng phó biến đổi khí hậu.

Với sự chung tay của chính quyền, sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế và tinh thần chủ động của ngư dân, Quảng Ngãi đang mở ra một hướng đi mới trong phát triển kinh tế biển.

Rong mơ không chỉ được gìn giữ như ‘lá phổi xanh’ nuôi dưỡng đại dương, mà còn mang lại nguồn sinh kế ổn định, bền vững cho cộng đồng ven bờ.

×