Bình luận
0
Văn hóa sông nước được con người làm nên giá trị, nhưng có những giá trị tự sông nước làm nên và lưu truyền mãi mãi. Trên thế giới, các nền văn minh lớn đều hình thành nên từ những dòng sông: Ai Cập cổ đại có sông Nile; Ấn Độ có sông Hằng, sông Ấn; Trung Quốc có sông Hoàng Hà, Dương Tử (Trường Giang)...
Ở Việt Nam, nền văn hóa rực rỡ hơn bốn nghìn năm lịch sử có “Văn minh sông Hồng”. Về tên gọi theo nghĩa Hán - Việt: sông là hà, giang, xuyên. Hà là sông lớn; giang, xuyên là sông nhỏ.
Sông núi đi cùng gọi là "giang sơn", làm nên một biểu tượng vừa hữu tình, vừa thiêng liêng (như núi Đọi - sông Châu...). Sông có "đời sống con sông", có hình ảnh, ngôn ngữ, ca từ, biểu trưng, tín ngưỡng dân gian, văn hóa tâm linh, lễ rước, tục thờ...
Vài nét về địa vùng và sông nước ở Lý Nhân
Ba con sông Hồng - Châu – Long (sông Hồng - Châu Giang - Long Xuyên) giao hòa cùng đất trời, con người làm nên nét riêng ở Lý Nhân, tạo thế lưng tựa sơn (núi Đọi), chân đạp thủy (Tuần Vường). Sông Hồng là sông mẹ, hai chi lưu Châu Giang, Long Xuyên là sông con.
Châu Giang gắn với lịch sử văn hóa Đại Việt, Long Xuyên gắn bó thân thiết với đất và người Lý Nhân từ xưa. Địa vùng Lý Nhân như con thuyền giữa bốn bề sông nước, lại có dạng lòng chảo nghiêng dần về phía đông nam.
Xưa kia đồng ít, bãi nhiều nên có câu "Nam Xang đồng hẹp bãi dài/Ăn cơm thì ít, ăn khoai thì nhiều". Mùa khô thì hạn, mùa nước thì lụt, "chưa nắng đã hạn, chưa mưa đã lụt". Thời phong kiến, thực dân, đê điều, đường sá không được chú trọng, mùa khô đi đường đất, mùa nước bơi thuyền, gọi là "sáu tháng đi chân, sáu tháng đi tay".
Khắc nghiệt vậy nhưng con người lại làm nên nhiều kỳ tích, gồng mình chống chọi, nghiêng đồng đổ nước, vo đất làm đê, bắt sông chuyển dòng, khi hòa đồng thì cộng mệnh, cộng sinh.
Sông Hồng, sông Châu bao quanh huyện 78km với diện tích lưu vực khoảng 1.084 ha, đất tự nhiên hình thành tại chỗ và phù sa bồi đắp là 167,1 km2 (theo Địa chí Hà Nam). Sông Hồng (có tên: Nhị Hà, sông Cả, sông Cái) chảy qua địa phận Lý Nhân 28 km, bắt đầu từ Tắc Giang (Yên Lệnh, Duy Tiên), làm ranh giới tự nhiên với Hưng Yên, Thái Bình về phía đông và đông nam.
Sông Châu dài 35 km, có 3 nhánh: Nhánh từ Phú Xuyên (Hà Nội) chảy về địa phận Duy Tiên có tên Mang Giang (hay Thiên Mạc) còn in đậm sử Nhà Trần chống giặc Mông Nguyên thế kỷ XIII; nhánh chính từ sông Hồng ở Tắc Giang chảy đến Quan Trung (Văn Lý) chia hai nhánh, một chảy qua Lê Xá, đi Phủ Lý vào sông Đáy; nhánh còn lại bao quanh Lý Nhân làm ranh giới tự nhiên với Duy Tiên về phía bắc, tây bắc, với Bình Lục phía tây, tây nam; với Mỹ Lộc (Nam Định) phía nam (đoạn này thời Trần có tên Đại Hoàng), qua Hữu Bị ra Tuần Vường vào sông Hồng (đoạn này thời Trần có tên Hoàng Giang).
Cửa Vường là chỗ sâu và hiểm nhất do các dòng lớn đối lưu thành rốn xoáy có thể "nuốt chửng" thuyền hàng trăm tấn nên nhiều thuyền bè phải tránh né chỗ này, bởi thế có câu: "Mười hai cửa bể, phải nể Tuần Vường"; "Nhất cao là núi Tản Viên/Nhất sâu là vũng Thủy Tiên cửa Vường" .
Sông Long Xuyên huyền thoại
Long Xuyên nghĩa là rồng nước, Long cũng là long mạch của vùng đất này. Sông Hồng tựa rồng mẹ, Châu Giang, Long Xuyên tựa rồng con vào thế "Mẫu Long giáo tử", các nhánh nhỏ của Châu Giang, Long Xuyên đều là thủy long uốn lượn cùng. Long Xuyên vốn là sông tự nhiên có từ rất lâu, xin dẫn vài nét sử tích từ múa hát Lải Lèn.
Tương truyền, có chiếc hòm gỗ trôi từ sông Hồng vào Long Xuyên rồi dừng lại trước làng Nội Chuối (Bắc Lý), bên trong có sách dạy múa hát Lải Lèn liên quan đến tiền hát Xoan cổ (khởi tích từ miếu Lãi Lèn, Phù Đức, Kim Đức, Việt Trì, Phú Thọ).
Tiếp đến là sử liệu Triệu Quang Phục (524 -571), từ Dạ Trạch (Hưng Yên) theo sông Nhị Hà vào Long Xuyên, đến An Triền (An Trạch, Bắc Lý) huy động dân binh phá giặc Lương (khoảng 550). Dân mở tiệc chào đón và múa hát cung chúc. Khi ngài qua đời (571) lập đền thờ, đến lễ hội thì ba làng cùng mở. Không riêng Yên Trạch, ở cuối dòng Long Xuyên cũng có đền thờ ngài tại chợ Vùa (Xuân Khê).
Thời Trần, Châu Giang là đường rút quân chiến lược của Nhà Trần, kế "thanh dã" từ Thăng Long về Thiên Trường thì Long Xuyên là huyết mạch chuyển lương thảo về các kho Trần Xá, Trần Thương, Phú Cốc (Lỵ Nhân), cùng bầu đoàn thê tử vợ con quan tướng triều đình về Hoàng Xá (Khu Hoàng, Nhân Đạo). Việc chuyển binh, lương đường nước này theo cửa Khê Đà ra Châu Giang đi Thiên Trường hay sang Lục Đầu Giang (Vạn Kiếp, Hải Dương)... đều thuận.
Vào thời Lê Thánh Tông (1460-1497), sông Long Xuyên được ghi trong "Khâm Ban Đồng Bài" (sách đồng): "Vào ngày mồng 6 tháng 11 năm Canh Dần (1470) Trẫm dẫn đại quân tiến đánh tiễu trừ Chiêm Thành. Đến ngày mồng 8 thuyền rồng của Trẫm mới dừng lại tại cửa sông Long Xuyên thuộc địa phận Nam Xang...". Đó là một số sử liệu về sông Long Xuyên từ Lê Sơ về trước.
Thời Nguyễn, sách "Đồng Khánh địa dư chí" chép: "Một dòng sông nhỏ là Long Xuyên, trên từ thôn Thượng xã Mạc Xá, quanh co chảy qua giữa đồng ruộng sát chân đê, đến cửa cống xã Xuân Khê rồi đổ vào sông nhỏ (là sông Mang), dài khoảng 1.352 trượng, rộng 3 trượng 5 thước, sâu trên dưới 5 thước. Có 3 cầu bắc ngang (tục gọi là Cầu Triều, Cầu Tế, Cầu Không)".
Sách "Đại Nam nhất thống chí" cũng chép:"Ngã ba Mạnh: có tên nữa là Long Xuyên, ở cách huyện Nam Xang 16 dặm về phía nam, là phân chi của sông Nhị, phía hữu chảy vào địa phận các tổng Trần Xá thuộc huyện hạt; chạy qua địa phận các tổng Ngu Nhuế và An Lý, đến xã Mạnh Khê đổ vào sông Cái, tục gọi là ngã ba Mạnh. Sau đắp đê lấp mất thượng lưu, hạ lưu thì đặt cống".
Như vậy, từ thời Nguyễn về trước sông Long Xuyên khởi thủy từ thôn Thượng, Mạc Xá (Mạc Thượng, Chính Lý), chảy đến Mạnh Khê rồi đổ vào Châu Giang. Còn cống, sách "Đại Nam nhất thống chí” cũng ghi: "Cống Khê Đà: ở hai xã Mạnh Khê, Cao Đà huyện Nam Xang, làm năm Gia Long thứ 15".
Tức là xã Xuân Khê và thôn Cao Đà (Nhân Mỹ) ngày nay, cống đó sau có tên là "Vu", từ đồng âm là Vùa. Người Pháp lấp cửa sông, chuyển và xây cống ở xã Vũ Xá, tổng Ngu Nhuế (Sàng, Đạo Lý), dân gọi là "Cống Tây", vậy nên Long Xuyên trở thành sông đào dài khoảng 12 km, từ Đạo Lý chảy qua Nguyên Lý, Đức Lý, Bắc Lý, đến Nhân Nghĩa chia hai nhánh: một đi Cống Nha (Nhân Bình) ra Châu Giang; một đi Nhân Hưng, Nhân Mỹ đến cống Vùa Xuân Khê ra Châu Giang, tức là cống ở Ngã ba Mạnh, xã "Mạnh Khê" (Xuân Khê ngày nay).
Trong kháng chiến chống Pháp, Long Xuyên là đường nước hết sức quan trọng, vì thế người Pháp chọn đặt nhiều đồn bốt tại các điểm xung yếu dọc sông để kiểm soát như: Chi Long (Nguyên Lý), Cầu Không (Bắc Lý), Cống Nha (Nhân Bình), Cống Vùa (Xuân Khê), Vĩnh Đà (Nhân Mỹ).
Nhiều trận càn và nhiều đồn bốt của giặc bị du kích Việt Minh tiêu diệt cũng nhờ có sông Long Xuyên. Các trận quân ta đội bèo vượt sông, phục kích giết giặc, trừ gian, vận chuyển thương binh, đưa bộ đội vào ra vùng địch, vùng tự do... hầu hết đều từ đường sông nước Long Xuyên.
Hàng loạt địa danh: "Cầu Triều, Cầu Tế, Cầu Không"; "lục Đà, bát Xá, thất Khê", cùng các chợ quê, làng nghề… nổi tiếng cũng đều xuất hiện dọc theo con sông này. Các cầu có thể kể đến: Cầu Triều (làng Chều, Nguyên Lý), Cầu Tế (làng Tế Bến, Đức Lý), Cầu Không (Bắc Lý) với kì tích "Thượng Gia Hạ Kiều" (trên nhà dưới cầu) như sách đồng nói trên.
Các địa danh đầy tính mỹ tự có thể kể đến: "Lục Đà" (6 nơi tên Đà), "Bát Xá" (8 nơi tên Xá), "Thất Khê" (7 nơi tên Khê) và vô số các chợ: Mạc Thượng (Chính Lý) bán sản phẩm đan lát (nong, nia, rổ, rá, dần, sàng); Chợ Nẻ, chợ Chều (Nguyên Lý) với bánh đa nem; chợ Mụa (Đạo Lý) với cót, gầu, thuyền nan; chợ Cầu Không (Bắc Lý) với thúng Quang Ốc, nơm, riu, đó, rọ, lờ cùng lưới vó (Đức Lý); chợ Quán (Nhân Bình); chợ Chanh (Nhân Mỹ); chợ Vùa, chợ Cầu May (Xuân Khê)…
Sông Long Xuyên tương đối nhiều nhánh mương ngòi được trồng sen, giăng đăng, vó bè đã tạo nguồn cua, cá, ốc, ếch nuôi sống con người khi giáp hạt, lũ úng thất bát. Làng ven sông có nhiều nghề cổ truyền chế tác dụng cụ đánh bắt, nuôi cá, vớt cá bột sông Hồng... tạo nên những vùng dân cư thanh bình, trù mật bao đời.
Sông Long Xuyên huyền thoại có từ rất lâu nhưng ít sử liệu ghi lại. Con sông riêng của Nam Xang với những sử tích đã in dấu một thời, dù nay không còn nguyên vẹn (nhiều đoạn chung dòng với các kênh tiêu) nhưng tình cảm, sự gắn bó của người dân với dòng sông luôn thân thiết như máu thịt, như hình bóng tuổi thơ và những điều thiêng liêng nguồn cội.
Quốc Toản
Chấp nhận sự không hoàn hảo của con chính là đỉnh cao của sự thông thái trong làm cha mẹ.
Chia sẻ
Ở phía phủ chúa, Huy quận công Hoàng Tố Lý nổi lên như một nhân vật then chốt. Y ngày đêm túc trực bên giường bệnh của Trịnh Sâm, cùng Tuyên phi Đặng Thị Huệ bàn bạc mọi việc lớn nhỏ. Theo những lời truyền tụng trong phủ, mối quan hệ giữa Huy quận công và Tuyên phi không chỉ dừng ở sự cấu kết chính trị mà còn là quan hệ tình ái bí mật.
Chia sẻ
Tối 21/12, tại Sân vận động tỉnh Thái Nguyên, UBND tỉnh Thái Nguyên đã long trọng tổ chức Lễ khai mạc Giải bóng đá Tứ hùng – Thái Nguyên 2025, chính thức mở màn giải đấu quy tụ các đội bóng giàu truyền thống, đồng thời đánh dấu Sân vận động tỉnh đi vào hoạt động, tạo dấu mốc mới cho thể thao địa phương.
Chia sẻ
Hán Thiếu Đế Lưu Biện là một trong những hoàng đế có số phận bi kịch nhất trong lịch sử Trung Quốc. Ông là vị hoàng đế áp chót của nhà Hán, tại vị trong một giai đoạn cực kỳ hỗn loạn, khi quyền lực thực sự đã rơi hoàn toàn vào tay ngoại thích, hoạn quan và sau đó là quyền thần Đổng Trác.
Chia sẻ
Giám đốc Tình báo Quốc gia Tulsi Gabbard cho biết các cơ quan tình báo Mỹ không tin rằng Moscow có đủ năng lực để chiếm đóng Ukraine, qua đó mâu thuẫn trực tiếp với các đánh giá của châu Âu và Ukraine lẫn NATO về tham vọng của Nga, theo Kyiv Post.
Chia sẻ
Chiều 21/12, Thượng úy Trần Bích Ngọc đã ra mắt dự án âm nhạc “Ý Đảng – Lòng dân”. Đây là dự án âm nhạc duy nhất cho đến thời điểm hiện tại ra mắt chào đón Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, đất nước, dân tộc.
Chia sẻ
Theo nhận định của Liên đoàn Bóng đá châu Á (AFC), U23 Việt Nam tiếp tục được đánh giá là một trong những đội tuyển giàu kinh nghiệm và có bản sắc rõ nét tại VCK U23 châu Á 2026, trước thềm giải đấu tổ chức tại Saudi Arabia.
Chia sẻ
Trong định hướng phát triển nông thôn mới, TP.HCM xác định du lịch nông thôn là một trong những giải pháp quan trọng nhằm nối dài chuỗi giá trị trong ngành nông nghiệp, nâng cao thu nhập cho nông dân và tạo nên những vùng quê đáng sống.
Chia sẻ
Trong bối cảnh hoạt động mại dâm ngày càng diễn biến phức tạp, có xu hướng dịch chuyển sang môi trường mạng và các hình thức trá hình tinh vi, Hà Nội và TP.HCM – hai đô thị lớn của cả nước – đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ, linh hoạt và nhân văn.
Chia sẻ
Bất ngờ về điều khoản hợp đồng giữa HLV Kim Sang-sik và VFF; Nguyễn Đình Bắc có hành động ý nghĩa; Hé lộ thời điểm bốc thăm chia bảng ASEAN Cup 2026; Arsenal gặp “điềm gở” trước Giáng sinh; HLV Amorim bác bỏ khả năng M.U mua cầu thủ ồ ạt; Messi kiếm gần 10 triệu USD khi đến Ấn Độ.
Chia sẻ
"Ngày nay, máy bay không người lái (drone) đóng vai trò then chốt trên toàn bộ chiến tuyến, quyết định sự thành bại của các đơn vị xung kích trong nhiều tình huống khác nhau”, Tổng biên tập tạp chí National Defense, ông Igor Korotchenko nhận định và nhấn mạnh rằng, lực lượng phi công drone đang trở thành lực lượng tinh nhuệ nhất của quân đội Nga.
Chia sẻ
Công an tỉnh Đắk Lắk vừa triệt phá đường dây lập dự án tiền điện tử "ảo" KAYPLE, lừa đảo hơn 4.000 nhà đầu tư, chiếm đoạt tổng số tiền trên 51 triệu USDT, tương đương gần 1.300 tỷ đồng.
Chia sẻ
Sau 7 ngày Công an TP Hà Nội đưa vào vận hành Trung tâm điều khiển giao thông ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), tình hình giao thông tại nhiều nút giao trọng điểm trên địa bàn Thủ đô ghi nhận những chuyển biến tích cực.
Chia sẻ
Châu Âu là khu vực duy nhất còn lại để Nga phô trương sức mạnh vì trong mắt Moscow, lục địa này đã suy yếu, nhu nhược, yếu đuối và thiếu quyết đoán - người đứng đầu Cục Tình báo Quân đội Ukraine (HUR) Kyrylo Budanov cảnh báo, tờ Euromaidanpress đưa tin.
Chia sẻ
Văn phòng Chính phủ có Thông báo kết luận hội nghị "3 trong 1" về triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW, cải cách hành chính và Đề án 06.
Chia sẻ
Công an TP Hà Nội đã lập danh sách 2.102 học sinh vi phạm, gửi đến Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội để phối hợp chấn chỉnh, giáo dục.
Chia sẻ
Một vụ án về an toàn thực phẩm vừa chính thức được Viện KSND TP. HCM hoàn tất cáo trạng, hé lộ những tình tiết kinh hoàng về đường dây nhập lậu thịt động vật quy mô "khủng" từ các quốc gia bị cấm ở Châu Âu.
Chia sẻ
Theo tử vi ngày mai, 3 con giáp đột phá sau Đông hí, năm 2026 sẽ dễ dàng đạt được mục tiêu, sự nghiệp phát triển, của cải đầy tay.
Chia sẻ
Các nhà khoa học đã giải mã được những đoạn văn mới của bản thảo Qumran, một hiện vật đã mãi mãi chia rẽ giới học giả Kinh Thánh thành hai trường phái trước và sau. Trong gần một thế kỷ, các chuyên gia trên khắp thế giới đã tranh luận sôi nổi về bản thảo này. Nhưng chìa khóa để hiểu chúng nằm ở một từ duy nhất.
Chia sẻ
Đại tướng Nguyễn Trọng Nghĩa, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị QĐND Việt Nam gặp lãnh đạo Cao Bằng, đề xuất giải pháp xử lý sạt lở và phát triển kinh tế-xã hội bền vững cho tỉnh.
Chia sẻ
Tại phường Hà Huy Tập, tỉnh Hà Tĩnh diện tích trồng rau gia vị (rau thơm) được nhân rộng qua từng năm. Hiện có hơn 2,5 ha các loại rau gia vị các loại, phổ biến như rau kinh giới, rau tía tô, húng quế… được trồng theo hướng hữu cơ, tập trung nhiều trong các hộ gia đình và vùng trồng rau tập trung ở tổ dân phố La Xá.
Chia sẻ
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam gọi tác giả Peter Pho là người đi qua đời sống này với bản chất và tinh thần của nước và gió.
Chia sẻ
Xã Mường Đun cũ, nay là xã Sáng Nhè (tỉnh Điện Biên) từ lâu đã được biết đến là vùng đất có nhiều tiềm năng phát triển chăn nuôi, đặc biệt là chăn nuôi gia cầm bản địa. Trong đó, giống vịt bầu cổ ngắn không chỉ gắn bó với đời sống sản xuất của người dân, mà còn từng bước khẳng định giá trị thương hiệu trên thị trường.
Chia sẻ
Phòng An ninh kinh tế Công an tỉnh Ninh Bình vừa chủ trì phối hợp kiểm tra, phát hiện và xử lý hai hộ kinh doanh lưu trữ hơn 1,2 tấn thực phẩm đông lạnh gồm nội tạng lợn, chân gà, thịt bò...không rõ nguồn gốc và đã quá hạn sử dụng.
Chia sẻ
Tân Phó Bí thư chuyên trách Đảng ủy Quốc hội Nguyễn Hồng Diên khẳng định, trên cương vị mới sẽ nghiêm túc tiếp thu ý kiến chỉ đạo, không ngừng rèn luyện, phấn đấu, khiêm tốn học hỏi để hoàn thành tốt nhất nhiệm vụ được giao.
Chia sẻ
Đô vật Cấn Tất Dự được xem là “vô đối” ở đấu trường SEA Games. Suốt 6 kì Đại hội, anh đã 6 lần lên đỉnh SEA Games tạo kỷ lục khó vượt qua với bất kỳ đô vật nào.
Chia sẻ
Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Đà Nẵng đang lấy ý kiến đối với dự thảo Quyết định quy định điều kiện, trình tự, thủ tục thẩm định giao đất ở không đấu giá quyền sử dụng đất cho cá nhân, trong đó làm rõ đối tượng, tiêu chí xét duyệt và thứ tự ưu tiên.
Chia sẻ
Mục tiêu chính của Mỹ là giải quyết cuộc khủng hoảng Ukraine và khôi phục sự ổn định chiến lược trong quan hệ với Nga, cựu chuyên gia phân tích của CIA, Ray McGovern nhận định.
Chia sẻ
Mới đây, những video và hình ảnh về đồi hoa hướng dương ở Nghệ An trở nên viral khắp mạng xã hội với số lượt xem lên tới hàng chục nghìn. Thậm chí, có người xuýt xoa rằng khung cảnh chẳng khác gì được tạo nên từ AI (trí tuệ nhân tạo), hoặc từ thiên đường bước ra.
Chia sẻ
Chỉ sau hai ngày "Avatar 3: Lửa và tro tàn" đã nhanh chóng tiến sát mốc 100 tỷ đồng doanh thu, bao gồm cả suất chiếu sớm và lượng vé đặt trước.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Thế Trang
