Điểm nghẽn giải ngân và yêu cầu bứt tốc của chương trình giảm nghèo bền vững

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, tổng nguồn vốn ngân sách nhà nước dành cho 3 chương trình mục tiêu quốc gia năm 2025 lên tới gần 75.000 tỷ đồng. Trong đó, vốn từ ngân sách trung ương chiếm hơn 52.500 tỷ đồng, còn lại hơn 22.300 tỷ đồng từ ngân sách địa phương.

Nguồn lực lớn là vậy, nhưng tiến độ giải ngân nhìn chung vẫn chưa đạt kỳ vọng. Đáng chú ý, Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững có kết quả giải ngân thấp nhất trong 3 chương trình.

Giải ngân chương trình giảm nghèo bền vững: Thấp nhất trong ba chương trình

Đối với vốn đầu tư công, tính đến hết tháng 8/2025, Chương trình giảm nghèo bền vững mới giải ngân được khoảng 2.270 tỷ đồng, tương ứng 42% kế hoạch. Tỷ lệ này thấp hơn đáng kể so với Chương trình xây dựng nông thôn mới (56%) và Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (45%).

Không chỉ vậy, với nguồn kinh phí thường xuyên, tình trạng cũng đáng lo. Đến cuối tháng 7/2025, Chương trình giảm nghèo chỉ giải ngân được 21,5%, thấp hơn cả tỷ lệ chung của toàn bộ kinh phí thường xuyên (24,1%). Đặc biệt, còn tới 1.919 tỷ đồng kinh phí thuộc chương trình này chưa được phân bổ, góp phần vào tổng số hơn 10.354 tỷ đồng tồn đọng của cả 3 chương trình mục tiêu quốc gia.

Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững được triển khai trên phạm vi cả nước, hướng tới mục tiêu tổng quát là giảm nghèo đa chiều, bao trùm, bền vững, hạn chế tái nghèo và phát sinh nghèo; giúp người nghèo vượt qua mức sống tối thiểu, tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản theo chuẩn nghèo đa chiều quốc gia, đồng thời hỗ trợ các huyện nghèo, xã đặc biệt khó khăn thoát khỏi tình trạng nghèo, đặc biệt khó khăn.

Tại địa phương như Đắk Lắk, kế hoạch đầu tư công năm 2025 sau khi sáp nhập với Phú Yên là 14.840 tỷ đồng, đã phân bổ chi tiết 12.200 tỷ đồng (93,8% kế hoạch).

Tuy vậy, đến đầu tháng 8/2025, tổng vốn giải ngân cho các chương trình mục tiêu quốc gia mới đạt 46,24%. Đáng chú ý, trong khi Chương trình xây dựng nông thôn mới giải ngân 70,31%, thì Chương trình Giảm nghèo bền vững chỉ đạt 23,91%.

Đi tìm “lời giải” cho bài toán giải ngân vốn chương trình mục tiêu quốc gia

Bộ Tài chính chỉ ra, có những nguyên nhân mang tính hệ thống kéo dài nhiều năm qua khiến cho Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững nói riêng, 3 chương trình mục tiêu quốc gia nói chung chậm giải ngân.

Trước hết, một số nội dung hỗ trợ không còn đối tượng thụ hưởng. Người nghèo đã thoát nghèo, hoặc không còn nằm trong diện hỗ trợ theo quy định.

Trong khi đó, những khoản hỗ trợ như tiền ăn cho đào tạo nghề, hỗ trợ mô hình sản xuất lại ở mức quá thấp, chưa đủ hấp dẫn để khuyến khích người dân tham gia.

Tiếp đến, sự chậm trễ trong đề xuất phân bổ kinh phí thường xuyên từ phía các chủ chương trình đã khiến dòng vốn bị nghẽn.

Công tác tổ chức bộ máy ở nhiều nơi cũng là nguyên nhân. Việc sáp nhập, sắp xếp lại đơn vị hành chính khiến thủ tục thay đổi chủ đầu tư, cơ quan phê duyệt, hệ thống kế toán… trở nên phức tạp. Ở nhiều địa phương miền núi, trung du, khó khăn kép càng rõ rệt: thiếu nhân lực sau sáp nhập, cộng thêm mưa lớn, sạt lở khiến tiến độ công trình đình trệ.

Ngoài ra, quá trình triển khai còn vướng mắc khi áp dụng các quy định mới như Luật Đấu thầu; việc phân cấp, phân quyền chưa thông suốt; quỹ đất để hỗ trợ đất ở, đất sản xuất cho người nghèo hạn chế, định mức hỗ trợ lại quá thấp so với chi phí thực tế. Đáng chú ý, tâm lý “sợ sai, sợ trách nhiệm” của một số cán bộ địa phương cũng khiến việc ra quyết định phân bổ, đầu tư chậm trễ.

Trước những thách thức trên, Chính phủ và các bộ ngành đã có những động thái mạnh mẽ.

Bộ Tài chính yêu cầu các bộ, ngành và địa phương tập trung thực hiện quyết liệt các nội dung của chương trình mục tiêu quốc gia, phấn đấu giải ngân 100% kế hoạch năm 2025.

Bộ Tài chính đã lưu ý các bộ, địa phương cần tăng cường giám sát, kiểm tra, kịp thời xử lý các vướng mắc trong thẩm quyền hoặc đề xuất các cơ quan liên quan hướng dẫn cụ thể.

Đồng thời, Bộ Tài chính cũng nhấn mạnh trách nhiệm của các bộ, địa phương trong việc khẩn trương hoàn tất phân bổ vốn đầu tư công từ ngân sách trung ương trước ngày 30/9/2025.

Để đảm bảo hiệu quả triển khai, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương các chương trình mục tiêu quốc gia, đã ký ban hành Chương trình công tác năm 2025, yêu cầu các cấp, các ngành:

Hoàn thiện chính sách: Rà soát và ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, hướng dẫn quản lý, tổ chức thực hiện chương trình sau khi hoàn thành sắp xếp đơn vị hành chính.

Tăng cường phân cấp: Tổ chức tập huấn, hướng dẫn cụ thể về phân quyền, phân định thẩm quyền để việc triển khai không bị gián đoạn.

Siết chặt kỷ luật: Đẩy mạnh kiểm tra, giám sát, kịp thời xử lý các vướng mắc, đặc biệt là trong việc sử dụng vốn ngân sách.

Ngoài ra, Ban Chỉ đạo cũng yêu cầu các cơ quan chủ chương trình đề xuất thu hồi vốn không sử dụng để điều chuyển sang các địa phương, đơn vị có nhu cầu và khả năng giải ngân tốt hơn.

Việc giải ngân nhanh và hiệu quả vốn cho Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững không chỉ là yêu cầu hành chính mà còn là "chìa khóa" để củng cố các thành quả đã đạt được. Nếu quá trình giải ngân tiếp tục gặp vướng mắc, sẽ làm chậm lại tốc độ phát triển, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ tái nghèo ở một số khu vực.

Vì vậy, tháo gỡ các "điểm nghẽn" trong giải ngân là nhiệm vụ chiến lược, vừa giữ vững thành quả giảm nghèo, vừa đẩy nhanh tiến độ để Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu trở thành quốc gia phát triển, thịnh vượng.

×