Bình luận
0
Theo sách Đăng khoa lục sưu giảng (của Thượng thư Trần Tiến, triều Lê Hiển Tông ), Tang thương ngẫu Lục (của danh sĩ cụ Phạm Đình Hổ, triều Nguyễn) Lịch đại danh hiến phó đã ghi nhiều giai thoại thú vị xung quanh chuyện học hành của 2 cha con cụ Nguyễn Công Hoàn và ông Nguyễn Bá Lân được truyền tụng trong dân gian xứ Đoài.
Sách có ghi lại rằng, một buổi chiều ông Nguyễn Bá Lân đi tắm ở ven bờ sông Hồng ở quê nhà. Lúc bấy giờ, ông mắc quần áo vào cành cây ở ven sông xuống sông tắm. Một cụ đồ nho đi qua thấy vậy, biết ông Nguyễn Bá Lân có tài về ứng đối, liền đọc một vế đối xem ông đối lại ra sao?
Cụ đồ nho ra vế đối rằng: “Thiên niên - Cổ thụ tàn y giá” (nghĩa là: Cành cây cổ thụ trăm năm trở thành mắc áo của ông Bá Lân?). Biết cụ đồ thử tài mình, ông Nguyễn Bá Lân đáp lại rằng: “Đại hải - Trường giang túc dục bồn” (nghĩa là: Bể lớn sông dài làm bồn tắm của cụ mà thôi). Vế đối của ông Nguyễn Bá Lân khớp từng câu chữ, lại phóng khoáng hơn nên cụ đồ nho lấy làm phục lắm.
Một hôm cha con cụ Nguyễn Công Hoàn và ông Nguyễn Bá Lân đi trên một chuyến đò, cụ Hoàn nhìn thấy một đàn dê ở bờ bên kia sông liền bảo con trai ra bài phú với đầu đề: “Dịch đình dương xa phú” (nghĩa là: Bài phú xe Dê trong cung cấm).
Cụ Hoàn đưa ra đầu đề với lời hẹn nếu thuyền đến bến mà ông Bá Lân chưa làm bài xong thì cụ sẽ ném ông Bá Lân xuống sông. Nếu ông Bá Lân làm bài xong trước thì sẽ được ném cha xuống sông. Khi thuyền chưa đến bến, ông Nguyễn Bá Lân đã làm xong bài phú trước cha. Dẫu vậy, đạo làm con nên ông không dám đẩy cha xuống sông. Bài phú sau này được lưu truyền và là một trong những bài phú nổi tiếng của ông Bá Lân. Người ta còn gọi bài phú đó là “Nhất độ giang thành chương phú” (nghĩa là: Bài phú làm xong trên một chuyến đò ngang).
Gia phả họ Nguyễn thủy tổ có ghi lại rằng, cụ Nguyễn Công Hoàn là bạn đồng niên và là bạn đồng môn với cụ Lê Anh Tuấn. Cả 2 đều thông minh xuất chúng, được người đương thời tôn vinh “Tứ hổ tràng An”. Song, cụ Lê Anh Tuấn thi đỗ Tiến sĩ năm 24 tuổi vào trong triều làm quan.
Một hôm cụ Nguyễn Công Hoàn bảo con trai là ông Nguyễn Bá Lân vào làng Thanh Mai mời cụ Lê Anh Tuấn ra nhà chơi. Vì lâu ngày mới gặp nhau có dịp giao bang thơ – phú nên cụ Lê Anh Tuấn nhận lời.
Khi cụ Lê Anh Tuấn ra tới nhà, cụ Nguyễn Công Hoàn ra chào hỏi tiếp đón và mời cụ Lê Anh Tuấn uống rượu, giao bang thơ - phú với nhau. Ông Nguyễn Bá Lân khi ấy được cha cho vào hầu rượu. Khi hầu rượu, đôi khi ông Nguyễn Bá Lân xen vào một vài câu thơ – phú khiến cụ Lê Anh Tuấn bực tức, không hài lòng. Tiện đà, cụ Lê Anh Tuấn liền đọc một câu xem ông Nguyễn Bá Lân đối đáp ra sao. Cụ Lê Anh Tuấn ra vế đối: “Sỉ tính cương, thiết tính nhu - Cương tính bất nhu, nhu tính cửu” (nghĩa là: Lưỡi có trước mền bền lâu, răng mọc sau cứng hơn nhưng không bền lâu được).
Ông Nguyễn Bá Lân nghe xong vế đối của cụ Lê Anh Tuấn hiểu ý, liền ứng khẩu đọc: “My sinh tiền, tu sinh hậu - Tiền sinh mạc nhược, hậu sinh trường” ( nghĩa là: Lông mày mọc trước, không dài bằng râu mọc sau).
Khi cụ Lê Anh Tuấn ra về, ông Nguyễn Bá Lân xin với cha được đi tiễn thêm cụ Lê Anh Tuấn một đoạn đường nữa với mục đích để có cơ hội giao bang thơ phú. Khi 2 người đi qua cống nước chảy, xếp bằng đá xanh (cống Đõ giữa ở làng An Đô - nay là thôn Cổ Đô), cụ Lê Anh Tuấn được dịp đáp trả vế đối của ông Nguyễn Bá Lân liền đọc: “Đá xanh xây Cống - Hòn dưới nống hòn trên”. Hiểu ý, cụ Lê Anh Tuấn chê mình ít tuổi, học không bằng cụ mà dám thi thố thơ, phú là phạm thượng nên khi đi đến quán lợp ngói (quán Ngói nơi để nhân dân trú nắng, mưa khi đi làm ngoài đồng ở An Đô), ông Nguyễn Bá Lân được dịp ứng đáp vế đối trước đó của cụ Lê Anh Tuấn rằng: “Ngói đỏ lợp Nghè - Lớp sau đè lớp trước” với ý sau này ông Nguyễn Bá Lân phấn đấu học thi đỗ làm quan còn cao hơn cụ Lê Anh Tuấn .
Cụ Lê Anh Tuấn thấy ông Nguyễn Bá Lân còn nhỏ tuổi nhưng đối lại thật ngang tàng song cũng đầy khí phách, từ đó cụ Lê Anh Tuấn ngầm ý phục tài đối đáp của ông Nguyễn Bá Lân mà không tỏ ra giận dữ nữa.
Quả nhiên sau này ông Nguyễn Bá Lân thi đỗ Tiến sĩ năm Tân Hợi (1731) làm quan Thượng thư ở 6 bộ, tước Quận Công (trong khi cụ Lê Anh Tuấn làm quan Thượng thư ở 2 bộ)
Ông Nguyễn Bá Lân làm quan đến chức Tể tướng, trải qua lục bộ Thượng thư triều đình vua Lê - Chúa Trịnh. Ở cương vị nào ông cũng tỏ ra là người có đức độ, tài năng, công minh. Năm Kỷ Hợi (1779), tuy đã 80 tuổi, ông nhận chức Giám trị thiên hạ từ tụng, ông xét xử hơn trăm vụ án, thiên hạ cho là công minh, công bằng.
Một lần biết tin ông về tuần phủ tại phủ Xuân Trường (nay là huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định), nhiều người đến đánh trống kêu oan. Trong số đó, có một người phụ nữ khoảng 20 tuổi khuôn mặt khắc khổ. Người đàn bà chẳng những đánh trống mà còn phủ phục trước ngựa của quan Tể tướng để dâng đơn tố cáo kẻ ác, giãi bày nỗi oan trái.
Toàn bộ sự tình người đàn bà đó kể lại rằng, cách đây hơn 3 năm, người này được viên Chánh tổng nọ lấy về làm vợ lẽ. Bởi vì bà vợ cả sinh được 6 người con gái nên ông Chánh tổng nọ rất yêu thương cô, ngày đêm mong cô mang thai sinh cho ông một cậu con trai để nối dõi tông đường. Một sự trùng hợp kỳ lạ là cả 2 người đều mang thai. Lúc cô đau đẻ thì cũng là lúc người vợ cả dở mình mẩy đi kêu bà đỡ. Khi bà đỡ đến, người vợ cả gọi bà ta vào trong buồng dặn dò và bảo bà đỡ đẻ, đỡ cho cả 2 người.
Vì mới sinh lần đầu nên cô đau đớn. Khi sinh được đứa con thì cô đã kiệt sức lịm đi. Thế là cuộc đánh tráo, đổ vạ cho người vợ bé. Quan Tể tướng Nguyễn Bá Lân hỏi Tri phủ Xuân Trường về việc có nhận được đơn của cô gái này không? Tri phủ Xuân Trường trả lời rằng bản thân có nhận được đơn của người phụ nữ này nhưng khó xử kiện quá, bởi không rõ thật giả thế nào?
Quan Tể tướng Nguyễn Bá Lân nghe xong đã yêu cầu đưa người vợ cả và bà đỡ lên phủ đường. Nhưng dù tra hỏi, đối chất thế nào, hai người đàn bà này vẫn một mực kêu oan. Quan bèn nghĩ ra một kế sau đó sai lính chuẩn bị pháp trường để chém đứa trẻ trước sự ngạc nhiên của mọi người.
Y lệnh ông Nguyễn Bá Lân, quan Tri phủ Xuân Trường sai lính đem đứa trẻ ra pháp trường và giải 3 người đàn bà kia ra chứng kiến cảnh xử chém. Lúc này, người vợ bé chân đất, đầu tóc rũ rượi khóc lóc gào thét ầm ỹ lên một mực xin được chết thay cho đứa trẻ còn người vợ cả và bà đỡ vẫn thản nhiên không tỏ ra thương tiếc.
Chỉ chờ đến cảnh ấy, quan Tể Tướng liền tuyên bố trả đứa bé trai cho người vợ bé và ra lệnh bắt hai người đàn bà kia đem vào ngục giam để xét xử tiếp. Chứng kiến cảnh ông Nguyễn Bá Lân xử án, nhiều người khâm phục và cho rằng thật là kỳ dị mà hiếm thấy. Quan giải thích rằng chỉ có người mẹ mang nặng đẻ đau mới biết thương con mình. Người vợ bé dám hy sinh thân mình để chết thay cho đứa trẻ hoàn toàn xứng đáng là mẹ của đứa trẻ đó.
Ở thời nào cũng vậy, việc xử có đúng người đúng tội, tâm phục khẩu phục hay không, phụ thuộc vào quá trình điều tra, thẩm tra có tường tận khách quan vô tư hay không? Điều đó đặt ra cho người được giao trách nhiệm vụ án này không những phải chỉ có trình độ nghiệp vụ, thông minh xét đoán, mà còn phải có phẩm chất đạo đức trong sáng. Cách giải quyết vụ án trên chỉ là một trong số vụ án mà ông Nguyễn Bá Lân đã làm. Tài năng, đức độ của quan Tể tướng Nguyễn Bá Lân còn được lưu truyền mãi mãi sau này.
Vì sao Mã Lương thấy Lưu Bị gặp nạn lại không cứu?
Tôi nhận ra, mình để ý vì… hình như chuyện tương tự đang xảy ra ngay trong chính cuộc sống của con gái tôi.
Chia sẻ
Tối 28/11, Quảng trường Nhân dân tỉnh Lai Châu như "bùng nổ" trong biển người và ánh sáng. Hàng nghìn người dân địa phương cùng du khách thập phương đã đổ về đây để hòa mình vào không gian nghệ thuật tráng lệ của Lễ khai mạc Tuần Du lịch – Văn hóa và Giải Marathon Lai Châu lần thứ II, năm 2025.
Chia sẻ
Bách tính bấy giờ thường truyền tai nhau câu nói: Thời nay có hai vị Hoàng đế, một người họ Chu ngồi trên ngai vàng, một người họ Lưu đánh cạnh ngai vàng. Danh hiệu “Hoàng đế đứng” này không ai khác chính là Lưu Cẩn.
Chia sẻ
Angko Wat hoành tráng đầy kiêu hãnh do Suyrayavarman II khai sinh, nhưng cũng là nỗ i đau của linh hồn Suyrayavarman II đang vất vưỡng đâu đó trong mây núi Vụ Quang; bởi không có một phiến đá nào ở Angko Wat ghi lại ngày tháng năm tử trận của một hoàng đế đầy tham vọng.
Chia sẻ
Chiều 28/11, tại trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính dự lễ xuất quân của Đoàn thể thao Việt Nam dự SEA Games 33. Thủ tướng nhấn mạnh, "mỗi tấm huy chương là niềm vui, niềm hạnh phúc, niềm tự hào cho đất nước, cho mỗi người Việt Nam", nhưng đồng thời phải đề cao tinh thần thể thao cao thượng (Fair Play) và khẳng định niềm tự hào dân tộc, nét đẹp văn hóa Việt Nam.
Chia sẻ
Sau khi rút quân khỏi các vị trí dễ bị tấn công ở Myrnohrad, Ukraine triển khai giai đoạn hai của chiến dịch rút lui. Quân Nga lao tới để tận dụng cơ hội - nhưng rơi thẳng vào một cuộc mai phục phối hợp giữa thủy quân lục chiến Ukraine, drone và hỏa lực trên không, theo Euromaidanpress.
Chia sẻ
Nestlé Việt Nam và Vụ Hợp tác Quốc tế, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) chính thức ký kết Bản ghi nhớ Hợp tác nhằm hỗ trợ Việt Nam chuyển dịch sang mô hình kinh tế tuần hoàn và phát thải thấp. Nội dung hợp tác tập trung vào việc thúc đẩy nông nghiệp bền vững, giảm phát thải khí nhà kính góp phần tăng tốc hiện thực hóa mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) của quốc gia.
Chia sẻ
U17 Việt Nam đã đánh bại U17 Macau (Trung Quốc) 4-0 để tiếp tục dẫn đầu bảng C kèm theo lợi thế nhất định trước trận đấu quyết định gặp U17 Malaysia.
Chia sẻ
Những toán lính nhỏ, tinh nhuệ của Nga đã len lỏi trong bóng tối, rồi gọi xe tăng tới phá vỡ phòng tuyến Ukraine tại các pháo đài quan trọng như Kupiansk và Pokrovsk, theo Euromaidanpress.
Chia sẻ
Trước câu hỏi của học sinh, PGS.TS Nguyễn Việt Khôi, Phó Hiệu trưởng Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật (ĐHQG Hà Nội) chia sẻ: "Khi mới xuất hiện mạng internet, ai không sử dụng sẽ bị tụt hậu. AI cũng vậy, chúng sẽ thay thế những người không biết sử dụng".
Chia sẻ
U22 Việt Nam mất đi "vũ khí" đáng sợ tại SEA Games 33?; U22 Malaysia gặp khó khăn trước thềm SEA Games 33; Ronaldo “lấn sân” sang môn MMA; U22 Indonesia chốt danh sách dự SEA Games 33; Rashford lọt vào tầm ngắm của PSG.
Chia sẻ
Chiều 28/11, tại Hà Nội, Báo Nông thôn Ngày nay/Dân Việt đã long trọng tổ chức Gala cuộc thi ảnh "Dân Việt với Thu vàng" lần thứ I năm 2025. Sự kiện là nơi tôn vinh những nhiếp ảnh gia đã "bắt" được cái hồn, cái đẹp nao lòng của mùa thu Việt Nam.
Chia sẻ
Đằng sau mô hình tên lửa được Ukraine trưng bày tại triển lãm quốc phòng ở UAE là cả một chiến dịch tinh vi nhằm đánh lạc hướng tình báo Nga. Theo Defence Express, trong khi Moscow mải quan sát “vũ khí mới”, Kiev đã âm thầm quét sạch thị trường quốc tế, thu mua toàn bộ động cơ máy bay AI-25 để phục vụ chương trình tên lửa hành trình FP-5 Flamingo.
Chia sẻ
Tử vi ngày mai cho rằng, 4 con giáp này trong tháng 12 vô cùng may mắn, được ban phước lành cả về tài lộc lẫn tiền bạc, cuộc sống sẽ luôn thịnh vượng.
Chia sẻ
Chiều ngày 28/11, Công đoàn cơ sở Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) tỉnh Lai Châu đã tổ chức thành công Đại hội lần thứ VII, nhiệm kỳ 2025 – 2030. Sự kiện không chỉ là cột mốc quan trọng đánh dấu một giai đoạn mới mà còn là dịp để nhìn lại những thành tựu vượt trội của nhiệm kỳ 2023 – 2025, một nhiệm kỳ được đánh giá là hoàn thành toàn diện 100% chỉ tiêu Nghị quyết khóa VI, trong đó nhiều mục tiêu thậm chí còn vượt kế hoạch đề ra.
Chia sẻ
Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP Đà Nẵng đã khởi tố thêm 10 đối tượng trong quá trình mở rộng chuyên án rửa tiền liên quốc gia quy mô đặc biệt lớn, được xác định có tổng giao dịch vượt 67.000 tỷ đồng cùng nhiều ngoại tệ khác.
Chia sẻ
Giới chức Hong Kong đang điều tra hệ thống báo cháy hỏng, việc sử dụng vật liệu sửa chữa dễ cháy như xốp, cùng khả năng lơ là trách nhiệm sau vụ hỏa hoạn nghiêm trọng khiến 128 cư dân ở khu chung cư Wang Fuk Court ở quận Tai Po thiệt mạng.
Chia sẻ
Cá bỗng là loại cá quý hiếm phân bố tự nhiên ở vùng trung và thượng lưu các sông lớn ở các tỉnh phía Bắc (trong đó có tỉnh Tuyên Quang) như sông Lô, sông Gâm và sông Miện. Cá bỗng nổi tiếng là 1 trong 5 loài "cá tiến vua-ngũ quý hà thủy” bởi chất lượng thịt thơm ngon.
Chia sẻ
Nghệ sĩ cải lương Khánh Ngọc mắc ung thư thanh quản giai đoạn 2, mất giọng nói, ước nguyện sống thêm 5 năm khiến khán giả xót xa.
Chia sẻ
Đó là con ốc nhồi, hay còn gọi là con ốc bươu đen (ốc đặc sản). Vừa rồi, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia và Trung tâm Khuyến nông tỉnh Lạng Sơn đã phối hợp tổ chức tham quan mô hình nuôi ốc nhồi của ông Vi Văn Nhuận ở thôn Lân Luông, xã Thiện Tân (địa phận huyện Hữu Lũng trước đây).
Chia sẻ
Bệnh nhân N.T.N. (29 tuổi, ở Hà Nội) sống trong tình trạng mẩn ngứa kéo dài suốt 2 tháng. Sẩn phù xuất hiện rồi biến mất trong ngày, kèm những đợt phù mắt, phù môi và cảm giác khó thở. Sau khi thăm khám và xét nghiệm chuyên sâu, bác sĩ chẩn đoán bệnh nhân mắc mày đay mạn tính tự phát.
Chia sẻ
Tỉnh Tây Ninh không chỉ là đầu mối giao thương, trung chuyển hàng hóa, dịch vụ, du lịch, thương mại giữa các nước trong tiểu vùng sông Mekong, mà còn có vị trí chiến lược về quốc phòng, an ninh. Năm Minh Mạng thứ 17 (năm 1836), phủ Tây Ninh chính thức được thành lập, gồm hai huyện Tân Ninh và Quang Hóa trực thuộc tỉnh Gia Định.
Chia sẻ
Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh, kinh tế tập thể và kinh tế tư nhân có mối quan hệ mật thiết, bổ trợ lẫn nhau, có vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc dân, một bên là "bệ đỡ nơi làng quê", một bên là "động lực nơi thị trường".
Chia sẻ
Lợn nuôi khắp từ Bắc vô Nam tăng giá xuất chuồng, 'ông lớn' ngành chăn nuôi C.P Việt Nam 'kéo' giá lợn hơi lên đỉnh mới. Giá lợn hơi hôm nay tiếp tục bật tăng trên toàn quốc. Giá lợn hơi bình quân cả nước đã tăng lên mức 53.300 đồng/kg. Công ty C.P Việt Nam cũng tăng giá bán lợn hơi ở miền Bắc lên 53.000 đồng/kg và miền Nam lên 55.000 đồng/kg....
Chia sẻ
Hình tượng Tiên nữ đã xuất hiện trong văn hóa Việt từ rất sớm, với ý nghĩa biểu tượng thay đổi theo từng giai đoạn phát triển của xã hội. Những vị Tiên nữ siêu cổ thời Hùng Vương hiện lên như những bóng hình linh thiêng tạo dựng nền móng nước Việt. Từ Vụ Tiên, Mẫu Thần Long đến Tiên Dung và Âu Cơ, họ không chỉ là biểu tượng của vẻ đẹp thần thoại mà còn là những người đã góp công mở đất, giữ nước và hun đúc nên dòng giống Rồng - Tiên truyền đời.
Chia sẻ
Thanh niên 25 tuổi ở Cà Mau mua bộ trang phục công an nhân dân, cấp hàm trung úy “giả” mặc để chụp ảnh đăng lên mạng xã hội nhằm "lấy le" với bạn gái. Anh này bị Công an xã Hưng Mỹ, tỉnh Cà Mau xử phạt hành chính.
Chia sẻ
Trong khi chiến sự chưa có lối thoát và mọi kịch bản hòa bình đều ngày càng xa vời, châu Âu lại đặt cược vào một giả định khó tin: Muốn đạt hòa bình, Nga phải tự từ bỏ chính sức mạnh quân sự của mình. Nhưng nghịch lý nằm ở chỗ, châu Âu vừa yêu cầu Nga “giảm sức mạnh”, vừa liên tục đánh giá sai về năng lực quân sự của đối phương, để rồi rơi vào tình thế phải đối mặt với thực tế hoàn toàn ngược lại.
Chia sẻ
Chiều 28/11, tin từ Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh An Giang cho biết, đã có kết quả giám định số tiền hơn 7 tỷ đồng tiền Việt Nam vừa bị lực lượng chức năng bắt quả tang vận chuyển trái phép qua biên giới.
Chia sẻ
Lễ hội Sông nước TP.HCM được mong đợi vào dịp cuối năm. Tuy nhiên, Sở Du lịch TP.HCM vừa cho biết sẽ hoãn tổ chức trong năm, vì sao?
Chia sẻ
Trần Trung Kiên 1m91 rời HAGL, sang Nhật Bản thi đấu? Mason Greenwood được ủng hộ trở lại ĐT Anh; Tiền vệ Nguyễn Văn Trường phẫu thuật thành công dây chằng chéo trước; HLV Hansi Flick yêu cầu Barcelona bổ sung 3 vị trí; Saka đính hôn sau màn cầu hôn lãng mạn.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Nguyễn Tuấn Khang 
