"Sự cảm thông với nghệ sĩ sử dụng ma túy gây nguy hiểm về mặt xã hội"

Mới đây, liên tiếp các nghệ sĩ trong showbiz Việt bị bắt giữ vì ma túy. Là một chuyên gia truyền thông, anh đánh giá thế nào về thực trạng này?

- Việc ngày càng nhiều nghệ sĩ Việt bị bắt vì liên quan đến ma túy không còn là hiện tượng đơn lẻ, mà đã trở thành một xu hướng đáng báo động trong giới giải trí. Dưới góc nhìn truyền thông xã hội và phân tích hành vi công chúng, theo tôi, điều này phản ánh ba vấn đề nghiêm trọng.

Thứ nhất, đây là dấu hiệu của sự khủng hoảng về đạo đức nghề nghiệp và kiểm soát bản thân trong một môi trường giải trí ngày càng phức tạp. Những nghệ sĩ, người nổi tiếng vốn được công chúng tin tưởng và ngưỡng mộ không chỉ bởi tài năng mà còn bởi nhân cách. Khi họ sa ngã vào ma túy, dù với bất kỳ lý do gì, đó là biểu hiện rõ nét của sự lệch chuẩn, và đáng tiếc là sự lệch chuẩn ấy lại xuất hiện ở chính những người có ảnh hưởng lớn tới cộng đồng.

Thứ hai, hệ sinh thái showbiz đang quá ưu ái cho hình ảnh hào nhoáng mà không đi kèm cơ chế kiểm soát, cảnh báo hoặc nhắc nhở đủ mạnh về trách nhiệm xã hội của người nổi tiếng. Các nghệ sĩ sau một thời gian thành công, thường được truyền thông tô vẽ như “người truyền cảm hứng” hay “hình mẫu sống đẹp”, nhưng phía sau sự tô vẽ ấy là một đời sống cá nhân thiếu kiểm soát, thậm chí lạm dụng chất kích thích để đối phó với áp lực nghề nghiệp - điều này cực kỳ nguy hiểm.

Thứ ba, chính khán giả và mạng xã hội cũng đang góp phần tạo ra một môi trường dễ dãi và nuông chiều người nổi tiếng. Nhiều nghệ sĩ sau khi phạm pháp vẫn được một bộ phận công chúng bao biện, tiếc nuối, hoặc thậm chí cổ vũ “cho cơ hội làm lại từ đầu” mà không có ranh giới rõ ràng giữa việc cảm thông và việc tiếp tay cho hành vi lệch chuẩn. Điều này vô tình làm xói mòn niềm tin của xã hội vào công lý và tiêu chuẩn đạo đức chung.

Trên trang cá nhân, anh khẳng định sự việc nhà thiết kế Công Trí dùng ma túy là một tấm gương cực xấu, gây ảnh hưởng không nhỏ tới công chúng, đặc biệt là giới trẻ. Anh có thể phân tích thêm về vấn đề này?

- Việc Nguyễn Công Trí bị bắt vì liên quan đến ma túy không chỉ là cú sốc đối với ngành thời trang, mà còn tạo ra một hiệu ứng tiêu cực sâu rộng tới giới trẻ, đặc biệt là những người đang xem anh ta như hình mẫu để noi theo.

Đầu tiên, cần phải nói rõ: người nổi tiếng luôn có ảnh hưởng lớn đến nhận thức và hành vi xã hội. Họ không chỉ làm nghề, họ còn định hình xu hướng, phong cách sống, và cả thang giá trị cho hàng triệu người theo dõi. Khi một nhân vật như Công Trí – vốn được ca ngợi là "tài năng, đẳng cấp, biểu tượng sáng tạo" – sa vào con đường sử dụng chất cấm, thì điều đó giống như một cú tát vào niềm tin của công chúng. Với người trưởng thành, họ có thể phân định đúng sai. Nhưng với người trẻ, nhất là những người đang thần tượng hóa nhân vật này, thông điệp sai lệch có thể nảy sinh: “Nếu một người nổi tiếng như anh ta còn dùng ma túy, thì chắc cũng không quá nghiêm trọng?”

Tiếp theo, khi nghệ sĩ dính líu đến ma túy mà vẫn được một bộ phận người hâm mộ tỏ ra thương cảm, hoặc tìm cách bao biện (“áp lực nghề sáng tạo mà”, “ai cũng có lúc sai lầm mà”), thì nó càng làm mờ đi ranh giới giữa đúng và sai, giữa tội phạm và tài năng. Đó là lúc cái gọi là "ảnh hưởng tiêu cực" thật sự bắt đầu phát tán. Giới trẻ có thể dần chấp nhận sai trái như một phần “có thể cảm thông”, từ đó vô tình dung dưỡng lối sống lệch chuẩn.

Ngoài ra, việc Công Trí bị bắt vì không chỉ sử dụng mà còn “tổ chức” cho người khác sử dụng ma túy khiến tác động xấu càng nhân lên. Đây không còn là hành vi cá nhân, mà là kéo theo người khác vào vòng xoáy vi phạm pháp luật. Trong bối cảnh truyền thông lan truyền nhanh chóng như hiện nay, một scandal như vậy không chỉ làm sụp đổ hình ảnh của một cá nhân, mà còn làm hoang mang hệ giá trị trong xã hội, rằng liệu người giỏi, người nổi tiếng có còn là người đáng tin?

Cuối cùng, cần nhớ rằng ảnh hưởng xấu không chỉ nằm ở hành vi sai trái, mà còn nằm ở cách xã hội phản ứng với hành vi đó. Nếu không lên tiếng rõ ràng, nếu không phân định rành rọt rằng “có tài nhưng vẫn phạm tội là tấm gương cực xấu” thì hậu quả truyền thông sẽ còn kéo dài và tiếp tục làm méo mó nhận thức của nhiều thế hệ.

Theo anh, việc khán giả bày tỏ sự cảm thông hoặc lên tiếng bảo vệ nghệ sĩ vướng scandal có phải là dấu hiệu cho thấy công chúng đang dễ dãi hơn với sai phạm của người nổi tiếng?

- Đây là một câu hỏi rất đáng suy ngẫm, bởi nó chạm vào mối quan hệ giữa công chúng và người nổi tiếng trong thời đại truyền thông xã hội”, nơi cảm xúc có thể nhanh chóng trở thành thái độ xã hội, và xu hướng “thần tượng hóa” rất dễ lấn át chuẩn mực lý trí.

Việc khán giả bày tỏ sự cảm thông với nghệ sĩ khi họ vướng vào scandal, đặc biệt là những vi phạm pháp luật nghiêm trọng như sử dụng hoặc tổ chức sử dụng ma túy không sai về mặt nhân tính, nhưng có thể rất nguy hiểm về mặt xã hội nếu nó không đi kèm với một hệ quy chiếu đạo đức rõ ràng.

Trong một xã hội khỏe mạnh, công chúng có quyền tiếc nuối, xót xa trước sự sa ngã của một người từng được yêu mến. Nhưng nếu sự tiếc nuối đó chuyển hóa thành những hành vi “bào chữa”, “hợp lý hóa” hay thậm chí “tấn công ngược truyền thông, dư luận, và luật pháp”, thì đó là biểu hiện rõ ràng của tâm lý dễ dãi tập thể. Tâm lý ấy được nuôi dưỡng bởi ba yếu tố nguy hiểm:

Thứ nhất, công chúng ngày càng có xu hướng xem người nổi tiếng như bạn bè hoặc người thân thông qua mạng xã hội. Việc theo dõi cuộc sống, tương tác trực tiếp, và cảm nhận sự gần gũi ảo khiến nhiều người cảm thấy mình có “mối quan hệ tình cảm” với nghệ sĩ, từ đó nảy sinh mong muốn bảo vệ, tha thứ, bất chấp hành vi sai trái rõ ràng.

Thứ hai, nhiều kênh truyền thông đang góp phần tô vẽ quá mức cho hình ảnh “có tài là có tất cả”. Những người thành công trong lĩnh vực nghệ thuật thường được bao quanh bởi những mỹ từ như “biểu tượng truyền cảm hứng”, “nghệ sĩ có chiều sâu nội tâm”… Khi hình tượng ấy đổ vỡ, công chúng không dễ chấp nhận và có xu hướng phủ nhận sự thật bằng cách đổ lỗi cho hoàn cảnh, cho truyền thông, hoặc cho sự khắt khe của xã hội.

Thứ ba, văn hóa “tha thứ vô điều kiện” đang bị ngộ nhận là biểu hiện của lòng tốt. Nhiều người tin rằng càng bao dung thì càng nhân văn, nhưng lại quên mất một nguyên tắc nền tảng: bao dung chỉ nên đến sau khi người sai đã nhận lỗi và chịu trách nhiệm đầy đủ trước pháp luật và xã hội.

Theo anh, có nên đưa ra một quy định nghiêm khắc hơn đối với những nghệ sĩ, người nổi tiếng sử dụng ma túy?

- Câu trả lời của tôi là: không chỉ nên, mà bắt buộc phải có những quy định nghiêm khắc hơn đối với nghệ sĩ và người nổi tiếng khi họ vi phạm pháp luật, đặc biệt là liên quan đến ma túy.

Tuy nhiên, cần làm rõ: Không phải vì họ là nghệ sĩ mà bị phân biệt đối xử, mà vì chính ảnh hưởng xã hội của họ quá lớn, nên hệ quả từ hành vi sai lệch cũng nghiêm trọng hơn người bình thường. Một người sử dụng ma túy trong im lặng có thể là vấn đề cá nhân. Nhưng khi một người nổi tiếng sử dụng hoặc tổ chức sử dụng chất cấm, thì đó là hành vi truyền bá lệch chuẩn có sức lan tỏa khủng khiếp, bất kể họ có chủ đích hay không.

Xét về mặt nguyên lý pháp quyền, tất cả công dân đều bình đẳng trước pháp luật. Nhưng xét về mặt tác động xã hội và truyền thông, người nổi tiếng không thể là “công dân bình thường”. Nếu họ làm sai mà chỉ bị xử lý như một người vô danh, thì thông điệp truyền thông phát đi sẽ rất sai lệch: "Phạm luật vẫn có thể giữ được hào quang, chỉ cần bạn nổi tiếng”.

Chính vì vậy, cần có các cơ chế xử lý mang tính răn đe kép: Vừa xử lý về mặt pháp lý nghiêm minh theo luật hiện hành, vừa kèm theo các biện pháp chế tài bổ sung ở cấp độ nghề nghiệp và truyền thông. Ví dụ, có thể xem xét đình chỉ hoạt động biểu diễn, cấm tham gia các chương trình truyền hình, hoặc tạm thời cắt hợp đồng quảng cáo nếu nghệ sĩ dính líu đến chất cấm, kể cả chưa bị tuyên án chính thức.

Việc này không mang tính “trừng phạt dư luận”, mà là một bước đi cần thiết để bảo vệ tiêu chuẩn đạo đức nghề nghiệp và môi trường truyền thông lành mạnh. Hãy nhớ rằng: không có ai là “đại diện công chúng” lại có quyền vi phạm pháp luật rồi tiếp tục gây ảnh hưởng xã hội như chưa hề có chuyện gì xảy ra. Đó không chỉ là thất bại của pháp luật, mà còn là thất bại trong việc duy trì đạo đức cộng đồng.

Ngoài ra, quy định nghiêm khắc không nên chỉ là hình phạt. Cần đi kèm với cơ chế hỗ trợ và cải tạo nhân văn, để những người nổi tiếng từng sa ngã nếu thực sự hối lỗi có cơ hội làm lại, nhưng trong khuôn khổ rõ ràng, minh bạch và có điều kiện. Như vậy mới tạo ra sự công bằng thực chất: không dung túng – nhưng cũng không vùi dập, và quan trọng hơn, ngăn chặn được việc người khác nhìn vào và “học theo cái sai”.

Cảm ơn những chia sẻ của anh!

×