Mô hình xen canh "2 lúa - 1 màu" thích ứng biến đổi khí hậu, nâng cao thu nhập cho nông dân An Giang

Biến thách thức đến cơ hội

Những năm gần đây, vào vụ hè thu, nhiều cánh đồng trên địa bàn TP.Long Xuyên, tỉnh An Giang nhất là các khu vực đất gò cao, thường xuyên đối mặt với tình trạng thiếu nước tưới, gây rủi ro lớn cho việc canh tác lúa. Theo Phòng Nông nghiệp và Môi trường TP.Long Xuyên, vụ hè thu thường là vụ có năng suất thấp hơn so với vụ đông xuân do ảnh hưởng của thời tiết nắng nóng khắc nghiệt.

Trong bối cảnh đó, thay vì bám trụ với 3 vụ lúa đầy rủi ro, nhiều nông dân đã linh hoạt chuyển đổi sang mô hình luân canh 2 vụ lúa và xen canh 1 vụ màu trong năm. Các loại cây trồng ngắn ngày, chịu hạn tốt và có giá trị kinh tế cao như mè, dưa leo... đã được ưu tiên lựa chọn. Thực tế cho thấy, đây là một giải pháp thông minh, giúp nông dân không chỉ "né" hạn mà còn tăng thu nhập lên gấp 4 đến 5 lần so với độc canh cây lúa.

Sản xuất vụ lúa hè thu năm 2025, toàn TP.Long Xuyên xuống giống được 4.578,4/4.670 ha, đạt 96,79%. Đối với các loại cây màu nông dân xuống giống 216,65/480 ha, đạt 45,13%. Trong đó, chủ yếu là các cây mè đen, sen, rau ăn lá các loại… được tập trung ở các phường, xã đang có đất sản xuất nông nghiệp. Do vào thời điểm nắng nóng nên đây được xem là mùa vụ gặp phải nhiều rủi ro của thời tiết và thường có năng suất thấp hơn so với vụ đông xuân. Tuy nhiên, với nhiều năm canh tác nông nghiệp nên người nông dân đã không ngại khó khăn để đạt được kết quả cao trong sản xuất, nhất là với cây màu.

Hiệu quả "mắt thấy, tai nghe"

Minh chứng rõ nét cho sự thành công của mô hình là câu chuyện của những người nông dân dám nghĩ, dám làm. Ông Mai Tấn Phước, ngụ khóm Thới An A, phường Mỹ Thạnh, là một trong những người tiên phong. Trên mảnh đất gò cao của gia đình, thay vì chật vật bơm nước trồng lúa, ông đã chuyển sang trồng mè. Ông Phước phấn khởi chia sẻ: “Làm lúa lâu năm đất sẽ bị cằn cỗi, năng suất thấp. Với đất gò cao ở đây, trồng mè là thích hợp nhất vì không cần bơm nước nhiều như lúa, lại ít sâu bệnh, công chăm sóc rất nhẹ. Nhờ đó, chúng tôi không chỉ khỏe hơn mà còn thu lợi nhuận cao, cuộc sống ổn định”.

Theo kinh nghiệm của ông, mè là loại cây dễ trồng, chi phí đầu tư thấp. Sau thu hoạch, năng suất trung bình đạt từ 700 - 800 kg/công. Với giá bán ổn định ở mức 48.000 - 55.000 đồng/kg, có thời điểm lên đến 60.000 đồng/kg, vụ màu mang lại cho gia đình ông nguồn thu nhập đáng kể.

Đặc biệt, sau khi thu hoạch mè, thân và rễ cây để lại một lượng dinh dưỡng lớn, giúp cải tạo đất, làm cho vụ lúa kế tiếp giảm được đáng kể chi phí phân bón và thuốc bảo vệ thực vật.

Không chỉ có cây mè, nông dân Nguyễn Văn Chung ở khóm Đông Thạnh cũng gặt hái thành công với cây dưa leo trên đất lúa. Ông Chung cho biết, dù trồng dưa leo tốn công chăm sóc hơn lúa, nhưng bù lại lợi nhuận cao gấp 4-5 lần. Trung bình mỗi công dưa leo cho năng suất khoảng 2,6 tấn, với giá bán 8.000 đồng/kg, sau khi trừ chi phí, ông lãi từ 10 - 12 triệu đồng.

"Sau khi kết thúc vụ dưa, tôi quay lại trồng lúa thì thấy lúa phát triển rất tốt, ít sâu bệnh và cho năng suất cao hơn hẳn so với trước”- ông Chung khẳng định.

Theo phòng Nông nghiệp và Môi trường TP.Long Xuyên: Thực tiễn sản xuất tại Long Xuyên đã chứng minh mô hình luân canh "2 lúa - 1 màu" là một hướng đi đúng đắn, mang lại lợi ích kép.

Về kinh tế, mô hình giúp tối đa hóa lợi nhuận trên cùng một đơn vị diện tích. Về môi trường, việc luân canh cây màu giúp cắt đứt mầm bệnh, cải tạo độ phì nhiêu của đất, giảm sự phụ thuộc vào phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật, từ đó tạo ra nông sản an toàn hơn và bảo vệ môi trường.

Có thể thấy, việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng không chỉ là giải pháp tình thế để ứng phó với biến đổi khí hậu mà còn đang từng bước thay đổi nhận thức, tập quán canh tác của người nông dân. Đây chính là con đường phát triển bền vững, phù hợp với định hướng nông nghiệp đô thị mà TP.Long Xuyên đang hướng tới, giúp người nông dân làm giàu chính đáng trên mảnh đất quê hương.

×