Nữ tiến sĩ góp phần tạo nên những mùa hoa ở miền Tây là Nhà khoa học của nhà nông năm 2025

Khởi đầu từ một đề tài tốt nghiệp đầy đam mê

Sự nghiệp nghiên cứu về hoa của TS Lê Nguyễn Lan Thanh bắt đầu từ một "cái duyên" không hẹn trước, khi là sinh viên năm cuối tại Đại học Cần Thơ.

Chị Lan Thanh chia sẻ: “Năm 2003 - 2004, dưới sự hướng dẫn của ThS Đặng Phương Trâm, tôi đã thực hiện đề tài tốt nghiệp về cây hoa cúc trồng từ nuôi cấy mô. Kết quả của công trình này không chỉ mang lại cho tôi giải khuyến khích trong cuộc thi sinh viên nghiên cứu khoa học mà còn khơi dậy tình yêu sâu sắc với hoa trong tôi”.

Đam mê ấy đã thôi thúc chị tiếp tục con đường nghiên cứu. Tháng 4/2004, sau khi tốt nghiệp, chị về làm việc tại Viện Nghiên cứu Cây ăn quả Miền Nam.

Tại đây, với định hướng chiến lược của Ban lãnh đạo viện, chị đã bắt tay vào một nhiệm vụ quan trọng: thu thập, bảo tồn nguồn gen và nghiên cứu chọn tạo giống hoa mới.

Từ năm 2005, chị và các cộng sự đã kiên trì thực hiện công tác thu thập, xây dựng được một bộ sưu tập nguồn gen quý giá gồm 69 giống/dòng thuộc 16 chủng loại hoa và cây cảnh nhiệt đới khác nhau.

Ứng dụng khoa học công nghệ: Chìa khóa mở ra mùa hoa mới

Sự thành công của một nền nông nghiệp hiện đại luôn gắn liền với việc ứng dụng công nghệ, trong lĩnh vực hoa và cây cảnh, điều này càng trở nên quan trọng. TS.Lan Thanh và nhóm nghiên cứu đã sớm nhận ra tiềm năng của kỹ thuật nuôi cấy mô, một phương pháp nhân giống tiên tiến giúp tạo ra cây giống sạch bệnh, đồng đều và chất lượng cao.

Từ năm 2006 đến 2008, nhóm của chị đã đạt được những thành tựu đột phá. Không chỉ tuyển chọn và lưu giữ được 21 giống/dòng hoa cúc và 13 giống/dòng hoa đồng tiền thích hợp với điều kiện nhiệt đới, TS Lan Thanh và các cộng sự còn hoàn thiện hai quy trình nhân nhanh giống hoa cúc và hoa đồng tiền bằng phương pháp nuôi cấy mô.

Đây là bước đi quan trọng giúp chủ động nguồn giống, giảm sự phụ thuộc vào cây giống nhập khẩu vốn có chi phí cao và tiềm ẩn nhiều rủi ro về dịch bệnh. Đặc biệt, trong giai đoạn này, TS Lan Thanh đã thực hiện một công trình nghiên cứu mang tính đột phá: Phương pháp tạo dòng hoa cúc đột biến bằng tia gamma kết hợp nuôi cấy mô.

TS Lan Thanh cho biết: “Phương pháp này mở ra hướng đi mới trong việc tạo ra những giống hoa độc đáo. Chúng tôi đã tạo được 11 dòng cúc đột biến có màu hoa đẹp, mới lạ và đặc biệt là khả năng chịu nhiệt tốt”.

Sứ mệnh của một nhà khoa học với nông dân

Một trong những triết lý làm việc xuyên suốt của TS Lan Thanh là đưa nghiên cứu khoa học từ phòng thí nghiệm ra đến cánh đồng. Chị nhận thức rõ rằng, những công trình nghiên cứu sẽ trở nên vô nghĩa nếu không được ứng dụng và mang lại lợi ích trực tiếp cho người sản xuất.

Năm 2009, chị và nhóm thực hiện đã chuyển giao cho Tổ hợp tác và nông dân làng hoa Mỹ Tho (tỉnh Tiền Giang cũ, nay thuộc Đồng Tháp) mô hình sản xuất hoa cúc chất lượng cao trong nhà mái che, có ứng dụng cây giống cấy mô.

Thành công của mô hình đã giúp bà con nông dân tiếp cận với kỹ thuật sản xuất tiên tiến, từ đó nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

Tiếp nối thành công, từ năm 2009 đến 2012, một trong những dấu ấn lớn nhất trong sự nghiệp của chị là tạo ra 2 giống hoa mới, bao gồm một giống hoa cúc và một giống hoa đồng tiền.

Đáng chú ý, giống hoa cúc vàng LĐ9 đã được nhân giống thành công bằng nuôi cấy mô và được chuyển giao rộng rãi cho nông dân tại nhiều tỉnh đồng bằng: Đồng Tháp, Cần Thơ, An Giang. Giống hoa này nhanh chóng được bà con tin dùng để thay thế giống hoa cúc vàng Hà Lan cũ, góp phần ổn định sản xuất và gia tăng thu nhập.

Từ năm 2015 - 2019, chị và nhóm nghiên cứu đã xây dựng và chuyển giao thành công 4 mô hình nhân giống và canh tác các loại hoa như cúc, đồng tiền, hoa chuông và dạ yến thảo tại Trà Vinh (cũ). Những mô hình này đã chứng minh được hiệu quả kinh tế vượt trội so với các giống hoa truyền thống như cúc vạn thọ, đồng thời giúp nông dân đa dạng hóa sản phẩm, đáp ứng nhu cầu thị trường.

Giai đoạn 2016 - 2020, TS Lan Thanh và nhóm nghiên cứu đã tập trung cải thiện giống hoa hồng và hoa cúc truyền thống cho làng hoa Sa Đéc, Đồng Tháp, một trong những làng hoa lớn nhất Việt Nam.

Bằng việc ứng dụng các phương pháp chọn tạo giống khác nhau như lai hữu tính, chọn lọc tự nhiên và đặc biệt là gây đột biến kết hợp nuôi cấy mô, họ đã thành công trong việc cải thiện các đặc tính quan trọng như màu sắc và số lượng hoa. Đồng thời, vẫn giữ được những ưu điểm vốn có của giống truyền thống như khả năng ra hoa quanh năm và thích hợp với điều kiện nhiệt đới.

"Nghiên cứu về hoa là một lĩnh vực không ngừng biến đổi, giống như "thời trang". Chính vì vậy, việc tạo ra các giống hoa mới, độc đáo, đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng là điều vô cùng cần thiết", TS Lan Thanh nhấn mạnh.

Đến nay, những kết quả nghiên cứu của chị vẫn đang được kế thừa và phát huy. Từ năm 2020 - 2024, trong khuôn khổ đề tài cấp Bộ, các giống hoa mới có chất lượng cao như hoa cúc C10, C11, C195 và hoa cẩm chướng D191 đã được phát triển sản xuất tại ĐBSCL.

Những giống này không chỉ phù hợp cho hoa cắt cành mà còn được phát triển trong mô hình sản xuất hoa chậu vụ Tết, mang lại giá trị kinh tế cao hơn.

Hơn 21 năm làm việc với nông dân, TS Lê Nguyễn Lan Thanh luôn trăn trở về việc làm chủ công nghệ tạo giống hoa mới và sản xuất giống bằng nuôi cấy mô.

Chị nhận thấy rằng, việc chủ động nguồn giống chất lượng cao sẽ giúp nông dân không còn phụ thuộc vào nhập khẩu, ổn định được sản xuất và đạt được hiệu quả kinh tế bền vững.

Sự nghiệp của chị là điển hình cho việc nghiên cứu khoa học không chỉ là những công thức khô khan trong phòng thí nghiệm, mà là sự lắng nghe, thấu hiểu và đồng hành cùng bà con nông dân. Đây cũng là lý do TS Lê Nguyễn Lan Thanh vừa được Trung ương Hội Nông dân Việt Nam công nhận là Nhà khoa học của nhà nông năm 2025 tại Quyết định số 2006-QĐ/HNDTW do đồng chí Lương Quốc Đoàn, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Ban Chấp hành Trung ương Hội Nông dân Việt Nam, Trưởng ban Chỉ đạo Chương trình Tự hào Nông dân Việt Nam năm 2025 ký ban hành ngày 11/9/2025.

Từ những bông hoa cúc đầu tiên được cấy mô, đến những giống hoa mới mang bản quyền Việt Nam, TS Lê Nguyễn Lan Thanh đã góp phần tô điểm thêm sắc màu cho bức tranh nông nghiệp ĐBSCL, để mỗi mùa hoa về không chỉ là vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn là niềm vui, là sự thịnh vượng trên những cánh đồng của người nông dân.

×