PGS. TS Trần Đình Thiên: Hàng nghìn dự án bị tắc với giá trị hàng triệu tỷ đồng là điểm nghẽn của điểm nghẽn

Nội dung được đưa ra tại Toạ đàm "Tháo gỡ điểm nghẽn pháp lý tạo không gian phát triển cho doanh nghiệp" vừa được tổ chức ngày 25/9 tại Hà Nội.

Thiếu cơ quan độc lập, giám sát cải cách thể chế

Theo các chuyên gia kinh tế trong thời gian gần đây, với sự quyết tâm và thay đổi mạnh mẽ cả về tư duy và thể chế, Bộ Chính trị đã ban hành các Nghị quyết 57, Nghị quyết 59, Nghị quyết 66, Nghị quyết 68, Nghị quyết 71, Nghị quyết 72. Trong đó, Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân có mối quan hệ rất chặt chẽ với Nghị quyết 66 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật.

Tại Tọa đàm, ông Trần Công Phàn, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Luật gia Việt Nam, Đại biểu Quốc hội khoá XV, người ta thường nói "đưa pháp luật, đưa nghị quyết vào cuộc sống", nhưng có lẽ đã đến lúc phải "đưa cuộc sống vào nghị quyết, đưa cuộc sống vào pháp luật".

Góp ý vào chủ đề, đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu, chủ trương của Nghị quyết 68 và Nghị quyết 198 đã rất rõ ràng, rất mạnh mẽ và rất quyết liệt trong việc tạo dựng một môi trường thể chế dễ dàng, minh bạch, công bằng, thuận lợi và thúc đẩy sự phát triển sản xuất, kinh doanh.

Theo ông Hiếu, Việt Nam đã trải qua 3 hình thái cải cách. Năm 1999, Luật Doanh nghiệp được ban hành, tạo cú hích lớn cho sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân. Năm 2000 và 2005, cải cách đơn lẻ thông qua việc cắt bỏ hơn 150 loại giấy phép kinh doanh. Từ năm 2014 đến nay, Việt Nam đã có các nghị quyết mạnh mẽ về cải thiện môi trường kinh doanh và Nghị quyết 66 và 68 được ví như "bộ tứ" và "bộ lục" chiến lược.

Tuy nhiên, theo ông Hiếu, kinh nghiệm quốc tế cho thấy cải cách sẽ rất khó khăn nếu chỉ xuất phát từ nỗ lực đơn lẻ của các cơ quan thực thi pháp luật hoặc chỉ dựa vào chỉ đạo từ trên xuống của Chính phủ.

"Chúng ta đang thiếu một cơ quan độc lập có chức năng giám sát và thúc đẩy cải cách thể chế", ông Hiếu nói.

Ông Hiếu phân tích rằng, cơ quan độc lập này trên thế giới thường có vai trò hết sức quan trọng nhờ đảm bảo tính chuyên môn, tính độc lập, phi lợi ích và tính bao trùm trong việc rà soát, đánh giá và nhận diện các điểm nghẽn thể chế.

Ông Hiếu đề xuất, cần xây dựng một bộ tiêu chí rõ ràng để rà soát và bãi bỏ quy định pháp luật; thứ hai là đề nghị rà soát và đưa ra danh mục các điều kiện kinh doanh, các quy định bất hợp lý để trình Chính phủ tham khảo.

Tương tự, chuyên gia kinh tế, PGS.TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, nếu chỉ dừng lại ở cách tiếp cận tháo gỡ từng "điểm nghẽn" thì sẽ không giải quyết được tận gốc vấn đề. Điều quan trọng hơn cả là phải thay đổi hệ thống, thiết kế một thể chế mới cho sự phát triển.

Ông Thiên kể: "Hơn chục năm trước ở Bình Phước, khi một lãnh đạo tỉnh từng cam kết "nhổ từng cái đinh" để giải tỏa khó khăn cho doanh nghiệp. Nghe thì hào hùng, nhưng thực tế, nhổ riêng một cái đinh có thể mất hàng chục năm, trong khi "đinh" lại mọc tiếp. Vấn đề không phải là nhổ từng chiếc "đinh", mà là làm sao để "đinh" không mọc ra nữa".

Điểm nghẽn hàng triệu tỷ đồng là minh chứng điểm nghẽn của điểm nghẽn

Vị chuyên gia khẳng định: Cần nhìn nhận vấn đề ở cấp độ hệ thống nghẽn, thay vì chỉ tập trung vào từng "điểm nghẽn" riêng lẻ. Hàng nghìn dự án bị tắc thủ tục, pháp lý với giá trị tài sản lên đến hàng triệu tỷ đồng là minh chứng rõ rệt cho sự ách tắc mang tính phổ biến, mang tính hệ thống. Vì vậy, thể chế chính là điểm nghẽn của các điểm nghẽn. Không tháo gỡ ở đây thì không tháo được chỗ nào?".

Theo ông Thiên, luật pháp phải thay đổi trên cơ sở coi quyền tài sản tư nhân là nền tảng cốt lõi của kinh tế thị trường. Nhà nước cần đóng vai trò bảo vệ sở hữu tư nhân - nguyên lý cơ bản nhất, thay vì vẫn thiên về bảo vệ tài sản Nhà nước mà chưa coi trọng đúng mức tài sản tư nhân.

Phải khẳng định kinh tế tư nhân phải trở thành động lực chủ đạo. Từ sau Đổi mới, Việt Nam đã lựa chọn kinh tế nhiều thành phần, nhưng suốt 40 năm qua vẫn còn sự e dè với khu vực tư nhân. Tư nhân chính là lực lượng tạo nên động lực phát triển, và luật pháp phải mở ra để khẳng định vị thế đó.

Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật Anvi: Nghị quyết 66 và Nghị quyết 68, việc xây dựng và thực thi pháp luật đặc có rất nhiều thay đổi cơ bản, thậm chí đã có tính đột phá. Chúng ta gỡ được cái này lại vướng cái kia, vẫn khó khăn, vẫn vướng mắc. Trong bối cảnh mới, yêu cầu mới, quan điểm mới và để bước vào Kỷ nguyên mới thành công thì việc xây dựng và thực thi pháp luật cần phải làm thật sự đột phá.

Ông Đức cho rằng, để giải quyết được điểm nghẽn của điềm nghẽn, để pháp luật đột phá và hiệu quả được như kỳ vọng của Nhà nước, như mong muốn của Nhân dân thì cần "có tâm, có tầm, có tài và có tiền".

×