Philippines ngưng nhập khẩu gạo Việt Nam đến hết năm 2025, các "sứ giả" kinh tế ở châu Phi báo cáo tiềm năng thị trường

Ngày 10/12, tại TP.HCM, Bộ Công Thương tổ chức Hội nghị về kinh doanh xuất khẩu gạo nhằm đánh giá tình hình thị trường và thảo luận các giải pháp ứng phó với biến động mới.

Philippines ngưng nhập khẩu gạo Việt Nam, diễn biến thị trường gạo thế nào?

Tại hội nghị, ông Trần Quốc Toản – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết: Theo thống kê sơ bộ của cơ quan Hải quan, trong 11 tháng đầu năm 2025, Việt Nam xuất khẩu hơn 7,53 triệu tấn gạo (thu về trên 3,85 tỷ USD, với giá bình quân 511,09 USD/tấn). So với cùng kỳ năm 2024 (năm đạt mức xuất khẩu cao nhất trong lịch sử) lượng xuất khẩu giảm 10,9%, kim ngạch giảm 27,4%.

Philippines vẫn là thị trường lớn nhất, nhập gần 3,03 triệu tấn, chiếm 40% tổng lượng xuất khẩu nhưng giảm mạnh 24,29% so với cùng kỳ. Nguyên nhân chính là Philippines kéo dài thời hạn tạm ngừng nhập khẩu gạo tới ngày 31/12/2025, tạo ra thách thức lớn cho ngành lúa gạo Việt Nam trong bối cảnh vụ mùa 2025–2026 và vụ đông xuân 2025–2026 đang diễn ra.

Trái ngược với Philippines, nhiều thị trường ghi nhận mức tăng trưởng đột biến. Bờ Biển Ngà nhập 988.580 tấn, tăng tới 125,33%. Ghana, Trung Quốc, Bangladesh và Senegal đều tăng rất mạnh, trong đó Bangladesh tăng tới 238,48 lần, Senegal tăng khoảng 73 lần. Lượng tăng từ nhóm thị trường châu Phi và châu Á này đã phần nào bù đắp sự sụt giảm từ Indonesia, Cuba hay Malaysia.

Về cơ cấu mặt hàng, đến tháng 10/2025, 69% lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam là gạo trắng chất lượng cao và gạo thơm.

Tại hội nghị, các Thương vụ Việt Nam tại châu Phi đã phân tích tình hình thị trường và đánh giá khu vực này liệu có thể trở thành điểm đến tiềm năng, giúp bù đắp sự suy giảm từ thị trường Philippines.

Ông Hoàng Đức Nhuận – Thương vụ Việt Nam tại Algeria và Senegal cho biết: Senegal mỗi năm có nhu cầu khoảng 2,2 triệu tấn gạo, nhưng tự sản xuất chỉ đáp ứng 30%, phần còn lại phải nhập khẩu (chủ yếu từ Ấn Độ). Việt Nam và Senegal đã ký biên bản ghi nhớ cung cấp 100.000 tấn gạo/năm, song thủ tục triển khai vẫn chưa hoàn tất. Nếu được thực thi, đây sẽ là cơ hội lớn cho doanh nghiệp Việt Nam mở rộng sang Tây Phi.

Bà Nguyễn Chi Mai – Thương vụ Việt Nam tại Nigeria và Ghana cho biết: Việt Nam hiện chưa xuất khẩu trực tiếp gạo vào Nigeria do nước này áp thuế nhập khẩu rất cao (tổng thuế và phí lên tới 60–70%) và cấm nhập khẩu qua đường bộ. Tuy nhiên, một lượng nhỏ gạo Việt vẫn vào Nigeria qua các con đường khác.

Trong khi đó, Ghana là quốc gia có tốc độ đô thị hóa nhanh và nhu cầu lớn từ hệ thống khách sạn, nhà hàng, đang nhập khẩu ngày càng nhiều gạo Việt Nam. Gạo thơm Việt Nam cạnh tranh chủ yếu với sản phẩm từ Ấn Độ, Trung Quốc, Thái Lan và gần đây là Pakistan. Thương vụ cho biết triển vọng gạo Việt tại Ghana hiện rất tốt.

Xuất khẩu gạo sang châu Phi cẩn thận bị... lừa đảo!

Tuy nhiên bà Mai cũng cảnh báo, đã xảy ra một số vụ lừa đảo khi doanh nghiệp Việt xuất khẩu lúa gạo sang Ghana và Nigeria. Cụ thể hàng đến cảng, nhưng phía nhập khẩu không đến nhận, khiến doanh nghiệp Việt phải gánh chi phí lưu kho và phát sinh tranh chấp pháp lý. Bà kiến nghị doanh nghiệp tăng mức đặt cọc từ 30% lên 50% để giảm rủi ro, song thừa nhận việc nâng cọc khiến giao dịch khó thực hiện hơn.

Bà Mai cũng lưu ý rằng doanh nghiệp Trung Quốc, Ấn Độ thường có đội ngũ đại diện ngay tại nước sở tại, trực tiếp làm thủ tục nhập khẩu, lưu kho và phân phối, nhờ đó hạn chế rủi ro và tăng sức cạnh tranh. Đây là mô hình doanh nghiệp Việt Nam cần cân nhắc.

Mặc dù cạnh tranh tại châu Phi rất khốc liệt, bà Mai đánh giá dư địa thị trường còn rất lớn. Sản phẩm nông nghiệp Việt Nam tại khu vực này được đánh giá cao về chất lượng và uy tín. Tuy nhiên, các doanh nghiệp cần hiện diện vật lý tại thị trường, nâng cao quản trị rủi ro và chuyên nghiệp hóa hoạt động xuất khẩu nếu muốn tận dụng hiệu quả cơ hội từ châu lục 1,3 tỷ dân này.

Theo báo cáo mới nhất từ Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), dự kiến xuất khẩu gạo của các nước trong năm 2025 như sau:
- Ấn Độ: xuất khẩu gạo của Ấn Độ ổn định ở mức 25 triệu tấn (gồm cả gạo basmati và gạo non-basmati khi Chính phủ Ấn Độ dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu.
- Thái Lan: tăng 500 nghìn tấn, ở mức 7,5 triệu tấn do dự báo xuất khẩu chủng loại gạo đồ, gạo thơm, gạo nếp dự báo tăng.
- Các nước còn lại vẫn giữ nguyên dự báo xuất khẩu lần lượt: Pakistan: 5,2 triệu tấn, Campuchia: 4 triệu tấn, Myanmar: 1,5 triệu tấn.

×