Nhiều em từng không muốn học vì học phí cao

Chia sẻ bên lề Hội nghị tự chủ đại học năm 2022 về tính cần thiết của việc tự chủ và lộ trình tăng học phí PGS. Huỳnh Quyết Thắng, hiệu trưởng Trường ĐH Bách khoa Hà Nội cho hay, trường tự chủ năm 2010. Khi đó nhà trường dựa trên nội lực để xây dựng mô hình các khoa, sau này là các viện đào tạo. Từ các viện có thể phát huy thế mạnh của mình. Điều quan trọng nhất là tư duy dám nghĩ dám làm.

"Muốn đột phá, muốn cải thiện đời sống cán bộ, muốn nâng cao chất lượng đào đạo và nghiên cứu khoa học thì phải tự chủ. Xây dựng các nhóm chuyên môn gồm các giảng viên, từ đó phát triển thành các khoa, các viện, các trường như trong Luật giáo dục Đại học bây giờ. Nếu mỗi thầy giáo không làm việc sáng tạo hơn, mỗi nhóm không làm sáng tạo tốt hơn, mỗi khoa viện không tự chủ hơn thì cả trường đại học sẽ không có sự tiến bộ. 

Điều khó khăn nhất là thay đổi nhận thức để phát huy được nội lực của từng thầy cô. Qua đó thu nhập của trường cũng như của các thầy cô sẽ tăng lên, giúp bình ổn cuộc sống và có nhiều thời gian cống hiến cho sự nghiệp giảng dạy và nghiên cứu.

Chúng ta nên học tập các nước tiên tiến trên thế giới, tư duy bao cấp về mặt học phí sẽ phải bỏ đi. Điều chỉnh mức học phí ở mức đúng và đủ, nhưng không có nghĩa là để học phí tăng đột biến. Nâng cao chất lượng đào tạo, kết hợp với trách nhiệm của nhà trường và trách nhiệm của người học là bước quan trọng để đào tạo ra một kỹ sư tương lai, ra trường có khả năng kiếm tiền để trả lại mức học phí đã đóng. 

PGS. Huỳnh Quyết Thắng cho hay, Trường Bách Khoa Hà Nội, năm 2016 bắt đầu chương trình đào tạo kỹ sư công nghệ thông tin Việt Nhật, có mức học phí gấp 2,5 lần bình thường. Đầu tiên, nhiều người e dè và không mong muốn học. Nhưng lứa đầu tiên ra trường có 30% số em đi làm tại Nhật Bản. Mức lương của các em ở đó có thể bù lại cho mức học phí đã đóng. Điều đó có nghĩa đây là một sự đầu tư đúng đắn. 

"Câu chuyện tự chủ của các trường là tính lộ trình tăng học phí một cách phù hợp để xã hội và phụ huynh chấp nhận. Để tạo ra sự công bằng trong giáo dục, chúng ta vẫn có hỗ trợ dành cho sinh viên nghèo và giỏi. Chúng tôi cam kết với người học là mức học phí tăng không quá 8-10% từ năm 2020. Năm 2020 không tăng học phí. Năm 2021 do vấn đề dịch bệnh cũng không tăng. Năm 2022-2023 mới bắt đầu tăng. Theo mức tín chỉ, tín chỉ thấp nhất là 350.000 đồng/tín chỉ, mức cao nhất là 1 triệu đồng/tín chỉ, tùy theo nhu cầu người học. Mức học phí đó đã đáp ứng được nhu cầu của các em học sinh", PGS. Huỳnh Quyết Thắng.

Không đánh đồng tự chủ đại học với tự túc về nguồn lực

Theo hiệu trưởng Trường Đại học Thương mại Nguyễn Hoàng, cần đổi mới chính sách học phí theo nguyên tắc chia sẻ chi phí với xã hội, trong đó các trường đại học đóng vai trò là nhà cung cấp dịch vụ. Vì vậy, Nhà nước cần trao quyền tự chủ cho các trường đại học công lập về mức thu, trước hết là thu học phí, lệ phí. 

Các cơ sở giáo dục đại học công lập được phép tính đủ chi phí tiền lương và chi phí hoạt động thường xuyên trong giá dịch vụ của đơn vị sự nghiệp công lập trên cơ sở khung giá do Nhà nước quy định, chi phí khấu hao tài sản cố định trong học phí của cơ sở giáo dục đại học công lập, đảm bảo nguyên tắc lấy thu đủ bù đắp chi phí đào tạo trong học phí. Tuy nhiên, kèm theo cơ chế này cần có chính sách hỗ trợ đối với người nghèo, người dân tộc thiểu số, người ở vùng sâu, vùng xa về mức học phí… tạo điều kiện cho mọi người đều được tiếp cận giáo dục đại học.

TS. Lê Trường Tùng, Chủ tịch Hội đồng trường ĐH FPT nhấn mạnh, tự chủ giáo dục đại học cần mang lại lợi ích cho cả 3 đối tượng là người học, các trường đại học và cơ quan quản lý nhà nước – và bao trùm lên là lợi ích xã hội. Khi đánh giá tự chủ đại học cần quan tâm đến cả 3 đối tượng này, không để tình trạng với người học thì dường như tự chủ đại học là đóng học phí nhiều hơn, với cơ quan quản lý nhà nước thì dường như tự chủ đại học là mất kiểm soát.   

Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Các trường ĐH, CĐ Việt Nam Trần Xuân Nhĩ cho biết: "Chủ trương về tự chủ đại học là rất đúng, có ý nghĩa đột phá để phát triển giáo dục đại học lên một tầm cao mới, thế giới đã thực hiện từ lâu. Chính phủ đã cho thực hiện thí điểm ở 23 trường đại học từ 7 năm trước – đó là một quyết định đúng. Mặc dù còn bị nhiều cản trở, nhưng nhìn chung có tốt hơn so với khi chưa làm thí điểm, trong đó Trường Đại học Tôn Đức Thắng nhờ có cơ chế tự chủ mà đã lọt được vào top 400 của thế giới (thời kỳ 2015-2020).

Tuy nhiên, đến nay nhìn lại tổng thể việc thực hiện cơ chế tự chủ đại học đang còn rất nhiều lúng túng. Trong cả giới quản lý lẫn học thuật đang có sự nhầm lẫn giữa trao quyền tự chủ cho trường đại học với việc nhà nước phân quyền cho cơ sở cũng như với đòi hỏi cơ sở phải tự túc về tài chính.

Không đánh đồng tự chủ đại học với tự túc về nguồn lực. Nhà nước không nên cắt ngân sách của các trường đại học tự chủ (như ở Nghị định 60) mà trái lại cần tăng cường hỗ trợ ngân sách cho những trường triển khai thành công chủ trương tự chủ đại học, xem đó như là những nơi xứng đáng được Nhà nước tập trung đầu tư để nâng nhanh chất lượng của những trường này lên, giúp các trường sớm trở thành trường trọng điểm quốc gia".

Hiệu trưởng Trường Đại học Thương mại Nguyễn Hoàng thống kê các nước trên thế giới chi bình quân khoảng 21- 22% trong tổng chi ngân sách cho giáo dục đại học; các nước EU, Bắc Mỹ là những nước có mức đầu tư cao hơn các nước khác (khoảng từ 22 – 32%); các nước Đông Á và Đông Nam Á có mức đầu tư thấp nhất (từ 14 -19%). Ngân sách đầu tư cho giáo dục đại học của Việt Nam bình quân 14 - 15% trong tổng chi NSNN cho giáo dục, thấp hơn nhiều so với mức trung bình của tất cả các nước trên thế giới (khoảng 20 - 21%).

×