Thị trường tín chỉ carbon: Đưa nông nghiệp tham gia thị trường tín chỉ, điểm nào cần tháo gỡ?

Nhiều quốc gia đã tận dụng carbon nông nghiệp

Nhật Bản là một trong những quốc gia đi đầu khi xây dựng thành công hệ thống Carbon Farming Credit. Mô hình này cho phép nông dân hoặc HTX có thể đăng ký tín chỉ carbon từ việc áp dụng các kỹ thuật canh tác thân thiện khí hậu. Các tín chỉ này được mua lại bởi doanh nghiệp, tổ chức cần bù đắp phát thải – hình thành thị trường carbon nội địa minh bạch và có tính thực thi cao.

Thái Lan cũng đã đi khá sớm, hiện đã bắt đầu tận dụng tín chỉ carbon làm công cụ huy động vốn quốc tế. Theo đó, năm 2021, quốc gia này đã thiết lập Chương trình Tự nguyện Giảm phát thải (T-VER) dưới sự quản lý của Tổ chức Quản lý phát triển carbon Thái Lan (TGO). Các dự án trồng trọt sử dụng kỹ thuật giảm phát thải có thể đăng ký để nhận chứng nhận từ TGO và tham gia giao dịch tín chỉ.

Thái Lan cũng kết nối mạnh mẽ với thị trường carbon quốc tế, đặc biệt là cơ chế JCM (Joint Crediting Mechanism) với Nhật Bản. Nhiều mô hình trồng lúa áp dụng công nghệ tiết kiệm nước, dùng chế phẩm sinh học, đã được tài trợ thông qua JCM, vừa giảm phát thải, vừa nâng cao thu nhập nông dân.

Một ví dụ khác là Ấn Độ, quốc gia đã triển khai chương trình sử dụng urê tráng polymer (Neem-coated urea) để hạn chế phát thải N₂O từ phân bón. Một số bang như Punjab và Haryana hỗ trợ 80% chi phí thiết bị giúp nông dân chuyển đổi.

Hay như Brazil, quốc gia triển khai chương trình ABC+ (Agriculture for Low Emission) với mục tiêu đến năm 2030 giảm trên 1 tỷ tấn CO₂ tương đương. Các giải pháp chính là luân canh cây trồng – chăn nuôi, sử dụng phân hữu cơ, cải tạo đất, và phát triển hệ thống MRV quốc gia gắn với thị trường tín chỉ carbon quốc tế.

Nguồn cung 57 triệu tín chỉ mỗi năm

Theo các chuyên gia, Việt Nam là một trong những quốc gia có tiềm năng lớn về nguồn cung ứng tín chỉ carbon. Ngành nông nghiệp bao gồm nhiều ngành nghề có đủ triển vọng chuyển hướng sang canh tác, sản xuất giảm phát thải khí nhà kính... Theo tính toán, tiềm năng của ngành nông nghiệp có thể đạt 57 triệu tín chỉ carbon mỗi năm (tương đương 57 triệu tấn CO2 giảm phát thải).

Sản xuất giảm phát thải, hướng tới nền nông nghiệp xanh cũng phù hợp với định hướng phát triển của nông nghiệp Việt Nam, tăng sức cạnh tranh của nông sản khi thị trường quốc tế ngày càng quan tâm tới lượng khí thải carbon trong các mặt hàng xuất khẩu.

Đặc biệt khi Việt Nam đã có cam kết quốc tế về lộ trình đạt được phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 và lộ trình giảm 30% phát thải khí mê-tan vào năm 2030 so với năm 2020. Ngay trước mắt, dự kiến thí điểm thị trường carbon được thực hiện vào năm 2025 và vận hành chính thức từ năm 2028. Tuy nhiên, cho đến thời điểm này, các điều kiện, quy định để phát triển thị trường carbon chưa hoàn thiện khiến cho mục tiêu gặp nhiều bất lợi.

Dù nhiều doanh nghiệp có hiểu biết, có nguồn lực và sẵn sàng đầu tư, tuy nhiên tính sở hữu đối với tín chỉ carbon chưa rõ ràng, khiến bản thân doanh nghiệp rụt rè. Ví dụ, trong ngành lúa, tín chỉ carbon sẽ thuộc về Nhà nước, doanh nghiệp hay nông dân?

Khi họ không chắc chắn về quyền sở hữu thì sẽ không thể thực hiện. Vì thế, cần phải có hành lang pháp lý rõ ràng về quyền, trách nhiệm của từng bên.

Không ít ý kiến đồng tình rằng doanh nghiệp khi tham gia đầu tư tín chỉ carbon không chỉ “vướng” về tiền bạc, còn có cả về thông tin khi các văn bản chưa rõ ràng. tín chỉ carbon hay quyền carbon cần nhìn ở góc độ pháp luật, vì đây là tài sản vô hình và cần được pháp luật bảo vệ.

Từ đó, hướng dẫn chi tiết cấp quốc gia cho các mô hình nông nghiệp giảm phát thải – đặc biệt với cây lúa – nhằm chuẩn hóa phương pháp đo đạc, báo cáo và thẩm định lượng khí nhà kính được cắt giảm càng cần sớm hoàn thiện.

Bên cạnh đó, cần công nhận tín chỉ carbon trong nông nghiệp là một loại hàng hóa tài chính, qua đó thiết lập cơ chế để các tổ chức trung gian như hợp tác xã hoặc doanh nghiệp có thể tham gia kết nối và giao dịch trên thị trường.

Một yếu tố quan trọng khác là mở rộng liên kết với các cơ chế tín chỉ quốc tế. Cuối cùng, cần xây dựng hệ sinh thái tín chỉ carbon, nơi có sự phối hợp giữa nông dân, doanh nghiệp và tổ chức tài chính, tạo ra chuỗi giá trị khép kín và bền vững.

×