Doanh nghiệp tranh chấp thương hiệu: “Thị trường tính bằng giờ, pháp luật tính bằng năm”

Sáng 11/9, Công ty Luật Trương Anh Tú (TAT Law Firm), phối hợp cùng Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Tạp chí Luật sư Việt Nam tổ chức Hội thảo “Thể chế hóa đổi mới sáng tạo – Bảo vệ tài sản vô hình theo tinh thần Nghị quyết 68-NQ/TW”.

Về khái niệm tài sản vô hình, nhiều đại biểu dự Hội thảo cho rằng cụm từ chỉ thành quả trí tuệ nói chung, như các bằng sáng chế, thương hiệu, nhãn mác, kiểu dáng công nghiệp, quyền tác giả…

Hội thảo được tổ chức tại trụ sở VCCI, sáng 11/9.

Luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch TAT Law Firm nhấn mạnh, Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên mới, nơi tài sản không còn chỉ là đất đai, nhà máy, thiết bị mà là “tài sản trí tuệ” và “tài sản vô hình”. Trong khi giá trị tài sản vô hình toàn cầu đã vượt mốc 80 nghìn tỷ USD, tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp vẫn lúng túng trong việc định giá, hạch toán và khai thác chúng.

Nguyên nhân nằm ở thể chế pháp lý chưa theo kịp, khiến tài sản vô hình chưa được thừa nhận đầy đủ là tài sản tài chính hóa được, có thể định giá, thế chấp hay góp vốn.

Từ tinh thần Nghị quyết 57 và Nghị quyết 68, ông Tú đề xuất ba trụ cột, gồm cần công nhận quyền sở hữu trí tuệ là tài sản có thể tài chính hóa. Hai là, hình thành thị trường định giá và giao dịch tài sản trí tuệ. Ba là bảo vệ mạnh mẽ quyền sở hữu trí tuệ – kiện toàn tòa án chuyên trách, cơ chế thi hành án minh bạch và răn đe.

Thảo luận thêm, môt số đại biểu cho rằng cộng đồng doanh nghiệp và một số cơ quan Nhà nước chưa thực sự hiểu đúng và đưa ra quy định sát thực tiễn về giá trị của “tài sản vô hình” để phát triển và bảo vệ chúng.

Đại biểu lấy ví dụ, tựa game Angry Bird nổi tiếng thế giới từng 51 lần thất bại trước khi thành công vang dội trên phạm vi toàn thế giới. Nếu ở Việt Nam, doanh nghiệp sáng tạo sẽ không thể “thất bại nhiều như vậy” bởi mỗi lần đưa ứng dụng lên mạng, sẽ phải một lần đăng ký, thông báo…

Vi phạm trở thành chiến lược

Nêu ý kiến về chống xâm phạm thương hiệu, Luật sư Mai Thị Thảo, Phó giám đốc TAT Law Firm, cho rằng tồn tại nghịch lý là dù hệ thống pháp luật sở hữu trí tuệ của Việt Nam tương đối đầy đủ nhưng doanh nghiệp “vẫn cứ mất thương hiệu”. Nữ luật sư đánh giá nghịch lý này đến từ 3 nguyên nhân.

Luật sư Mai Thị Thảo, Công ty Luật TAT Law Firm, cho rằng thủ tục liên quan sáng tạo còn chậm.

Thứ nhất, doanh nghiệp sáng tạo nhanh hơn luật khi mỗi ngày có hàng trăm ý tưởng, mô hình kinh doanh, app công nghệ và nhãn hiệu mới ra đời. Ngược lại, thủ tục bảo hộ, giám định, xử lý vi phạm lại chậm, cứng nhắc, rườm rà và thiếu liên thông giữa các cơ quan.

“Trong khi thị trưởng tính bằng giờ thì pháp luật lại tính bằng năm và hệ quả là doanh nghiệp đánh mất thời gian vàng”, luật sư Thảo nói.

Chế tài hiện nay chưa đủ sức răn đe là nguyên nhân thứ 2. Có những vụ vi phạm mang lại lợi nhuận hàng chục tỷ đồng nhưng mức xử phạt hành chính chỉ vài chục triệu nên: “Khi chi phí vi phạm thấp hơn lợi nhuận, vi phạm không còn là rủi ro mà trở thành chiến lược”.

Thứ ba, các doanh nghiệp nhỏ và vừa, vốn dĩ chiếm hơn 95% tổng số doanh nghiệp cả nước là những người yếu thế nhất. Họ không có bộ phận pháp chế nội bộ, không đủ chi phi thuê luật sư thường xuyên, không biết cách đăng ký bảo hộ, không đủ sức theo đuổi kiện tụng.

Chưa kể đến có những khoảng trống trong hệ thống bảo vệ thương hiệu hiện nay. Luật sư Thảo ví dụ, bà đang bảo vệ thương hiệu Nhựa Bình Minh – có lịch sử 50 năm trong ngành nhựa. Tuy nhiên, khi doanh nghiệp khác thêm “chỉ một chữ” vào sau “Bình Minh”, đã khiến doanh nghiệp này vướng vào kiện tụng kéo dài, qua nhiều cấp xét xử.

Đề xuất Tòa Sở hữu trí tuệ được xử hình sự

Trình bày tham luận tại Hội thảo, Tiến sĩ Phạm Minh Huyền, Đại học Luật Hà Nội, cho hay các đối tượng của quyền sở hữu trí tuệ ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong việc mang lại lợi thế cạnh tranh, làm gia tăng lợi ích cho các chủ sở hữu cũng như hỗ trợ xây dựng uy tín, danh tiếng cho chủ thể kinh doanh.

Tiến sĩ Phạm Minh Huyền đề nghị để Tòa Sở hữu trí tuệ được xử sơ thẩm các vụ hình sự trong lĩnh vực này.

Việt Nam đã chú trọng đầu tư vào việc tạo lập, khai thác và bảo vệ các tài sản trí tuệ, thể hiện ở số lượng đơn đăng ký không ngừng gia tăng, tạo tiền để quan trọng cho việc thực thi, bảo vệ tài sản trí tuệ của các doanh nghiệp.

Nghị quyết số 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân cũng xác định nhiệm vụ trọng tâm là bảo đảm và bảo vệ hữu hiệu quyền sở hữu, quyền tài sản, quyền cạnh tranh bình đẳng của các doanh nghiệp.

Việc này bao gồm rà soát, hoàn thiện và thực thi hiệu quả quy định pháp luật về bảo vệ quyền sở hữu tài sản, trong đó có quyền sở hữu trí tuệ cùng tài sản vô hình; hoàn thiện hệ thống pháp luật về giải quyết tranh chấp trong lĩnh vực kinh doanh, thương mại.

Cụ thể hơn, luật tổ chức tòa án mới quy định về lập Tòa Sở hữu trí tuệ tại Hà Nội và TP.HCM cùng thẩm quyền theo lãnh thổ với các vụ việc dân sự, kinh doanh thương mại, hành chính về sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ.

Tiến sĩ Huyền đánh giá, việc lập Tòa Sở hữu trí tuệ đã: “Bước đầu mở ra cơ hội cho các chủ thể kinh doanh, đặc biệt là các doanh nghiệp thuộc thành phần kinh tế tư nhân có thể thực thi một cách hiệu quả các quyền độc quyền đối với tài sản trí tuệ do họ tạo ra và được pháp luật ghi nhận”.

Ngược lại, pháp luật mới chỉ quy định về tên gọi, địa vị pháp lý, thẩm quyền của Tòa Sở hữu trí tuệ mà chưa quy định về nhân sự, tiêu chuẩn bổ nhiệm chức danh cùng các yếu tố chuyên môn hỗ trợ.

Sau khi dẫn chứng mô hình nhiều quốc gia, bà Phạm Minh Huyền cho rằng, Việt Nam cần bổ sung thẩm quyền xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự liên quan sở hữu trí tuệ cho Tòa Sở hữu trí tuệ. Việc này đáp ứng những đặc thù về xác định tội danh, đánh giá chứng cứ, định giá tài sản trí tuệ…

Trong hoạt động tuyển dụng thẩm phán, cần có cơ chế ưu tiên với những cá nhân có công trình nghiên cứu về sở hữu trí tuệ; đã được đào tạo, huấn luyện nghiệp vụ về lĩnh vực này hoặc có kiến thức về khoa học, công nghệ.

Các thẩm phán của tòa chuyên trách cũng phải được tào đạo chuyên sâu về sở hữu trí tuệ; có thời gian công tác thực tiễn và có khả năng sử dụng ngoại ngữ tốt, nhất là Tiếng Anh.

Tiến sĩ Phạm Minh Huyền cho rằng về trình tự, thủ tục xét xử, pháp luật cần có quy định giải quyết các vụ việc tranh chấp sở hữu trí tuệ tương xứng với tính chất. Nếu đơn giản, thẩm phán có thể quyết định xét xử nhanh còn với vụ việc phức tạp, nên áp dụng thủ tục thông thường để có thời gian xem xét bản chất; thu thập, đánh giá chứng cứ.

×