Bình luận
0
Lịch tre là một sáng tạo và được cộng đồng người Mường sử dụng qua nhiều đời.
“Thời gian” của ông không nằm trong đồng hồ, cũng không in trên giấy, mà nó nằm trên những thẻ tre bình dị.
Với người Mường thì được gọi là lịch Đoi và đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Thời gian trên những thẻ tre
Trong số hiện vật mà ông Bùi Thanh Bình dày công sưu tầm có 5 bộ lịch tre cổ nguyên bản.
Tất cả các bộ lịch tre này đều được trưng bày trang trọng trong không gian bảo tàng do ông sáng lập.
Bộ lịch tre cổ được ông Bùi Văn Bình sưu tầm và trưng bày cùng các hiện vật quý tại bảo tàng Di sản văn hóa Mường do ông sáng lập.
Trò chuyện với chúng tôi, ông bảo: Tôi không xem đây là hiện vật mà coi chúng là ký ức sống, là cách người Mường nhìn ra bầu trời và hiểu được ngày mai...
Vừa nâng niu thẻ tre đã ngả sang màu nâu sẫm theo thời gian, trên đó khắc chi chít những ký tự lạ mà chúng tôi không thể hiểu, ông Bình bảo: Với người Mường, lịch tre không chỉ là công cụ đo đếm ngày tháng mà là một phần linh hồn dân tộc.
Khác với lịch Tây tính theo mặt trời, lịch tre gắn liền với chu kỳ vận động của mặt trăng và sao Đoi (chòm sao tua rua) - chòm sao xuất hiện trên bầu trời đêm từ tháng 7 âm lịch, báo hiệu mùa thu hoạch, cũng như thời điểm chuyển mùa.
Bộ lịch tre phiên bản tái hiện được ông Bình trưng bày tại khuôn viên bảo tàng Di sản văn hóa Mường.
Mỗi bộ lịch tre gồm 12 thẻ tre mỏng, dài khoảng 20-30cm, khắc các ký hiệu tượng trưng cho 30 ngày trong tháng.
Tháng được chia ba tuần gồm tuần cây (ngày đầu tháng, trăng mọc), tuần lồng (giữa tháng, trăng tròn) và tuần cối (cuối tháng, trăng tàn).
Các ký hiệu trên lịch gồm vạch ngắn, dài, dấu chấm, chữ V, gạch chéo...
Những ký hiệu này chỉ có những người tinh thông mới đọc được. Một chấm là ngày tiểu hao, hai chấm là đại hao, chữ V là ngày “cá” thích hợp đánh bắt; mũi tên là ngày mưa gió; gạch chéo là ngày “xích khẩu” dễ xảy ra cãi cọ, xung đột...
"Một tháng 30 ngày, tính theo tuần trăng. Cứ thế mà khắc trên thẻ tre. Người Mường không cần lịch giấy, không cần điện thoại, chỉ cần nhìn trăng và nhìn lên các thẻ tre được khắc các ký tự này là biết phải làm gì" - ông Bình lý giải thêm.
Điểm đặc biệt của lịch tre Mường là không dành cho số đông. Lịch chỉ truyền lại cho tầng lớp thầy mo, thấy tlượng, thầy mỡi là những người giữ “phần âm”, phần linh hồn trong cộng đồng Mường.
Họ là những người được chỉ dạy, nắm và hiểu được những “mật mã” thời gian, có khả năng chiêm tinh, dự đoán thời tiết, định đoán ngày lành tháng tốt...
Theo nghệ nhân mo Mường Bùi Văn Minh ở xóm Mận Bùi, xã Thượng Cốc thì xưa kia mỗi dòng họ hay một làng có một người được giao giữ lịch để xem ngày cho cả bản làng.
Theo ông Bùi Văn Bình, lịch tre được người Mường sáng tạo từ “đời hơ” (xa xưa) và đồng hành với cuộc sống của cộng đồng Mường trong hàng nghìn năm qua.
Người được chọn thường là thầy mo, thầy mỡi hoặc thầy tlượng. Xem lịch tre phải biết ngẩng đầu nhìn sao Đoi, cúi đầu đọc vạch tre, rồi kết hợp cả kinh nghiệm, sự hiểu biết uyên thâm về tri thức địa lý, thiên văn...
Những điều này, không có sách nào dạy. Tất cả đều được học, truyền miệng từ người đi trước cho người đi sau, rồi tự mình cảm.
Đối với lịch Đoi của người Mường, người ngoài nhìn vào chỉ thấy mấy cái vạch vô nghĩa, nhưng với thầy mo, thầy mỡi, thầy tlượng thì đó là cả một hệ tri thức cổ truyền.
Thầy mo Bùi Văn Minh ở xóm Mận Bùi xã Thượng Cốc giới thiệu bộ lịch tre.
Với người Mường, lịch tre không chỉ dùng để tính toán thời vụ mà nó còn gắn chặt với vòng đời một con người.
Từ cưới xin, ma chay, dựng nhà, cầu mùa... Ngày đẹp hay xấu không phụ thuộc vào lịch âm hay dương, mà cũng theo “lịch trời”.
Đặc biệt, do lịch tre lệch khoảng 15 ngày so với lịch âm nên người Mường ăn Tết Đoi riêng, thường sau Tết Nguyên đán nửa tháng.
Ngày nay, lịch tre đang dần trở thành ký ức. Phần lớn người trẻ ở các vùng Mường không mấy ai còn biết khái niệm lịch Đoi là gì.
Sự thay đổi của thời tiết, biến đổi khí hậu và thay đổi chu kỳ thiên văn khiến các dự đoán không còn chính xác như xưa nên càng khiến người ta xa rời bộ lịch cổ này.
Lịch tre với những ký tự đặc biệt gắn với vòng đời người ở vùng đất Mường.
Nhưng với những người như ông Bình và những thầy mo trong cộng đồng Mường thì với họ vẫn luôn tâm niệm “giữ được lịch Đoi là giữ được cái hồn xứ Mường".
Trước nguy cơ thất truyền, cấp ủy, chính quyền địa phương đã nỗ lực phục hồi và bảo tồn. Năm 2022, tri thức dân gian về lịch tre (lịch Đoi) đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Sau khi được công nhận, một số bộ lịch quý đã được đưa vào trưng bày tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam.
Lịch tre được người Mường sáng tạo trên một hệ tri thức cổ truyền được đúc kết từ ngàn đời.
Đặc biệt, tại Bảo tàng Di sản văn hóa Mường do nghệ nhân Bùi Thanh Bình sáng lập còn lưu giữ được 5 bộ lịch tre cổ có tuổi đời lên tới cả trăm năm.
Tại đây, không chỉ trưng bày, ông Bình còn tổ chức các buổi giới thiệu, tái hiện nghi lễ xem lịch, mời các thầy mo còn giữ nghề đến chia sẻ với du khách. Nhờ đó, những thẻ tre từ trong im lặng đã “cất tiếng, kể chuyện”.
Theo các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, lịch tre là minh chứng sống động cho tư duy thiên văn nông nghiệp cổ truyền, phản ánh cách người Mường xưa lý giải thế giới.
Theo các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, lịch tre là minh chứng sống động cho tư duy thiên văn nông nghiệp cổ truyền của người Mường.
Dù có nhiều điểm tương đồng với lịch âm, nhưng lịch Đoi mang bản sắc riêng, đậm tính quan sát và kinh nghiệm của cư dân bản địa.
Đó không chỉ là công cụ tính ngày mà là cách con người sống thuận theo thiên nhiên, điều chỉnh hành vi theo nhịp trăng sao. Hơn nữa, nó còn chứa đựng tư duy hệ thống, nhân sinh quan, triết lý sống hài hòa với đất trời của người Mường.
Trong không gian bảo tàng của mình, nghệ nhân Bùi Thanh Bình vẫn thường bảo: Lịch tre không chết vì thời gian trong đó vẫn sống.
Chỉ cần còn một người hiểu thì lịch Mường còn chưa mất. Những nét khắc như dấu “mật mã” kia vẫn âm thầm vận hành bằng nhịp đập của ký ức, trăng trời và lòng người.
Dù không còn được mấy ai dùng, nhưng lịch tre vẫn nhắc ta nhớ về một thời gian không chỉ để đo mà là để sống...
Hà Long, tỉnh Thanh Hóa (địa phận huyện Hà Trung trước đây) là vùng đất quý hương, nơi phát tích của vương triều Nguyễn với 9 chúa, 13 vua. Tự hào là vùng đất giàu truyền thống lịch sử, văn hóa, cấp ủy, chính quyền và Nhân dân Hà Long luôn quan tâm đến công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích.
Con suýt nữa đã đi sai đường nếu tôi không níu tay con kịp lúc.
Chia sẻ
Đương kim Hoa hậu Hoàn vũ Việt Nam Nguyễn Hoàng Phương Linh chính thức nhận sash và giấy chứng nhận để đại diện Việt Nam tham dự Miss Cosmo 2025. Người đẹp mang trang phục “cá chép hóa rồng” đến với đường đua nhan sắc thế giới.
Chia sẻ
Dạ Lang – một vương quốc nằm cách không xa Âu Lạc, tồn tại hơn 2.000 năm trước, từng làm lung lay chiến lược của đế chế Hán, rồi tắt lịm trong im lặng. Và chính sự im lặng ấy khiến bí ẩn Dạ Lang vẫn còn sống đến tận hôm nay.
Chia sẻ
Hoa hậu Hoàn vũ Estonia Brigitta Schaback tuyên bố bỏ danh hiệu Hoa hậu Hoàn vũ Estonia sau cuộc thi Hoa hậu Hoàn vũ 2025 tại Thái Lan.
Chia sẻ
Theo quân đội Israel và nhóm Hezbollah, Israel đã tiêu diệt "chỉ huy vĩ đại" của Hezbollah trong một vụ tấn công mới đây vào Beirut. Vụ tấn công cũng đồng thời làm 5 người thiệt mạng, chính quyền Lebanon cho hay.
Chia sẻ
Tin bão mới nhất hôm nay, áp thấp mới đang tiếp tục di chuyển theo hướng Tây Tây Bắc, sắp đổ bộ vào biển Đông, thành cơn bão số 15. Các chuyên gia khí tượng thủy văn dự báo, sau khi đổ bộ biển Đông, bão vẫn có khả năng mạnh thêm, có thể gây gió mạnh cấp 11, giật cấp 14 trên biển.
Chia sẻ
Đánh bại U17 Quần đảo Bắc Mariana với tỷ số 14-0, thầy trò HLV Cristiano Roland tạm giữ ngôi đầu bảng C – vòng loại U17 châu Á 2026.
Chia sẻ
Nhận bộ mỹ phẩm làm quà 20/10 từ bạn trai, cô gái trẻ vui mừng sử dụng mỗi ngày dù không rõ nguồn gốc sản phẩm. Gần một tháng sau, da mặt bắt đầu đỏ rát, bong tróc, buộc phải đến bác sĩ da liễu trong tâm trạng lo lắng vì sợ để lại di chứng lâu dài.
Chia sẻ
Tiếng thơm vang mãi đến ngàn đời sau nhưng sử gia trứ danh của Trung Quốc Tư Mã Thiên đã phải trải qua những năm cuối đời trong bi kịch khó tin.
Chia sẻ
Tổng LĐLĐ Việt Nam và các LĐLĐ các địa phương hỗ trợ hơn 1,5 tỉ đồng cho đoàn viên, người lao động chịu ảnh hưởng của bão lũ của tỉnh Gia Lai, giúp họ sớm gượng dậy sau thiên tai kép.
Chia sẻ
ĐT Malaysia bị xử thua 5 trận, cấm thi đấu 2 năm?; Đức Hoà muốn cùng ĐT futsal Việt Nam giành HCV; Ronaldo hài lòng sau khi lập siêu phẩm; Neville bật khóc vì những cáo buộc phân biệt chủng tộc; M.U sắp có chữ ký của Joao Gomes?
Chia sẻ
Với chủ đề “Chuyển đổi số trong phát triển nông nghiệp bền vững”, Vòng chung kết cuộc thi Khởi nghiệp Đổi mới Sáng tạo trong lĩnh vực Nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao năm 2025 đã chính thức khép lại. Dự án “Áo giáp hạt giống” của sinh viên Đại học Cần Thơ được trao giải nhất.
Chia sẻ
Những tác phẩm thuộc trường phái hội họa thiền và thư pháp thiền của họa sĩ Trầm Kim Hòa mang đến những khoảng lặng đáng kinh ngạc từ một góc nhìn khác cho người yêu nghệ thuật TP.HCM.
Chia sẻ
Thủ tướng yêu cầu các cơ quan khẩn trương hoàn thiện dự thảo, trình ban hành Nghị quyết của Chính phủ về các giải pháp khắc phục hậu quả thiên tai, nhanh chóng ổn định tình hình đời sống nhân dân, phục hồi sản xuất tại các địa phương khu vực Trung Bộ.
Chia sẻ
Chiều 24/11, Đài Truyền hình Việt Nam tổ chức họp báo giới thiệu bộ phim "Gia đình trái dấu", do Nghệ sĩ Ưu tú Vũ Trường Khoa đạo diễn.
Chia sẻ
Theo tử vi ngày mai, 4 con giáp này được ban phước lành với vận may và tài lộc dồi dào, đặc biệt phù hợp với đầu tư, con đường tương lai bằng phẳng.
Chia sẻ
Kateryna Golizdra, người Ukraine đã sống trong tình trạng pháp lý bấp bênh tại Mỹ suốt 6 tháng - và hiện vẫn chưa biết trước tương lai. Cô hy vọng có thể trụ thêm 6 tháng nữa, chờ chính quyền Donald Trump quyết định số phận của một chương trình nhân đạo cho phép khoảng 260.000 người Ukraine chạy khỏi chiến tranh được sống và làm việc tại Mỹ.
Chia sẻ
Tại lễ công bố giải Pickleball VTV Cúp 2025 diễn ra chiều nay (24/11), BTC đã phát động gây quỹ ủng hộ đồng bào Nam Trung Bộ.
Chia sẻ
Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) Nguyễn Văn Hùng cho biết, cơ quan soạn thảo sẽ trao đổi thêm với các cơ quan có thẩm quyền để sớm tổng kết lại quy hoạch báo chí hiện tại; xây dựng chiến lược mới về phát triển báo chí.
Chia sẻ
Bộ Xây dựng cho biết, do khối lượng thiệt hại trên các tuyến quốc lộ rất lớn, đến nay vẫn còn 12 vị trí tắc đường trên các tuyến quốc lộ do địa phương quản lý.
Chia sẻ
Tin mới nhất liên quan hồ Sông Cái, hồ chứa lớn nhất tỉnh Khánh Hòa đang xả điều tiết mức độ bao nhiêu? Theo Chi cục Thủy lợi tỉnh Khánh Hòa, tính đến 13 giờ ngày 24/11, có 41/44 hồ chứa nước trên địa bàn tỉnh này đang xả điều tiết, trong đó có hồ Sông Cái(nằm trên địa bàn huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận cũ) lớn nhất tỉnh Khánh Hòa đang xả 115,73m3/s.
Chia sẻ
Sau khi CLB CAHN thua Thể Công Viettel 3-4 ở loạt luân lưu 11m, HLV Polking đã trải qua thất bại thứ 9 liên tiếp trên loạt “đấu súng” may rủi.
Chia sẻ
Ngày 24/11, Bộ GDĐT đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính về tình hình thiệt hại do mưa lũ tại các tỉnh Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, cùng các biện pháp hỗ trợ mà Bộ đang triển khai.
Chia sẻ
1.000 phần quà sẽ được Báo Nông thôn Ngày nay/Điện tử Dân Việt khẩn trương phát động hỗ trợ tới bà con vùng lũ tại các tỉnh Nam Trung Bộ chịu thiệt hại nặng nề do bão số 13 và 14. Chương trình nhận được sự đồng hành kịp thời từ nhiều doanh nghiệp và nhà hảo tâm trên khắp mọi miền đất nước.
Chia sẻ
Sở Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) TP.Huế né trả lời thẳng những nội dung câu hỏi của báo chí về vụ cơ quan này từ chối cung cấp bài thi hỏi sinh giỏi.
Chia sẻ
Thời điểm này, Ban Quản lý Dự án Đầu tư xây dựng các công trình giao thông tỉnh Lai Châu đang tập trung đôn đốc các nhà thầu tranh thủ thời tiết thuận lợi, đẩy nhanh tiến độ thi công các công trình, dự án do đơn vị làm chủ đầu tư, trong đó có công trình tuyến đường và mặt bằng đô thị đường nối từ trụ sở UBND phường Đoàn Kết mới đến giao đường số 17, phường Quyết Thắng (nay thuộc phường Đoàn Kết, Lai Châu).
Chia sẻ
Ở Nà Bủng, tỉnh Điện Biên, nghề thêu may trang phục Mông không chỉ là một nghề tay trái, mà là cả một di sản sống, được gìn giữ bằng niềm tự hào, bằng đôi tay khéo léo. Tiếng khâu vá lách cách, tiếng trò chuyện dịu dàng của những người phụ nữ đang cần mẫn tạo nên những bộ trang phục dân tộc mang hồn cốt của bao thế hệ.
Chia sẻ
Chiều ngày 24/11, lãnh đạo Tổng công ty Đường sắt Việt nam cho biết, đơn vị tiếp tục triển khai chương trình vận chuyển miễn phí hàng hóa cứu trợ các tỉnh Nam Trung bộ đang chịu thiệt hại nặng do mưa lũ.
Chia sẻ
Liên quan tới vụ việc người dân phát hiện một cơ sở chế biến chân gà, vịt bốc mùi hôi, thối có dấu hiệu ô nhiễm môi trường tại thôn Thanh Lâm (xã Hoàng Vân, tỉnh Bắc Ninh), trao đổi với PV Dân Việt tối 24/11, ông Nguyễn Hoàng Tâm - Phó Chủ tịch UBND xã Hoàng Vân cho biết, bước đầu chủ cơ sở khai nhận số nguyên liệu này được lấy về để “sản xuất phân bón”.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Mạnh Hùng 
