OCOP và làng nghề Hà Nội: Khi bản sắc văn hóa được “kinh tế hóa” (Bài 3)

Lời tòa soạn:

Hà Nội - trái tim của cả nước, không chỉ đi đầu trong phát triển đô thị hiện đại mà còn là địa phương tiên phong trong xây dựng nông thôn mới, nâng cao đời sống nông dân và hiện đại hóa kinh tế nông nghiệp.

Với vai trò là trung tâm chính trị - hành chính quốc gia, Đảng bộ thành phố Hà Nội luôn thể hiện bản lĩnh, trí tuệ và tầm nhìn chiến lược trong lãnh đạo, chỉ đạo phát triển Thủ đô toàn diện, hài hòa giữa đô thị và nông thôn.

Sau hơn 4 năm triển khai Chương trình số 04-CTr/TU của Thành ủy (giai đoạn 2021–2025), Hà Nội đã hoàn thành mục tiêu trước hai năm, tạo dấu ấn nổi bật trong cả nước với những vùng quê khang trang, kinh tế nông thôn khởi sắc, đời sống người dân ngày càng ấm no, hạnh phúc.

Chào mừng Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII, tiến tới Đại hội XIV của Đảng, Báo điện tử Dân Việt thực hiện loạt chuyên đề: "Đảng bộ Hà Nội và hành trình xây dựng nông thôn đáng sống, nông dân hạnh phúc” - nhằm tôn vinh những kết quả nổi bật trong phát triển nông thôn, kinh tế nông nghiệp và lan tỏa khát vọng về một nền nông nghiệp xanh, hiện đại, bền vững, xứng đáng với vị thế và tầm vóc Thủ đô ngàn năm văn hiến.

Hà Nội tạo bước đột phá ngoạn mục, điểm sáng dẫn đầu cả nước

Thực hiện Chương trình số 04-CTr/TU ngày 17/3/2021 của Thành ủy Hà Nội về “Đẩy mạnh thực hiện hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, gắn với cơ cấu lại ngành nông nghiệp và phát triển kinh tế nông thôn bền vững giai đoạn 2021-2025”, Hà Nội đã tạo bước đột phá ngoạn mục.

Từ năm 2021 đến nay, thành phố đã đánh giá, phân hạng 3.463 sản phẩm OCOP, trong đó 9 sản phẩm đạt 5 sao, 19 sản phẩm tiềm năng 5 sao, 1.576 sản phẩm 4 sao và 1.859 sản phẩm 3 sao, chiếm hơn 20% tổng số sản phẩm OCOP của cả nước. Đây là kết quả vượt kế hoạch trước một năm, khẳng định vị thế đầu tàu của Hà Nội về quy mô, chất lượng và sáng tạo trong cách thức tổ chức thực hiện chương trình.

Theo ông Ngọ Văn Ngôn, Phó Chánh Văn phòng chuyên trách Văn phòng Điều phối chương trình xây dựng nông thôn mới Hà Nội: “Điểm đáng chú ý là chương trình OCOP ở Hà Nội không chỉ thu hút đông đảo các chủ thể tham gia mà còn được các sở, ngành, địa phương đồng lòng hưởng ứng. Toàn thành phố hiện có hơn 100 làng nghề, 134 hợp tác xã và hàng nghìn hộ kinh doanh, doanh nghiệp tham gia. Sức lan tỏa này cho thấy OCOP thực sự đã trở thành phong trào phát triển bền vững ở khu vực nông thôn”.

Bên cạnh việc công nhận sản phẩm, 110 điểm giới thiệu và bán hàng OCOP đã được hình thành tại 30 quận, huyện, thị xã (trước đây). Nhiều điểm kết hợp du lịch, ẩm thực, trình diễn nghề truyền thống, tạo nên mô hình “kinh tế trải nghiệm” độc đáo, giúp du khách vừa tham quan vừa trực tiếp cảm nhận giá trị văn hóa vùng miền.

Hà Nội từ lâu được mệnh danh là “thủ phủ làng nghề” của Việt Nam, với 337 làng nghề được công nhận (chiếm hơn 30% cả nước). Các làng nghề gốm Bát Tràng, lụa Vạn Phúc, mộc Sơn Đồng, cơ khí Phùng Xá, hương Quảng Phú Cầu… không chỉ là biểu tượng văn hóa Thăng Long, mà còn là “hạt nhân kinh tế” của hàng vạn hộ dân.

Từ khi Chương trình 04 được triển khai, các làng nghề Hà Nội được tiếp sức bằng hàng loạt chính sách: xây dựng thương hiệu, đăng ký nhãn hiệu tập thể, xúc tiến thương mại, kết nối OCOP - du lịch - sáng tạo. Đến cuối năm 2024, thành phố đã hỗ trợ 64 làng nghề xây dựng thương hiệu, phấn đấu hoàn thành 100 làng vào năm 2025; đồng thời 70% làng nghề đã có phương án bảo vệ môi trường được phê duyệt, hướng tới 100% trong năm tới.

Các làng nghề ngày nay không chỉ “sống” bằng truyền thống, mà còn “sống khỏe” nhờ thị trường. Thống kê cho thấy, hiện có khoảng 100 làng nghề đạt doanh thu trên 10 tỷ đồng/năm, gần 70 làng đạt từ 20-50 tỷ đồng, và khoảng 20 làng vượt ngưỡng 50 tỷ đồng/năm.

Đáng chú ý, làng điêu khắc Sơn Đồng (Hoài Đức) có doanh thu hơn 1.000 tỷ đồng, tạo việc làm cho 2.800 lao động; làng La Phù (Hoài Đức) đạt hơn 1.300 tỷ đồng/năm; làng Phùng Xá (Thạch Thất) đạt 1.200 tỷ đồng/năm; làng Hữu Bằng gần 1.000 tỷ đồng, hay làng Thiết Úng (Đông Anh) đạt 1.100 tỷ đồng/năm.

Những con số ấy khẳng định khi được tổ chức bài bản và “kinh tế hóa”, văn hóa làng nghề chính là nguồn lực phát triển khổng lồ của kinh tế nông thôn.

Liên kết OCOP - du lịch - sáng tạo, hướng đi mới cho kinh tế nông thôn Hà Nội

Một trong những hướng phát triển nổi bật mà Hà Nội đang tiên phong là kết nối OCOP với du lịch văn hóa và công nghiệp sáng tạo. Đến nay, Hà Nội đã xây dựng 16 trung tâm thiết kế sáng tạo, giới thiệu, quảng bá và bán sản phẩm OCOP tại các địa phương như Gia Lâm, Sơn Tây, Thường Tín, Quốc Oai, Thanh Trì, Mê Linh, Hoài Đức… Dự kiến đến năm 2025, con số này sẽ tăng lên 21 trung tâm, vượt mục tiêu Chương trình 04 đề ra.

Tại đây, bản sắc văn hóa được “trình diễn” bằng công nghệ, bằng câu chuyện thương hiệu, giúp các sản phẩm thủ công truyền thống bước ra thị trường trong và ngoài nước với diện mạo mới.

Cùng với đó, Hà Nội đã phát triển 29 điểm du lịch cộng đồng gắn với làng nghề – tiêu biểu như tuyến “Con đường di sản Nam Thăng Long - Hà Nội” đi qua Thanh Oai, Ứng Hòa, Mỹ Đức, kết nối các làng nghề nón Chuông, tăm hương Quảng Phú Cầu, dệt Phùng Xá…

Tại làng Phú Vinh, xã Phú Nghĩa (huyện Chương Mỹ cũ), nơi nổi tiếng với nghề mây tre đan, bà Hoàng Thị Hương, chủ cơ sở mây tre đan Phúc Quang, chia sẻ: “Từ khi tham gia OCOP, sản phẩm của chúng tôi được hỗ trợ xây dựng thương hiệu, quảng bá trên sàn thương mại điện tử, giới thiệu sản phẩm qua mạng xã hội như facebook, tiktok, zalo. Khách hàng từ các tỉnh miền Trung, miền Nam tìm đến ngày càng nhiều. Nghề truyền thống không chỉ giúp chúng tôi ‘giữ nghề’ mà còn mở ra cơ hội làm giàu chính đáng”.

Tại Ba Vì, mô hình du lịch cộng đồng bản Miền với chủ đề “Chữa lành - Tịnh tâm - Dưỡng tuệ” gắn với văn hóa Dao Quần Chẹt đã biến vùng núi yên bình thành điểm đến trải nghiệm độc đáo. Du khách được xem nghệ nhân dệt vải, làm thuốc nam, thưởng thức ẩm thực địa phương. Tất cả tạo nên một “chuỗi giá trị văn hóa - du lịch - OCOP” mang đậm dấu ấn Hà Nội.

Một trong những chuyển biến rõ nét nhất của phong trào OCOP là sự chuyển dịch từ bán hàng truyền thống sang thương mại điện tử. Nhiều sản phẩm OCOP của Hà Nội đã có mặt trên các sàn trực tuyến như Postmart, Voso, OCOP Online, cũng như được phân phối tại các chuỗi siêu thị Big C, AEON, Winmart, Bách hóa Xanh.

Theo Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Xuân Đại, yếu tố khiến người tiêu dùng tin tưởng sản phẩm OCOP chính là chất lượng và câu chuyện văn hóa đi kèm.

“Sở sẽ tiếp tục tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, bảo đảm sản phẩm OCOP đến tay người tiêu dùng phải đạt chuẩn, có nguồn gốc rõ ràng và đúng cam kết chất lượng. Đây là cách giữ vững niềm tin và thương hiệu OCOP Hà Nội”, ông Đại nhấn mạnh.

Ghi nhận của PV Dân Việt tại một số điểm bán OCOP ở phường Tây Hồ, Ba Vì và Đan Phượng cho thấy, lượng khách tăng mạnh vào cuối tuần, đặc biệt là khách du lịch.

Nghệ nhân Lưu Thị Hiền, chủ thương hiệu chè sen Hiền Xiêm (phường Tây Hồ), cho biết: “Nhờ tham gia OCOP, sản phẩm của tôi được đánh giá 4 sao, có bao bì, truy xuất mã QR. Doanh thu tăng gấp nhiều lần so với trước. Bà con chúng tôi thấy tự hào vì nghề nông, nghề truyền thống được xã hội trân trọng hơn”.

Nông dân giàu lên, OCOP và làng nghề không chỉ là những chương trình kinh tế, mà còn là chiến lược văn hóa sâu sắc

Một lãnh đạo Thành ủy Hà Nội cho biết, OCOP và làng nghề không chỉ là những chương trình kinh tế, mà còn là chiến lược văn hóa sâu sắc của Hà Nội. Mỗi sản phẩm OCOP là một “đại sứ văn hóa”; mỗi nghệ nhân là một “doanh nhân sáng tạo”.

Từ sản phẩm thủ công truyền thống đến trung tâm sáng tạo nông thôn, Hà Nội đang đi đầu trong việc biến di sản thành tài sản, biến nghề cha truyền con nối thành ngành kinh tế xanh, thông minh và bền vững.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Xuân Đại nhấn mạnh, mục tiêu trọng tâm của Chương trình số 04-CTr/TU là nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống nông dân. Nhờ triển khai OCOP hiệu quả, đến nay thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn Hà Nội đạt hơn 75 triệu đồng/năm, và Thành phố đã không còn hộ nghèo từ cuối năm 2024.

Trên tinh thần đó, Sở Nông nghiệp và Môi trường đang phối hợp với Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới Hà Nội để tham mưu UBND TP ban hành Chương trình OCOP giai đoạn 2026 - 2035. Trong đó, Hà Nội sẽ tiếp tục đánh giá, phân hạng, nâng cấp sản phẩm OCOP hiện có, hỗ trợ chủ thể xây dựng thương hiệu, mở rộng kênh tiêu thụ và phát triển chuỗi giá trị nông sản bền vững; đồng thời tăng cường phối hợp, hỗ trợ quảng bá, kết nối cung - cầu, giúp mở rộng thị trường tiêu thụ và thúc đẩy phát triển OCOP trên quy mô toàn quốc..

Để phát triển bền vững Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP), Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền cho biết, trong thời gian tới, TP sẽ tập trung chỉ đạo thực hiện đồng bộ 3 nhóm giải pháp, gồm: hỗ trợ chủ thể đa dạng hoá các mặt hàng; Đẩy mạnh kết nối giao thương, mở rộng thị trường tiêu thụ; Quản lý chặt chẽ và tiếp tục nâng cao chất lượng sản phẩm OCOP.

Đặc biệt, Hà Nội sẽ tăng cường kiểm soát chất lượng sản phẩm OCOP, minh bạch thông tin trước người tiêu dùng. Qua đó, đưa OCOP trở thành một thương hiệu mạnh, khẳng định được uy tín trên thị trường và đáp ứng nhu cầu tiếp cận nông sản, thực phẩm an toàn của người dân Thủ đô.

(Còn nữa)

×