TP.HCM xây dựng trường đại học thành trung tâm khởi nghiệp: Bệ phóng cho đô thị sáng tạo phía Nam

Các trường đại học vốn là nơi hội tụ trí thức, phòng thí nghiệm, doanh nghiệp công nghệ và nguồn nhân lực trẻ – những yếu tố cốt lõi của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo TP.HCM.

Nhiều chuyên gia nhận định, nếu được tổ chức đúng hướng, các đại học TP.HCM có thể trở thành “đầu kéo” thúc đẩy kinh tế tri thức, đóng vai trò tương tự các trường đại học của Mỹ, Nhật, Hàn Quốc – những nơi đã sinh ra hàng nghìn startup công nghệ lớn nhỏ.

Trong bối cảnh TP.HCM định hướng phát triển các ngành công nghệ cao, AI, chuyển đổi xanh, công nghệ môi trường và kinh tế tuần hoàn,... việc đặt trường đại học vào trung tâm hệ sinh thái khởi nghiệp là bước đi đặc biệt quan trọng. Các trường vừa đào tạo nhân lực, vừa cung cấp nền tảng nghiên cứu, lại vừa là không gian ươm mầm cho các doanh nghiệp trẻ.

Tạo quỹ đất, mở rộng hạ tầng cho trung tâm khởi nghiệp trong đại học

Tại buổi gặp mặt thân mật với lãnh đạo hơn 70 cơ sở giáo dục đại học, học viện nhân dịp kỷ niệm Ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11 (tối 8/11/2025), Bí thư Thành ủy TP.HCM Trần Lưu Quang khẳng định lại chủ trương ưu tiên khai thác hiệu quả quỹ đất và trụ sở dôi dư cho phát triển giáo dục - y tế, nhấn mạnh định hướng chuyển đổi xanh của thành phố, đồng thời khuyến khích đổi mới cách tiếp cận trong giải quyết các vấn đề lớn.

Một trong những điều kiện để hình thành trung tâm khởi nghiệp là không gian sáng tạo và cơ sở hạ tầng. TP.HCM hiện đang rà soát, chuẩn hóa và khai thác hiệu quả quỹ tài sản công, trong đó ưu tiên bố trí cho giáo dục, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo.

Hàng nghìn tài sản công sau sắp xếp, nếu được sử dụng đúng mục đích, sẽ giúp mở rộng không gian sáng tạo, các phòng lab công nghệ, trung tâm R&D, khu ươm tạo và phòng thử nghiệm dành cho startup trẻ.

Nhiều trường đại học lớn trực thuộc Đại học Quốc gia TP.HCM, Trường Đại học Kinh tế TP.HCM, Đại học Việt Đức… đã kiến nghị thành phố hỗ trợ thêm đất và hạ tầng để mở các trung tâm nghiên cứu hiện đại. Một số trường đề xuất xây dựng bệnh viện thực hành, trung tâm đổi mới sáng tạo đa ngành, các khu thí điểm mô hình kinh tế tuần hoàn và năng lượng xanh. Những đề xuất này hoàn toàn phù hợp với xu hướng đại học đổi mới sáng tạo trên thế giới.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy các đô thị sáng tạo như Seoul, Singapore, Thâm Quyến đều hình thành từ hệ thống đại học mạnh. Ở Thâm Quyến, Đại học SUSTech được xem là “trái tim” phát triển các công nghệ lõi. Tại Singapore, Đại học Quốc gia Singapore (NUS) đã xây dựng NUS Enterprise – trung tâm ươm tạo hàng đầu Đông Nam Á, nơi ra đời hàng loạt startup như Carousell, PatSnap… Đây là những mô hình TP.HCM có thể tham khảo khi triển khai trung tâm khởi nghiệp TP.HCM ngay trong lòng các trường đại học.

Không gian sáng tạo, nơi sinh ra startup công nghệ Việt Nam

Tại phiên họp trù bị hội nghị chuyên đề Hội đồng Hiệu trưởng các trường đại học trên địa bàn vừa qua, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Trần Thị Diệu Thúy đã chỉ đạo nghiên cứu xây dựng các trường đại học thành trung tâm khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo thành phần trong hệ sinh thái trung tâm khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo của thành phố.

Một trung tâm khởi nghiệp đúng nghĩa không chỉ là tòa nhà mới, mà là hệ sinh thái kết nối. Ở đó có phòng thí nghiệm nghiên cứu AI, khoa học dữ liệu, biến đổi khí hậu, năng lượng sạch; không gian làm việc chung (co-working) cho sinh viên, startup; trung tâm ươm tạo – tăng tốc (incubator – accelerator) chuyên nghiệp; doanh nghiệp công nghệ đặt trụ sở vệ tinh ngay trong trường; cơ chế thử nghiệm chính sách (sandbox) để startup thử nghiệm sản phẩm...

Nhiều trường tại TP.HCM đã bắt đầu bước vào cuộc đua này. Các trường khởi động chương trình tăng tốc khởi nghiệp, mở lab AI, lab IoT, lab năng lượng tái tạo, hợp tác quốc tế để đưa startup sinh viên ra thị trường. Điều quan trọng hơn, mô hình trường – viện – chính quyền – doanh nghiệp đang dần hình thành, tạo dòng chảy liên tục giữa nghiên cứu – ứng dụng – thương mại hóa.

Mô hình này đã thành công tại Boston (Mỹ), nơi Đại học MIT và Harvard trở thành cái nôi của hơn 30.000 startup, đóng góp hàng trăm tỉ USD cho kinh tế Mỹ mỗi năm. TP.HCM hoàn toàn có thể tiến tới mô hình tương tự với vai trò trung tâm của ĐHQG-HCM, Trường Đại học Bách Khoa, Đại học Kinh tế TP.HCM và các cơ sở giáo dục chất lượng cao khác.

Liên kết mạnh để tạo bệ phóng

Để khởi nghiệp công nghệ TP.HCM phát triển bền vững, cần sự tham gia của 4 chủ thể: nhà trường, doanh nghiệp, viện nghiên cứu và chính quyền. TP.HCM đã tích cực kết nối các trường với Sở Khoa học và Công nghệ, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Trung tâm Đổi mới sáng tạo TP và các tập đoàn lớn như FPT, Viettel, VNG, EQuest,…

Các trường đại học sẽ đào tạo nhân lực chất lượng cao và cung cấp sản phẩm nghiên cứu. Doanh nghiệp mang đến nhu cầu thực tế, đặt hàng nghiên cứu và đồng hành phát triển startup. Chính quyền đưa ra chính sách ưu đãi, cơ chế sandbox, tài trợ nghiên cứu và hỗ trợ không gian. Viện nghiên cứu đóng vai trò cầu nối, đảm bảo chất lượng và tính ứng dụng của sản phẩm.

Sự liên kết chặt chẽ này sẽ tạo ra dòng chảy tri thức liên tục, giúp sinh viên không chỉ học để đi làm, mà học để tạo ra doanh nghiệp.

Khi các đại học TP.HCM khởi nghiệp được hỗ trợ đúng mức, thành phố sẽ có lợi thế lớn, như tạo lực lượng doanh nhân trẻ chất lượng cao; hình thành các sản phẩm công nghệ made in Vietnam; thu hút đầu tư quốc tế vào các trung tâm đổi mới sáng tạo; xây dựng TP.HCM trở thành “thành phố tri thức”, dẫn dắt đổi mới quốc gia; đẩy mạnh chuyển đổi xanh – chuyển đổi số trong mọi lĩnh vực.

Từ không gian đại học, những ý tưởng nhỏ có thể trở thành doanh nghiệp tỉ đô, giống như cách thế giới đã chứng minh. Khi đó, trường đại học không chỉ dạy – mà còn tạo ra tương lai.

×