Vụ Vạn Thịnh Phát: Cơ duyên đưa bà Trương Mỹ Lan đến với SCB và quá trình gây thiệt hại ra sao?

Trong phiên tòa dự kiến sẽ kéo dài hai tháng, kể từ 5/3 đến 29/4 tại TAND TP.HCM, Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát Trương Mỹ Lan bị xét xử về 3 tội danh: "Đưa hối lộ", "Vi phạm quy định về hoạt động của ngân hàng" và "Tham ô tài sản".

Cơ duyên nào đưa Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát Trương Mỹ Lan đến với SCB?

Cáo trạng của VKSND Tối cao xác định, từ cuối năm 2011, Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát Trương Mỹ Lan "được mời" làm cố vấn, hợp nhất 3 ngân hàng TMCP Sài Gòn, Việt Nam Tín Nghĩa và Đệ Nhất thành SCB.

Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát Trương Mỹ Lan thời điểm bị Bộ Công an khởi tố. Ảnh: D.V

Quá trình này, bà Lan nhờ người đứng tên để sở hữu phần lớn cổ phần của Ngân hàng TMCP Sài Gòn, Việt Nam Tín Nghĩa và Đệ Nhất. Sau khi hợp nhất (1/1/2012) thành Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB), bà Lan chỉ trực tiếp đứng tên sở hữu gần 5% cổ phần. Còn lại, bà nhờ nhiều cá nhân, pháp nhân trong, ngoài nước đứng tên và luôn duy trì mức sở hữu trên 91,5% cổ phần của SCB để nắm quyền chi phối, điều hành toàn bộ các hoạt động của nhà băng, trong đó có hoạt động cho vay, dù không giữ chức vụ gì.

Về mặt pháp lý, SCB và các công ty thuộc hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát hạch toán tài chính kế toán, khai báo thuế độc lập, nhưng bản chất các pháp nhân này được bà Lan thành lập mới hoặc mua lại cổ phần, vốn góp rồi chỉ định người thân quen hoặc thuê, nhờ người khác đứng tên hộ. Vì vậy, các pháp nhân này đều thuộc sở hữu và chịu sự điều hành của bà Trương Mỹ Lan.

Thực hiện kế hoạch của mình, bà Trương Mỹ Lan đã tuyển chọn những người thân tín có kinh nghiệm lâu năm về lĩnh vực tài chính, ngân hàng nắm giữ vị trí chủ chốt tại SCB. Những người này được bà trả lương 200-500 triệu đồng/tháng, tặng thưởng tiền, cổ phần dịp lễ, Tết để dễ bề chi phối.

Để rút tiền, bà Lan đã chỉ đạo nhóm cấp dưới chủ chốt ở Vạn Thịnh Phát thành lập các công ty "ma", thuê hoặc nhờ các cá nhân đứng tên tài sản, cổ phần, ký hợp thức hóa hồ sơ vay khống. Ngoài việc tạo lập các công ty "ma" đứng tên hồ sơ vay khống, bà Lan còn chỉ đạo những người được giao quản lý các công ty có hoạt động kinh doanh thực tế, trong đó có cháu ruột Trương Huệ Văn và chồng là Chu Lập Cơ... ký hồ sơ lập phương án vay vốn khống.

Bà Lan còn chỉ đạo cấp dưới móc nối với loạt công ty thẩm định giá nâng khống giá trị tài sản đảm bảo lên hàng chục lần, hoặc đưa vào các tài sản không đủ pháp lý, không đăng ký giao dịch bảo đảm để dễ dàng lấy các tài sản có giá trị lớn ra và thay thế bằng các tài sản khác thấp hơn. Hầu hết các khoản vay của bà Lan và Vạn Thịnh Phát đều được giải ngân trước rồi hợp thức hồ sơ sau, trong đó có nhiều khoản không có phê duyệt của cấp có thẩm quyền tại SCB.

Đến năm 2022, nhóm bà Lan với gần 1.300 khoản vay còn dư nợ tại SCB hơn 677.000 tỷ đồng (483.000 tỷ đồng dư nợ gốc, 193.000 tỷ đồng tiền lãi). Các khoản nợ này đều nằm trong nhóm không có khả năng thu hồi.

Trương Mỹ Lan có tài sản như thế nào trước khi "thống trị" SCB?

Cũng theo cáo trạng, quá trình điều tra, bà Trương Mỹ Lan khai trước thời điểm hợp nhất ba ngân hàng TMCP là: Sài Gòn, Việt Nam Tín Nghĩa và Đệ Nhất, bị cáo không là cổ đông của nhà băng nào. Do các ngân hàng này trong tình trạng yếu kém, bà được Ngân hàng Nhà nước, cụ thể là ông Trần Minh Tuấn, Phó Thống đốc gặp, mời tham gia làm cố vấn hợp nhất 3 nhà băng bởi lúc đó bà và Vạn Thịnh Phát "có tài sản, có thể đưa vào cho ngân hàng mượn, để làm tài sản đảm bảo đi vay Ngân hàng Nhà nước, hoặc vay liên ngân hàng nhằm đảm bảo thanh khoản, tránh vỡ nợ".

Bà Lan nhận lời, làm cố vấn cho Ban hợp nhất 3 ngân hàng trên thành Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB), nên đã mua gom cổ phần từ rất nhiều cổ đông cũ và trở thành cổ đông bắt buộc. Đồng thời, bà đã cho Ngân hàng Đệ Nhất mượn tòa nhà Khách sạn 5 sao Windsor (sở hữu của Công ty cổ phần đầu tư An Đông thuộc Tập đoàn Vạn Thịnh Phát) làm tài sản đảm bảo, vay 15.000 tỷ đồng của Ngân hàng Nhà nước để đảm bảo tính thanh khoản khi hợp nhất.

Cáo trạng thể hiện, Chủ tịch Vạn Thịnh Phát khai vì tham gia cố vấn cho Ban hợp nhất, nên phải là cổ đông bắt buộc. Nếu bà không gom cổ phần từ các cổ đông cũ, nhất là các cổ đông không đồng ý với việc hợp nhất thì việc hợp nhất sẽ không thành công. Bà đã dùng tiền cá nhân, vay tiền bạn bè để mua gom cổ phần với suy nghĩ "sau 3-5 năm SCB sẽ phát triển tốt hơn, niêm yết thành công trên sàn chứng khoán, giá trị ngân hàng tăng lên 3-5 lần" thì sẽ chuyển nhượng và lấy tài sản về.

Sau khi bà và Vạn Thịnh Phát đứng ra đưa tài sản cho ngân hàng mượn để đảm bảo thanh khoản khi hợp nhất, tìm khách hàng lớn gửi tiền và đầu tư mua cổ phần thì SCB hoạt động ổn định hơn. Người dân đã tin tưởng không đến rút tiền và nhiều người tiếp tục gửi tiền vào SCB, từ đó có nguồn tiền để trả cho Ngân hàng Nhà nước trong khoảng 2 năm sau hợp nhất.

Bên cạnh việc cho mượn tài sản giai đoạn hợp nhất, theo lời khai của Chủ tịch Vạn Thịnh Phát, hoạt động của SCB sau đó vẫn gặp nhiều khó khăn, lãi suất phải trả cao, nhiều khoản vay tín dụng, nợ xấu tồn tại từ nhiều năm trước rất lớn, nên phải đưa thêm các tài sản để làm tài sản đảm bảo vay, tạo nguồn tiền xử lý nợ quá hạn, nợ xấu. Nếu không cơ cấu để nợ nhóm 5 (có khả năng mất vốn), ngân hàng sẽ không giao dịch và mất thanh khoản. Do vậy, toàn bộ nguồn tiền bà có từ việc kinh doanh, làm dịch vụ cho các dự án, kể cả tiền đi vay bạn bè, người thân cũng đều dùng để tái cơ cấu các khoản nợ xấu của SCB với mong muốn ngân hàng tốt hơn, sớm được niêm yết.

Vẫn theo lời khai của bà Trương Mỹ Lan được thể hiện trong cáo trạng, bản thân bà đã dành nhiều tâm huyết cho SCB, giúp ngân hàng cơ cấu nợ xấu, nhanh chóng lên sàn chứng khoán, cũng là để giữ lời hứa với Ngân hàng Nhà nước.

Bà Trương Mỹ Lan khai thêm, bản thân không trực tiếp điều hành SCB cũng không đưa người thân, người nhà vào điều hành mà tuyển chọn công khai, thay đổi qua từng thời kỳ. Bị cáo này cho rằng mình không có ham muốn điều hành và giữ bất kỳ chức vụ gì tại SCB, không có nghiệp vụ ngân hàng nên không trực tiếp điều hành hoạt động của SCB. SCB đã có bộ máy lãnh đạo từ cũ và sau đó tuyển chọn theo yêu cầu công việc. Mọi hoạt động bình thường của SCB đều do ban lãnh đạo ngân hàng trực tiếp quyết định. Việc ngân hàng hoạt động không tốt, không lên sàn như dự kiến là nằm ngoài mong muốn ban đầu của bị cáo.

×