Theo số liệu của Ủy ban Kinh tế và Xã hội của Liên Hợp Quốc về Châu Á - Thái Bình Dương, các thảm họa thiên nhiên bao gồm lũ lụt, bão, nắng nóng, hạn hán, thậm chí là động đất và sóng thần, đã làm các quốc gia trong khu vực chịu thiệt hại kinh tế trung bình hàng năm lên tới 86,5 tỷ USD.

Theo thống kê từ năm 2012-2020, ít nhất 2.916 thảm họa, thiên tai đã xảy ra tại khu vực Đông Nam Á, trong đó có một số trận quy mô lớn như bão Bopha (2012) ở Philippines; bão Haiyan (2013) ở Philippines; động đất và sóng thần miền Trung Sulawesi (2018) ở Indonesia, bão Mangkhut (2018) ở Philippines và bão Damrey (2017) ở Việt Nam…

Là một trong những khu vực phát triển nhanh nhất trên thế giới với tốc độ đô thị hóa nhanh, sự gia tăng dân số, đi cùng với đó là sự suy thoái môi trường tự nhiên và biến đổi khí hậu, Đông Nam Á ngày càng dễ bị tổn thương trước những đợt thiên tai vốn ngày càng gia tăng về cường độ và tần suất.

"Từ ứng phó đến hành động sớm và tăng cường chống chịu: ASEAN hướng đến mục tiêu lãnh đạo toàn cầu trong quản lý thiên tai" là chủ đề do Việt Nam đề xuất và được cơ quan quản lý thiên tai của các quốc gia ASEAN thống nhất lựa chọn cho hợp tác khu vực về quản lý thiên tai năm 2023.

"Hành động sớm" tuy là một khái niệm mới đối với Việt Nam nói riêng, khu vực nói chung, song về bản chất chính là các hoạt động, biện pháp can thiệp ngay trong giai đoạn phòng ngừa trước thiên tai mà các cơ quan trong lĩnh vực phòng, chống thiên tai đã và đang chủ động triển khai dựa trên các dự báo, cảnh báo sớm hoặc phân tích rủi ro trước thiên tai. Việc các quốc gia ASEAN ngày càng chú trọng tới hành động sớm thể hiện sự gia tăng cam kết trong việc đổi mới phương pháp tiếp cận trong công tác quản lý, giảm thiểu rủi ro thiên tai.

Nhiều số liệu thống kê cho thấy, hành động sớm giúp giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản, tăng cường khả năng chống chịu cho cộng đồng. Khung ASEAN về Hành động sớm trong Quản lý thiên tai đã được ACDM thúc đẩy xây dựng trong khoảng thời gian từ tháng 11/2021 đến 5/2022, với mục tiêu đảm bảo các cảnh báo sớm được chuyển hóa thành những hành động sớm hiệu quả, qua đó giảm thiểu những tác động của thiên tai trên toàn khu vực. Dự kiến tại Hội nghị Bộ trưởng ASEAN về Quản lý thiên tai (AMMDM) lần thứ 11 tổ chức tại Quảng Ninh (Việt Nam) vào tháng 10/2023, các quốc gia sẽ thông qua Tuyên bố Hạ Long về Hành động sớm trong quản lý thiên tai ASEAN.

Việt Nam đã và đang thể hiện tinh thần “chủ động, tích cực và có trách nhiệm” trong hợp tác ASEAN, trong đó quản lý thiên tai là một nội dung quan trọng trong trụ cột Cộng đồng Văn hóa - Xã hội của hợp tác ASEAN.

Thực hiện nhiệm vụ Chủ tịch của Việt Nam trong hợp tác ASEAN về Quản lý thiên tai để triển khai hiệp định ASEAN về Quản lý Thảm họa và Ứng phó Khẩn cấp năm 2023 (AADMER), Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ đảm nhiệm chức Chủ tịch của các cơ chế hợp tác: Chủ tịch Hội nghị Bộ trưởng ASEAN về Quản lý thiên tai lần thứ 11; Chủ tịch Hội nghị lần thứ 12 các Bên tham gia Hiệp định AADMER; Chủ tịch AMMDM Hàn Quốc, AMMDM Trung Quốc, AMMDM Nhật Bản; Ủy ban ASEAN về Quản lý thiên tai (ACDM), Chủ tịch ACDM Hàn Quốc, ACDM Trung Quốc, ACDM Nhật Bản và Chủ tịch Ban quản trị Trung tâm AHA.

Nội dung chính của các cuộc họp, hội nghị và các hoạt động trong năm Chủ tịch của Việt Nam năm 2023 sẽ tập trung rà soát, đánh giá tiến độ triển khai Chương trình công tác Hiệp định AADMER giai đoạn 2021-2025; điều chỉnh đóng góp cho Quỹ Trung tâm AHA, công tác vận hành Trung tâm AHA để hỗ trợ các quốc gia thành viên ASEAN trong ứng phó thiên tai và đề xuất những ưu tiên cũng như huy động nguồn lực hỗ trợ để thực hiện Chương trình công tác Hiệp định AADMER, điều phối công tác ứng phó với thiên tai lớn trong khu vực với vai trò Chủ tịch Ủy ban ASEAN về Quản lý thiên tai năm 2023; hợp tác với Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc.

Việc đăng cai tổ chức diễn đàn lớn về Quản lý thiên tai trong khu vực ASEAN là nghĩa vụ của Việt Nam nhưng cũng giúp nước chủ nhà nâng cao vai trò, uy tín và vị thế trong khu vực và trên trường quốc tế, đồng thời tranh thủ được sự hỗ trợ của cộng đồng quốc tế cho công tác phòng, chống thiên tai của Việt Nam và góp phần tích cực vào việc xây dựng cộng đồng ASEAN có khả năng chống chịu, từ đó góp phần vào sự nghiệp phát triển chung của đất nước.

Trong năm 2023 Việt Nam là quốc gia đảm nhận vị trí Chủ tịch ACDM sẽ chủ trì tổ chức họp thường niên của ACDM 02 lần và Hội nghị cấp Bộ trưởng ASEAN 01 lần trong một năm; đồng thời có thể tổ chức họp bất thường khi có yêu cầu. Quốc gia chủ tịch đóng vai trò điều phối chung, chủ trì tại gần như tất cả các cuộc họp, hội thảo, hội nghị, diễn đàn, chương trình công tác ở tất cả các cấp hợp tác. Nổi bật nhất, Việt Nam sẽ phối hợp với Ban thư ký ASEAN, Trung tâm AHA và các quốc gia thành viên ASEAN để tổ chức các Hội nghị cấp Bộ trưởng ASEAN và một loạt các cuộc họp cấp kĩ thuật về quản lý thiên tai trong năm 2023 tại Việt Nam.

Từ đầu năm đến nay, với vai trò là chủ tịch Ủy ban ASEAN về Quản lý thiên tai năm 2023, Việt Nam đã phối hợp chặt chẽ với Ban thư ký ASEAN, trung tâm AHA, các đối tác ASEAN cùng với các cơ quan liên quan tổ chức xây dựng kế hoạch, chương trình triển khai và huy động các nguồn lực để thực hiện các hoạt động quản lý thảm họa và ứng phó khẩn cấp trong năm.

Bên cạnh việc chủ trì, tổ chức Hội nghị Bộ trưởng ASEAN về quản lý thiên tai lần thứ 11, Hội nghị các Bên tham gia Hiệp định AADMER, Hội nghị cấp Bộ trưởng với các Đối tác của ASEAN (Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản), các cuộc họp thường niên lần thứ 42, 43 của ACDM tại Việt Nam với Vai trò Chủ tịch, Việt Nam còn chủ động tham gia các hoạt động trong khu vực nhằm thúc đẩy hợp tác trong ASEAN và các đối tác, cụ thể như: hướng dẫn các đơn vị liên quan (cứu hộ cứu nạn, y tế, các địa phương) tham gia diễn tập khu vực ASEAN về ứng phó khẩn cấp (ARDEX) tại Indonesia; huy động và triển khai hỗ trợ nhân đạo ASEAN tại Myanmar trong ứng phó bão Mocha; phối hợp Singapore, Ban thư ký ASEAN, Trung tâm AHA tổ chức các sự kiện lớn nhân dịp kỷ niệm 20 năm thành lập ACDM.

Không ngừng đổi mới và thúc đẩy hợp tác giữa các quốc gia thành viên trong lĩnh vực quản lý thiên tai, ASEAN cũng cam kết hiện thực hóa tầm nhìn ASEAN để trở thành khu vực dẫn đầu toàn cầu về quản lý thiên tai thông qua trao đổi, chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm thực tiễn, cũng như đóng góp vào các nỗ lực toàn cầu về ứng phó với rủi ro thiên tai. Đó cũng chính là thông điệp mà năm hợp tác quản lý thiên tai ASEAN 2023 muốn truyền tải.

Với vai trò Chủ tịch của các cơ chế hợp tác ASEAN về Quản lý thiên tai năm 2023, Việt Nam đã và đang thể hiện vai trò tích cực, có trách nhiệm trong hợp tác ASEAN nói chung và hợp tác ASEAN về quản lý thiên tai nói riêng góp phần xây dựng cộng đồng ASEAN thịnh vượng và có khả năng chống chịu các nỗ lực này của Việt Nam được Ban thư ký ASEAN, Trung tâm AHA và các quốc gia thành viên ASEAN ghi nhận và đánh giá cao.

Thực hiện: Phương Nga - Thanh Nga