Triệu Vân không phải mãnh tướng được yêu thích nhất trong Tam Quốc Diễn Nghĩa vì… quá hoàn hảo?

Thế nhưng, dù sở hữu gần như mọi phẩm chất đáng mơ ước của một anh hùng, Triệu Vân lại không phải là nhân vật chiếm được nhiều cảm tình nhất từ độc giả. Vì sao một hình mẫu “hoàn hảo” như vậy lại không trở thành trung tâm của sự yêu mến?

Triệu Vân - Hình mẫu anh hùng không tì vết

Ngay từ lần xuất hiện đầu tiên, Triệu Vân đã khiến người đọc choáng ngợp. Là thuộc hạ cũ của Công Tôn Toản, sau quy phục Lưu Bị, Triệu Vân luôn giữ vai trò trung kiên, lập được nhiều công trạng lớn. Đỉnh cao trong sự nghiệp của Triệu Vân là trận Đương Dương - Trường Bản, nơi ông một mình đột vây, cứu A Đẩu thoát khỏi vòng vây của Tào quân. Hình ảnh ông ôm ấu chúa, tay cầm thương, cưỡi ngựa phi qua trùng trùng kẻ địch mà không hề nao núng đã trở thành biểu tượng của lòng trung dũng trong văn học Trung Hoa.

Không những thế, Triệu Vân còn nổi tiếng là người khiêm tốn, không tranh công, không đố kỵ. Khi các tướng như Quan Vũ, Trương Phi, Mã Siêu… thường nóng nảy, sĩ diện thì Triệu Vân luôn bình tĩnh, suy xét thấu đáo, đặt nghĩa lớn lên trên tất cả. Trong trận Bắc phạt, khi Gia Cát Lượng sai Triệu Vân đi đánh nghi binh để che mắt Tư Mã Ý, dù biết khó thắng, ông vẫn tận lực hoàn thành, rút quân an toàn. Những trận ông chỉ huy thường ít thương vong, mang tính phòng thủ vững chắc, đầy trí tuệ và thận trọng.

Sự hoàn hảo - con dao hai lưỡi

Tuy nhiên, chính vì quá hoàn hảo mà hình tượng Triệu Vân lại thiếu đi yếu tố khiến người ta thấy “gần gũi”. So với Quan Vũ, người vừa mang khí phách kiêu hùng vừa có chất “người” rất rõ: Kiêu ngạo, cố chấp và kết thúc bằng bi kịch mất Kinh Châu; hay Trương Phi dũng mãnh nhưng nóng nảy, thô lỗ, thậm chí bị thuộc hạ sát hại… thì Triệu Vân gần như không có điểm yếu.

Người ta dễ cảm thông và yêu mến một người hùng có sai lầm, có cú ngã, rồi đứng dậy, vì điều đó phản chiếu chính cuộc sống con người. Quan Vũ tuy ngạo mạn nhưng trung nghĩa. Trương Phi tuy cộc cằn nhưng có tình huynh đệ sâu sắc. Ngay cả Tào Tháo, phản diện điển hình, vẫn được người đọc yêu thích bởi cá tính mạnh, nhiều chiều, có lúc tàn nhẫn, có khi sâu sắc, đa mưu.

Triệu Vân thì ngược lại. Ông dường như là một pho tượng không thể với tới: Không tham quyền, không tham công, không vướng vào thị phi, luôn tỉnh táo, đúng mực, không kịch tính, không tranh giành, không có bi kịch. Nhưng chính vì thế mà ông lại “nhạt” trong mắt nhiều người. Câu chuyện của ông thiếu cao trào cảm xúc để người đọc “thấm”.

Tính cách trầm, ít đất diễn

Trong Tam Quốc Diễn Nghĩa, La Quán Trung dường như không quá ưu ái Triệu Vân. Dù tài năng và trung dũng, nhưng số lần Triệu Vân được “lên sân khấu” rất ít so với Quan Vũ hay Trương Phi. Khi Lưu Bị còn sống, ông thường để Quan Vũ giữ Kinh Châu, Trương Phi trấn giữ Ba Thục, còn Triệu Vân chỉ là một tướng trong đội quân, ít được giao trọng trách độc lập.

Ngay cả Gia Cát Lượng - người đề cao tính cẩn trọng - cũng không đặt Triệu Vân vào vị trí trung tâm trong các đợt Bắc phạt. Ông thường làm quân dụ địch, phòng thủ hậu phương, chứ không được đẩy ra tuyến đầu để tỏa sáng như Mã Siêu hay Ngụy Diên. Chính tính cách trầm, hành động thận trọng, không bon chen khiến ông không có “đất” để thể hiện sự kịch tính, mâu thuẫn hay những trận chiến sinh tử đậm chất điện ảnh.

Một anh hùng lý tưởng… nhưng không phải để yêu mến

Triệu Vân giống như người anh cả mẫu mực: gương mẫu, điềm đạm, giỏi giang, luôn đúng. Nhưng cũng vì thế mà thiếu sự thân thuộc. Trong tâm lý người đọc, nhất là độc giả hiện đại, nhân vật đáng nhớ thường phải có chiều sâu cảm xúc, thậm chí là sự va vấp. Một người luôn thành công, luôn đúng đắn, luôn thắng trận, rốt cuộc lại tạo nên sự “lặng lẽ” trong tâm trí độc giả.

Thành công của Tam Quốc Diễn Nghĩa không chỉ đến từ các trận đánh mà còn từ sự “người hóa” nhân vật. Khi Quan Vũ bị giết, người đọc xót xa. Khi Trương Phi bị thuộc hạ phản bội, người ta giật mình. Khi Lưu Bị u uất chết ở Bạch Đế thành, độc giả cảm nhận được bi kịch. Nhưng Triệu Vân thì sao? Ông sống thọ, chết già, không thù hận, không bị phản bội. Một đời trọn vẹn, đáng khâm phục nhưng ít khơi gợi xúc cảm.

Kết luận

Triệu Vân là một mãnh tướng đúng nghĩa, xứng đáng được tôn vinh về tài năng và nhân cách. Nhưng chính vì sự hoàn hảo gần như tuyệt đối, cộng với ít đất diễn trong tác phẩm, ông lại không phải là nhân vật được yêu thích nhất. Người đọc nhớ đến ông như một tượng đài không tì vết để ngưỡng vọng hơn là để yêu thương. Trong thế giới Tam Quốc đầy tranh đoạt, cảm xúc, dằn vặt và bi kịch, có lẽ sự “quá đúng” lại khiến Triệu Vân trở nên lạc lõng giữa những con người đầy sắc màu.

×