Úc châu - “Ta là một, là riêng, là thứ nhất”

Với hơn 26 triệu dân, chỉ nhỉnh hơn dân số của Hà Nội và TP HCM của ta cộng lại một tí, nhưng Úc sở hữu diện tích lớn thứ 6 toàn cầu, với 7,7 triệu km2; ước tính, 95% diện tích xứ này vẫn còn hoang vắng: trung bình, mỗi kilomet vuông chỉ có 2,8 người sinh sống! Nhưng, ngần đó, cũng đã đủ để Australia trở thành nền kinh tế lớn thứ 13 trên thế giới.

Đất nước Australia không chỉ sở hữu cả một lục địa Úc, mà còn rộng hơn, họ là chủ của nhiều hòn đảo xung quanh, trong đó rộng lớn nhất là đảo huyền thoại Tasmanian.

Với hơn 26 triệu dân, chỉ nhỉnh hơn dân số của Hà Nội và TP HCM của ta cộng lại một tí, nhưng Úc sở hữu diện tích lớn thứ 6 toàn cầu, với 7,7 triệu km2; ước tính, 95% diện tích xứ này vẫn còn hoang vắng: trung bình, mỗi kilomet vuông chỉ có 2,8 người sinh sống!

Nhưng, ngần đó, cũng đã đủ để Australia trở thành nền kinh tế lớn thứ 13 trên thế giới. Đất nước Australia không chỉ sở hữu cả một lục địa Úc, mà còn rộng hơn, họ là chủ của nhiều hòn đảo xung quanh, trong đó rộng lớn nhất là đảo huyền thoại Tasmanian.

Sau vài trăm năm (thời gian quá ngắn so với lịch sử châu lục và thế giới) “bị” và “được” các nhà hàng hải lừng danh của châu Âu tìm ra, rồi thực dân xâm chiếm, “khai hoá” - bóc lột, nhà nước Thịnh vượng chung Úc đã phát triển với tốc độ chóng mặt. Tôi ở Úc suốt vài chục ngày, “cưỡi ngựa xem hoa”, để rồi gặp hầu hết là người da trắng, phong cách sống, công trình kiến trúc đặc sệt châu Âu.

Có cảm giác mình đang ở Anh hay Mỹ thật sự. Trắc nghiệm này cho thấy, thổ dân châu Úc (với màu da, trang phục, tập quán “đặc sệt” như cách hiểu thông thường) đã lùi sâu vào các khu vực không phải ở Sydney, Canberra hay Melbourne (thủ đô và các đại đô thị sầm suất tráng lệ nhất vùng Nam bán cầu). Có vẻ mục tiêu “trắng hoá” các đô thị và sự phát triển của Úc do thực dân Anh thực hiện đã hiện diện rất rõ.

Tôi đến Úc sau khi đã có ý lùi lại việc khám phá lục địa này vài ba lần. Bởi nơi kỳ bí, mênh mông và có quá nhiều điều để trải nghiệm này, có lẽ cần phải dọn mình, phải “nâng cấp” hiểu biết của mình kỹ lắm, tôi mới dám bỏ “đồng tiền bát gạo” ra để khám phá. Cảm giác rợn ngợp là rất rõ rệt.

Có lần đi đến Singapore, có lần tới Bali của Indonesia, có lần tới vùng Papua rộng lớn, chỉ một chuyến bay với khúc đường trời ngắn cũn nữa là tới Úc. Có khi, gần tới mức, người Tây Úc vẫn sang “sân vườn nhà mình” đó để nghỉ mỗi cuối tuần, đông ơi là đông. Nhưng, với tôi, lục địa duy nhất trên thế giới chỉ bị sở hữu của một quốc gia này (Úc) quá mênh mông để mình có thể “mảng vui”, “bầu rượu nắm nem”.

Mà, kể cả với người Úc, họ chủ yếu tập trung quanh các bờ biển của lục địa, còn lại tất cả hơn 90% diện tích phía trong vẫn gần như bị bỏ hoang. Ai đó thốt lên: xứ sở này quá bí ẩn, bí ẩn tới “điên rồ”.

Quá nhiều thành phố trên thế giới có dân số đông hơn (có khi gần gấp đôi) cả lục địa Úc, như Tokyo, Thượng Hải, Manila. Với dân số gần như tương đương với Thượng Hải (Trung Quốc), lục địa Úc chỉ có 5 thành phố lớn - chiếm có 0,3% diện tích toàn lãnh thổ; nhưng ở đó, chứa tới 2/3 dân số toàn cõi Úc.

85% dân số Úc sống quanh các dải bờ biển “mỏng dính” chừng 50km tính từ mép nước vào đất liền. Còn lại, cơ bản là “tất đất tấc vàng” bỏ hoang. Ví dụ, vùng Pilbara, một khu vực rộng lớn thuộc miền Tây Bắc nước Úc có diện tích bằng cả nước Nhật, nhưng chỉ có 10 nghìn người sinh sống, trong khi đó, dân số của Nhật là 125 triệu người.

Theo tính toán của nhiều tài liệu đáng tin cậy: ở Úc, có khu vực, diện tích bằng với Hà Nội của chúng ta, chỉ có 20 người sinh sống; còn diện tích tương đương tỉnh Bắc Ninh thì chỉ có 4 người “an cư lạc nghiệp”.

Quả là những so sánh thú vị, đến mức “không tin được dù đó là sự thật”.

Cầu cảng Sydney, Nhà hát Con Sò (đã được công nhận là Di sản Văn hoá Thế giới năm 2007), Sydney - một trong những thành phố đón năm mới đầu tiên của thế giới với màn trình diễn pháo hoa thượng thừa, rực rỡ, khiến cả nhân loại đổ về hằng năm… - trong suy nghĩ của tôi về nước Úc, trước đây: chỉ có ngần đó chuyện.

Bao năm tôi cũng như nhiều người, vẫn hay nhầm tưởng Sydney là thủ đô của Australia. Cũng như người ta hay nhầm thủ đô của Thổ Nhĩ Kỳ là Istanbul, tưởng thủ đô của Canada là Toronto vậy. Thật ra, thủ đô của Úc là Canberra, nằm cách Sydney những gần 300km, bằng từ Hà Nội vào Nghệ An.

Anh bạn gốc Trung Quốc lái chiếc xe to đùng đưa tôi đi. Gần ba trăm cây số, thi thoảng lại một chú chuột túi băng ngang đường, có chú phận hẩm còn bị kẹp bẹp dí. Có lẽ, mật độ loài thú hoang biểu tượng Úc châu này quá nhiều, theo tính toán từ lâu, đã có hơn 50 triệu cá thể, nhiều hơn dân số Úc. Nhiều siêu thị ở Úc bán thịt kangaroo theo từng tảng. Vài nhóm người Việt định cư ở đó còn vận chuyển đặc sản đuôi chuột túi to đùng về Việt Nam nấu lẩu. Coi như một thứ đặc sản hợp pháp.

Ở thủ đô Canberra, có “tour” độc đáo, khám phá Đồi Thủ đô, xem nhà Quốc hội mới tráng lệ và được kiểm sát an ninh siêu kỹ càng. Đến cái đồng hồ của bạn cũng bị kiểm tra kĩ, nếu là đồng hồ cơ hay bán tự động không có chức năng quay phim chụp ảnh ghi âm thì mới được đem vào, mọi điện thoại máy ảnh, đồng hồ thông minh thì dĩ nhiên phải cho vào tủ bên ngoài khoá lại. Sau “màn” kiểm tra kỹ hơn cả lên máy bay, họ mời tất cả chúng tôi: cứ đĩnh đạc vào ngồi, dự cả phiên chất vấn trả lời chất vấn ở Nghị viện và Hạ viện Úc.

Tất nhiên, đoàn nào may mắn đến vào lúc họ đang họp thì mới được tham dự (kiểu “vác chõ nghe hơi”). Nhưng đúng là ngồi vào hàng ghế “ông Nghị” (cứ gọi thế cho oách), nghe họ cười, nói, chất vấn đanh thép, cảm giác rất lạ. Họ họp thoải mái, đôi lúc vui vẻ, tiếng cười rộ lên; nhưng cơ bản là cũng không kém phần đanh thép, các ông (chắc là) Bộ trưởng trả lời, có bà nghị cười xinh ơi là xinh. Khách tour, khách đoàn đông lắm, chứ không phải chúng tôi có “cửa” quen biết để vào ngó nghiêng đâu nhé.

Người Úc làm du lịch trứ danh thế là cùng.

Trở lại thành phố cảng Sydney. Nằm ở bờ biển đông nam nước Australia, với dân số đông nhất lục địa Úc là khoảng 6 triệu người, thành phố này lớn nhất, nổi tiếng nhất và cũng là lâu đời nhất của “Xứ sở chuột túi”.

Nếu so với nghìn năm Thăng Long - Hà Nội hay Ai Cập, Ba Tư, Trung Hoa thì Sydney hơi trẻ quá. “Nàng” được thiết lập mới từ năm 1788 (tức là mới 237 năm trước) bởi ngài Arthur Phillip, người dẫn đầu một đoàn tàu thám hiểm của nước Anh. Trước đó ít năm, vài nhà thám hiểm khác cũng “tình cờ” làm cho nhân loại biết: trên thế gian này có một vùng lãnh thổ mới toe (mà nay ta gọi là Úc).

Nếu tính trăm năm một kiếp người, thì thành phố đô hội, đông đúc nhất Nam bán cầu này quá trẻ.

Cả một thành phố cảng kiều diễm. Từ khách sạn, tôi đi bộ qua các công viên lớn bé đan xen, cây cổ thụ to, cao vút như những hàng lính gác vâm váp, oai vệ, tăm tắp. Một loài cây phổ biến khác, có lẽ thuộc họ đa, với hệ thống gốc rễ trùm phủ khổng lồ, toả bóng mênh mang, chim hót râm ran.

Rừng trong phố, rừng thống trị đại đô thị. Được như thế có lẽ là vì gió mênh mông, mang vị mặn từ biển vào, đã tiếp sức sống kỳ diệu cho mỗi nếp nhà, cho từng tán cây. Công viên và chim chóc được tới tắm bởi đại dương.

Đi lối ngõ nào của đô thị, rồi cũng dẫn ra tới biển, đi qua vài con phố lại gặp một khu công viên rộng như bất tận án ngữ. Các loài chim, có chú thân trắng, đầu đen, lông cổ dài thõng thượt, mỏ dài cong ngộ nghĩnh. Có chú mỏ đỏ, mắt đỏ, lông trắng, nhìn hơi giống hải âu (thật ra là mòng biển). Chim nhiều đến mức, không khéo bạn sẽ dẫm phải chúng.

Các hồ nước công viên hay ven các nhà thờ cổ, chim nhiều loài khác nhau, cùng đậu kín và nhí nhảnh rong chơi. Tiếng kêu của mòng biển nghe như bản hoà ca từ vạn cổ, ong ong suốt ngày. Bạn có thể gần như sờ tay vào chúng ở rất nhiều nơi, trong công viên, bên góc phố, trước hiên nhà. Vì là thành phố biển, phố cảng, nên đi đâu cũng gặp chim mòng biển. Mắt đỏ, chân đỏ, mỏ đỏ, lông trắng (hoặc xám), chúng rất huyên náo và nhiều vô kể.

Vịnh biển quan Sydney bình yên, nên tàu thám hiểm của người Anh, người Pháp đã tìm tới, neo đậu nơi này từ khá sớm. Vẻ đẹp của biển lại thêm các công trình nổi tiếng toàn cầu, như Nhà hát Con Sò (Sydney Opera House), rồi Cầu cảng Sydney (Harbour Bridge) duyên dáng, kỳ vĩ, độc đáo toạ lạc gần nhau và ngay trung tâm thành phố, nên Đại đô thị này thu hút rất nhiều du khách từ năm châu bốn biển. Người Việt Nam, không biết tự bao giờ, nôm na gọi Nhà hát Opera Sydney là Nhà hát Con Sò, dễ nhớ và rất “bản sắc”.

Trông nó như mấy con sò biển úp lên nhau, màu lại trăng trắng rất giản dị. Chứ thật ra ông kiến trúc sư nổi tiếng thiết kế với ý tưởng về những cánh buồm tinh khôi, no gió, mơ màng trong vịnh biển tuyệt sắc. Thiên hạ phải công phu mở cuộc thi, với 233 dự án thiết kế quy mô gửi về, để rồi chọn ra cho được một anh “trúng tuyển” với cảm hứng thăng hoa lên từ bức tranh vẽ con tàu - cánh buồm đã đưa vị thuyền trưởng vĩ đại James Cook khám phá ra “miền đất hứa” Úc châu.

Rồi mất 14 năm để hoàn thành đại công trình với số tiền đầu tư khổng lồ. Trên thế giới, cũng từng có nhiều công trình kiến trúc vốn được gán cho đủ tầng ý nghĩa sâu xa, nhưng rồi người ta cứ “chết danh”, xướng tên chúng bằng những ngôn từ trần trụi, gợi cảm và dễ nhớ kiểu đó. Thế mới là cuộc đời.

Quả là hơi tiếc, khi mà không (hoặc rất ít) thấy dấu tích của cuộc sống truyền thống - cổ xưa Úc châu ở các thành phố “biểu tượng” như thế này. Tại thủ đô Canberra, vào khu trưng bày của Nhà quốc hội, tôi chứng kiến nhiều vị “thủ lĩnh” các bộ tộc đội mũ lông chim, màu da đo đỏ đặc trưng, trang phục đậm chất cư dân cổ xưa vùng xích đạo và cận xích đạo Úc châu.

Còn ở Sydney, vào cả bảo tàng, cũng thấy cái “chất” này rất nhạt nhoà. Nghe nói, đến nay chỉ còn một số bản khắc trên đá nói về lãnh địa của một số bộ lạc vốn sống ở khu vực ngày nay là Sydney.

Lịch sử ghi rõ: khi đoàn tàu thám hiểm của người châu Âu đến đây và “cắm cọc nhận đất”, cắm cờ biến chúng thành thuộc địa của họ, thì nơi mà nay là Sydney vốn có khoảng gần 5 đến 8 nghìn thổ dân Úc sinh sống, họ ở đây đã 30 nghìn năm! Ba nhóm thổ dân, với các ngôn ngữ chính là Darug, Dharawal và Guringai.

Một cái nhìn toàn cảnh: chất châu Âu quá đậm ở Sydney, tránh không bàn về hình dạng của người ta, nhưng vẫn phải thừa nhận số người thừa cân xuất hiện trên phố không hề ít.

Những cô gái da trắng vẻ mặt đẹp như thiên thần hạ thế ngơ ngác sang đường, cột đèn đỏ có nút bấm cho người đi bộ, khi có thể an toàn sang đường, thì hệ thống đèn giao thông nhắc người ta “an toàn rồi đi đi” thông qua tiếng một con chim “máy”. Tiếng hót của chúng vang lên dịu dàng. Tôi cứ nghĩ, nó rất phù hợp với một lối sống mà ai cũng dí mặt vào màn hình điện thoại, họ bèn dùng tai để nghe tín hiệu khi sang đường.

Các cô gái đẹp mơ màng đi qua, thoắt cái, có lẽ thời gian chỉ bằng một nhịp đập trái tim, vài bà vài chị hơi quá “phúc hậu” thế vào khuôn hình - tầm mắt của bạn. Có lẽ, đời sống cao, dễ khiến người ta tìm niềm vui trong thức ăn chăng?

Bù lại, một nhận xét không hề cảm tính đã xuất hiện: người Sydney rất chịu khó thể dục thể thao (chắc là nếu không có tinh thần thể dục thì nạn béo phì còn tăng hơn nhiều). Tôi và anh bạn bèn thử trắc nghiệm quan sát: dù sắp nửa đêm hay khi trời nhá nhem chưa kịp sáng, người đi bộ, tập thể dục, chơi bóng, chạy bộ luôn sôi động ở các vỉa hè và công viên. Tinh thần thể dục ở Úc quả là tuyệt vời. Góc nào cũng thấy họ miệt mài tập luyện, họ đi như đoàn quân đang thực hiện nhiệm vụ bí ẩn và gấp gáp nào trên phố, tất nhiên là đồ tập tành… rất sexy.

×