“Bóc” đường dây phá rừng tự nhiên quy mô lớn ở Lạng Sơn

LTS: Hoạt động phá rừng thời gian dài đang xé nát nhiều diện tích rừng tự nhiên ở Lạng Sơn. Với những mánh khóe tinh vi, những cách thức chưa từng có, rừng tự nhiên vẫn bị “gặm nhấm” thành khu đất trống đồi núi trọc, biến tài nguyên của quốc gia thành nguồn lợi nhuận bỏ túi cá nhân.

Những xưởng chuyên bóc ván, nấp sau khu dân cư, ẩn mình giữa đồng ruộng, len lỏi vào tận trong rừng sâu, thậm chí chễm chệ trên đỉnh đồi chẳng khác nào những “cỗ máy phá rừng” khổng lồ, tiếp tay để tàn phá rừng xanh.

Bất chấp những nỗ lực của cơ quan chức năng tỉnh Lạng Sơn, diện tích rừng ở khu vực huyện Bình Gia (cũ) vẫn giảm dần. Nhiều đối tượng đã bị bắt, bị xét xử, bị lĩnh án tù. Nhưng rừng xanh vẫn bị "bức tử" theo cách trắng trợn nhất có thể.

Loạt bài Điều tra của Nhóm Phóng viên Báo điện tử Dân Việt cho thấy gỗ rừng tự nhiên bị đốn hạ, cưa xẻ, rồi tuồn bán cho các chủ xưởng. Tại đây, số gỗ này được “phù phép” thành gỗ rừng trồng, bóc thành ván, phơi khô đưa đi tiêu thụ bất hợp pháp.

Sau khi thu thập thông tin, Báo Điện tử Dân Việt chuyển đến cơ quan chức năng để làm rõ vi phạm, xử lý theo quy định với mong muốn giữ lại những cánh rừng xanh đang ngày càng teo tóp.

Bất tuân lệnh, rừng tự nhiên vẫn bị tàn phá! (Bài 1)

Ngày nắng, những cánh đồng, sườn đồi, dọc quốc lộ, từ ven suối đến tận đỉnh đồi ở huyện Bình Gia (cũ), tỉnh Lạng Sơn tràn ngập tràn ván gỗ được phơi trắng xóa. Gỗ từ đâu mà ra? Xen lẫn với gỗ rừng trồng, gỗ bị khai thác trái phép từ rừng tự nhiên ngay gần đó.

Mùa bóc gỗ

Được biết, công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng tại Lạng Sơn thời gian qua được quan tâm, gắn kết chặt chẽ với các mục tiêu phát triển kinh tế, phát triển. Nhiều vụ vi phạm lâm luật đã được phát hiện và xử lý.

Theo thông tin từ Chi cục Kiểm lâm tỉnh Lạng Sơn, năm 2024, trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn phát hiện và xử lý 135 vụ vi phạm, giảm 52,94% so với năm 2023 (giảm 120 vụ); những tháng đầu năm 2025, phát hiện 36 vụ, giảm 20,2% so với cùng kỳ.

Tuy nhiên, trên thực tế, công tác bảo vệ rừng vẫn đứng trước nhiều thách thức. Bất chấp nỗ lực của cơ quan quản lý, rừng vẫn bị xâm phạm, diện tích rừng tự nhiên vẫn bị giảm dần. Loạt bài điều tra của Dân Việt về tình trạng phá rừng trên địa bàn huyện Bình Gia (cũ) cho thấy một góc khuất trong công tác quản lý, bảo vệ rừng.

Những tháng cuối năm 2024, đầu năm 2025, lần theo dấu vết của những chuyến xe tải chở ván gỗ hướng về điểm trung chuyển, nơi xe đầu kéo đã chờ sẵn ở xã Thiện Thuật (tại khu vực trước đây là xã Yên Lỗ, huyện Bình Gia cũ) để đưa gỗ đi tiêu thụ, nhóm phóng viên Báo điện tử Dân Việt bất ngờ phát hiện một xưởng bóc gỗ rừng tự nhiên.

Xưởng này nằm khuất sau khu dân cư, giữa cánh đồng của thôn Nà Quãng, xã Thiện Hòa, tỉnh Lạng Sơn (xã Yên Lỗ cũ). Vào mùa bóc gỗ, khu vực nhà xưởng tấp nập người làm.

Có mặt tại xưởng bóc gỗ trong nhiều ngày liên tiếp, chúng tôi chứng kiến cảnh tượng nhộn nhịp. Cứ rạng sáng, trưa, chập choạng tối, từng chuyến xe tải chất đầy gỗ cao ngất ngưởng lại đổ ập xuống xưởng.

Ai nấy đều tất bật với công việc của mình: Người cắt đầu gỗ, người bóc vỏ, người thoăn thoắt đưa gỗ vào máy bóc. Từng tấm ván mỏng được bóc ra, theo băng chuyền trôi đến tay người khác, chúng nhanh chóng được đưa ra phơi giữa cánh đồng.

Gỗ được phơi khắp nơi, từ những cánh đồng trải dài đến sườn đồi, ven đường, bất cứ nơi nào có ánh nắng. Theo lời ông Nông Văn Thi (bố của chủ xưởng Nông Văn Hùng), “toàn bộ số gỗ đang bóc trong xưởng đều là gỗ tạp, gỗ rừng tự nhiên, không có giấy tờ hay nguồn gốc”.

Theo tiết lộ, xưởng của Hùng đã hoạt động được khoảng 5 năm nay, với công suất hơn 20m3 gỗ được bóc mỗi ngày.

Cách xưởng của ông Nông Văn Hùng khoảng 20km, ở bên kia con suối chảy từ xã Thiện Hòa ra Pắc Khuông, gần ngã ba đường từ Quốc lộ 279 rẽ đi xã Thiện Long, một xưởng bóc gỗ đang hoạt động. Dây leo chằng chịt bám víu trên mái, từ xa đã nghe rõ tiếng máy móc ồn ào.

Bên cạnh sân phơi rộng chừng 2.000m2 là hàng trăm mét khối ván đã phơi khô ráo, được công nhân xếp đặt ngay ngắn, che chắn bạt cẩn trọng.

Chúng tôi đến khi “quái vật thép" nuốt chửng từng khúc gỗ rừng vừa kịp dừng lại, nằm im lìm như muốn nghỉ ngơi sau một ca làm việc quần quật. Trên băng tải ván gỗ trơn tuột, ông C. gương mặt hằn rõ vẻ mệt mỏi. Ông chia sẻ: “Mỗi cái máy bóc gỗ này, nếu vớ được gỗ đẹp, tròn đều, thì mỗi sáng 5 người vận hành cũng được 7,5 khối (m3). Cứ thế, ngày nào gỗ đều đều là bóc được tầm 12 - 15 m3”.

Một công nhân khác, tay thoăn thoắt xếp ván bóc lên xe rùa để đẩy ra sân phơi, vừa làm vừa than thở: “Năm nay gỗ về xưởng ít hơn hẳn mọi năm, năm ngoái mới gọi là nhiều, làm mệt phờ. Mỗi khối bóc xong đem phơi, bọn tôi được trả 1 triệu đồng, chia cho 5 người”.

Nhưng cái nghề này đâu phải ngày nào cũng có việc, cứ mưa là nghỉ, hết gỗ cũng nghỉ, mà máy móc hỏng hóc thì đành chịu chết đói!.

Mãi tận sâu trong xã Thiện Long, nơi tiếp giáp với tỉnh Thái Nguyên (huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn cũ, một bãi phơi ván bóc của ông Hiện hiện ra ngút tầm mắt. Từng chồng ván khô xếp cao ngất, được che chắn cẩn thận bằng những tấm bạt xanh. Thế nhưng, lạ thay, khu vực máy bóc gỗ lại vắng hoe, chỉ lác đác vài khúc gỗ nằm trơ trọi, máy móc im lìm không hoạt động.

Cuối tháng 6/2025, dưới mái nhà sàn lộng lẫy, được ốp gỗ “sơn son thếp vàng” từ chân cột đến đỉnh nóc kịch trần, ông Hiện phóng tầm mắt về phía sân phơi gỗ trước cửa nhà, nằm đối diện bên kia đường. Ông cởi mở: “Gỗ ở đây đa số là gỗ tạp, tôi mua từ bên Bắc Kạn về phơi, hiện bán với giá 2.050.000 đồng/m3”.

Ông còn bật mí: “Bên Na Rì còn nhiều gỗ lắm, toàn gỗ rừng tự nhiên thôi”. Rồi ông chỉ tay về đống ván đã phơi khô: “Lát nữa sẽ có xe đầu kéo vào bốc khoảng 100m3 để bán đi Hà Nội”.

Ông Hiện quả quyết: “Chừng hai năm nữa thôi, muốn kiếm gỗ cũng chẳng còn đâu vì khai thác hết cả rồi”. Dù là gỗ rừng tự nhiên khai thác trái phép, được ông Hiện mang về phơi khô rồi bán kiếm lời, nhưng “chẳng có hồ sơ gì cả”.

Cứ mỗi khi chủ xưởng bóc xong, ông Hiện lại được gọi điện, đánh xe tải sang chở mỗi chuyến 20m3 ván bóc về phơi, bán.

Theo điều tra của Nhóm phóng viên Báo điện tử Dân Việt, ngoài những cái tên đã được nhắc đến như xưởng bóc gỗ của Trung Huế (xã Thiện Thuật) hay Nông Văn Hùng (Nông Văn Thi) ở xã Thiện Hòa, nhiều nơi khác ở tỉnh Lạng Sơn vẫn còn nhiều xưởng bóc gỗ khác đang hoạt động.

Có thể kể đến xưởng của ông Phong ở Thiện Hòa, xưởng của Nông Văn Mút cũng tại Thiện Hòa, hay xưởng của ông Hoàng Văn Giáp, xã Bình Gia (Mông Ân cũ), và cả xưởng ông Đức ở xã Thiện Long (Hòa Bình cũ), xưởng ông Hiếu ở xã Tân Văn... Một mạng lưới “cỗ máy” dày đặc, âm thầm “xén” rừng.

Theo người dân địa phương, nổi bật nhất trong giới chủ xưởng bóc gỗ ở tỉnh Lạng Sơn là ông Tuân. Ông Tuân được giới thiệu là chủ của một khu xưởng bề thế, với hàng chục công nhân làm việc thường xuyên và nhiều hệ thống máy bóc gỗ hiện đại.

Khu xưởng bóc, phơi và tập kết ván rộng đến vài hecta, trong đó nhiều diện tích rừng bị san gạt làm xưởng tọa lạc trên đỉnh đồi thuộc xã Hồng Phong.

Đóng cửa rừng tự nhiên từ năm 2014

Theo Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm, chủ trương đóng cửa, dừng khai thác gỗ rừng tự nhiên ở Việt Nam có từ năm 2014. Lúc này, các cơ quan quản lý bắt đầu hạn chế cấp chỉ tiêu khai thác chính gỗ rừng tự nhiên. Tháng 6/2016, tại Hội nghị về các giải pháp khôi phục rừng bền vững vùng Tây Nguyên nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2016-2020, Thủ tướng Chính phủ tuyên bố đóng cửa rừng tự nhiên, không chuyển 2,25 triệu ha từng tự nhiên còn lại sang mục đích khác kể cả các dự án được phê duyệt, trừ các dự án liên quan đến quốc phòng, an ninh; không có chủ trương chuyển rừng nghèo kiệt sang trồng cây công nghiệp.

Đến 2017, Việt Nam chấm dứt hoàn toàn cho phép khai thác chính và tận thu gỗ rừng tự nhiên. Đây cũng là năm Ban Bí thư tiếp tục yêu cầu “dừng khai thác gỗ rừng tự nhiên trên cả nước”. Chủ trương này được thể chế hóa tại các Điều 29, 30, 31 và 31 Mục 4, Chương III Luật Lâm nghiệp năm 2017 về “đóng, mở cửa rừng tự nhiên”.

Gỗ rừng tự nhiên chui vào xưởng bóc

Cách xã Bình Gia 20km là xã Hồng Phong, một xưởng bóc gỗ quy mô lớn ở tỉnh Lạng Sơn của ông Tuân cũng đang “vào mùa bóc gỗ”. Chập choạng tối, từng chiếc xe tải chở gỗ về xưởng, do cả khu vực bóc, phơi, kho chứa ván đều nằm trên một khu đồi, bao quanh bởi rừng cây nên người lạ đến đây rất khó phát hiện.

Liên hệ với Tuân để tìm hiểu về ván gỗ bóc. Tuân giới thiệu một người em tên Minh (sinh năm 1994) – người này nói với nhóm phóng viên rằng: “Nhà em có tương đối, anh lên bốc từng nào có từng đó”.

Minh giới thiệu thêm: “Nhà em có kho ngay trung tâm thị trấn Bình Gia. Gỗ của em là hàng tạp xô hết, hàng bọn em bo từ trong này (xã Hồng Phong) ra kho ở Bình Gia”.

Trong quá trình điều tra, đúng như Minh đã thông tin “toàn hàng tạp xô”, chúng tôi liên tục ghi nhận các xe tải chở gỗ với kích thước và màu sắc khác nhau về các xưởng bóc trên địa bàn. Bằng quan sát trực quan, chúng tôi nhận thấy đây không phải là gỗ rừng trồng, làm dấy lên nghi ngờ về nguồn gốc gỗ tạp khai thác trái phép từ rừng tự nhiên.

Từ tháng 11/2024 đến tháng 9/2025, khảo sát nhiều lần tại gần 10 xưởng bóc gỗ ở tỉnh Lạng Sơn cho thấy sự đa dạng về chủng loại gỗ. Đáng chú ý, phần lớn các khúc gỗ còn tươi mới, bên cạnh đó có một vài đoạn vỏ bị cháy xém, nghi do người dân đốt rừng làm nương rẫy. Khi được hỏi, nhiều chủ xưởng và công nhân bóc gỗ đều khẳng định: “Toàn gỗ rừng tự nhiên”.

Trong khi đôi tay chai sạn thoăn thoắt bó những tấm ván gỗ cho xưởng của ông Hoàng Văn Giáp tại xã Bình Gia, ông Thực, người đã gắn bó với công việc này suốt bốn năm, với mỗi bó ván nhận về năm ngàn đồng, chậm rãi cất lời: “Đây toàn gỗ tạp rừng tự nhiên cả đấy”.

Rồi ông dẫn chúng tôi đến khu vực phơi gỗ, ngón tay nhiều vết sẹo do gỗ cắt chỉ vào hai tấm ván với sắc đỏ và trắng khác biệt, thủng thẳng nói: “Đây là bồ đề đen, kia bồ đề trắng. Cứ tối đem ra đây phơi, ngày nó đi bo trong rừng về bóc”.

Tại xưởng ông Giáp, một chiếc xe tải đầy gỗ tạp đang đỗ cạnh khu vực bóc gỗ. Những thân gỗ rừng tự nhiên, vừa được một chiếc xe khác đổ xuống, nằm ngổn ngang. Các công nhân hối hả chuẩn bị bóc gỗ để kịp đem phơi khi mặt trời chưa khuất núi. Cả ông Giáp và vợ đều thừa nhận xưởng có bóc cả gỗ tạp.

Cách đó không xa, bà Lý Thị Bời, (vợ ông Tâm nên bà con địa phương hay gọi là bà Tâm), được cho là chủ một xưởng gỗ ở xã Thiện Thuật, cũng khẳng định nguồn gỗ của bà là gỗ rừng tự nhiên. Những thớ gỗ đang được công nhân vận hành máy móc để bóc và phơi ngay lúc chúng tôi có mặt cũng là gỗ tạp, không phải gỗ rừng trồng.

Một điểm bóc gỗ rộng hàng nghìn mét vuông nằm ven quốc lộ 1 B, thôn Quang Thái, xã Vũ Lễ, tỉnh Lạng Sơn, ván phơi trắng xóa một vùng, liên hệ với số điện thoại ghi trên tấm ván dựng trước cửa xưởng, một người đàn ông khẳng định ngay: “Gỗ ở đây hoàn toàn là gỗ tạp rừng tự nhiên, không phải gỗ rừng trồng”.

Trong suốt hành trình điều tra, nhóm phóng viên Báo điện tử Dân Việt không ít lần bắt gặp hình ảnh những người dân điều khiển xe máy, lỉnh kỉnh chở theo những chiếc cưa máy với lưỡi lam sáng choang, xích sắc lẹm, len lỏi vào sâu trong rừng.

Từ sâu thẳm thung lũng, tiếng cưa máy gầm rú vọng lại, xé tan sự tĩnh mịch. Nhìn từ xa, trên những sườn đồi, những con đường đất mới do máy xúc mở, uốn lượn như dải lụa từ chân đồi lên tới đỉnh, vết bánh xe tải hằn trên nền đất, minh chứng cho các chuyến xe vừa vận chuyển gỗ ra khỏi rừng.

Trong vai những “thợ rừng” đi đào dúi, chúng tôi len lỏi trên chiếc xe máy, vượt qua những con đường lởm chởm đá hộc, tiến sâu vào lòng rừng, nơi tiếng cưa máy đang vọng lại.

Trước mắt chúng tôi, cả một cánh rừng tự nhiên tan hoang, cây cối bị đốn hạ, đốt cháy. Một lượng lớn gỗ đã bị biến mất, chỉ còn lại những khoảng trống trơ trọi, xót xa bên một góc rừng xanh còn nguyên vẹn.

Ngày 1/10/2025, Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm (Bộ NN&MT) có văn bản gửi Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lạng Sơn về việc “xử lý tình trạng khai thác rừng trái pháp luật và san gạt, xây dựng công trình, nhà kho nhà xưởng trên diện tích rừng tự nhiên tại tỉnh Lạng Sơn.

Theo đó, Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm phát hiện vụ việc có dấu hiệu khai thác lâm sản trái pháp luật với 516 m2 rừng tự nhiên bị san gạt, mở đường trái pháp luật và có 40 cây rừng tự nhiên đã bị cưa hạ, cắt khúc; khối lượng lâm sản còn tại hiện trường là 20,997 m3 gỗ các loại từ nhóm IV – VIII tại xã Hội Hoan.

Ngoài ra, tại xã Hồng Phong, phát hiện một số lô rừng đã bị san gạt và xây dựng các công trình nhà xưởng, nhà kho, xây dựng tường rào và các lán để máy móc, thiết bị với mục đích làm xưởng chế biến ván bóc gỗ với tổng diện tích đã san gạt là 6,91 ha, trong đó: diện tích có rừng là 5,04 ha (rừng tự nhiên là 2,87 ha; rừng trồng là 2,17 ha) và 1,87 ha đất trống thuộc quy hoạch rừng sản xuất, thời điểm tác động khoảng từ năm 2022 đến 2025.

Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm đề nghị Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lạng Sơn quan tâm chỉ đạo Chi cục Kiểm lâm phối hợp với các lực lượng chức năng của tỉnh cùng với Uỷ ban nhân dân các xã Hội Hoan và Hồng Phong khẩn trương khám nghiệm hiện trường, bảo quản tang vật vi phạm, không để xảy ra hư hỏng, mất mát; tổ chức điều tra, xác minh, làm rõ đối tượng vi phạm để xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật…

Lời cảnh báo từ Kiểm lâm Khu vực Bình Gia

Trong vai người dân muốn mở xưởng bóc gỗ trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn, chúng tôi đến trụ sở Hạt Kiểm lâm khu vực Bình Gia (huyện Bình Gia cũ) để tìm hiểu thủ tục cũng như quy định của pháp luật hiện hành để lập xưởng bóc gỗ tạp rừng tự nhiên. Cán bộ Pháp chế Hạt Kiểm lâm khu vực Bình Gia cho biết: “Nghiên cứu kỹ đi, làm hàng gỗ tạp phức tạp, xử lý cũng phức tạp, hàng không có nguồn gốc, hồ sơ khai thác này nọ phức tạp lắm”. Ngay ngoài cổng, hàng chục m3 gỗ không giấy tờ, không rõ nguồn gốc đã được đơn vị này thu giữ, chất đống trên vỉa hè.

Đón đọc Bài 2: Sự thật trong những cánh rừng tự nhiên bị tàn phá, đưa vào xưởng gỗ bóc ở Lạng Sơn

×