Gói ghém cuộc sống trong "nhà" 10m2 ở phố cổ Hà Nội

“Cuộc sống của mình chỉ đến thế…”

Căn phòng 10m² của bà Nguyễn Thị Sửu (64 tuổi) nằm khuất trong xóm 5, phố Vọng Đức, nơi bà đã trú chân từ năm 1988. Không gian đơn sơ: gác xép lửng chứa vài thùng đồ, gian bếp tạm đủ cho nồi niêu, chỗ ngủ chỉ là chiếc ghế gấp được kê ngả thành giường mỗi đêm rồi lại gấp gọn ban ngày.

“Cuộc sống của mình chỉ đến thế, nhà nhỏ chật chội, bất tiện”, bà Sửu nói.

Con cháu bà đã ra ở riêng, một số ở gần vẫn về cùng ăn uống chung khi cần. Vì vậy, bà chọn ở lại căn phòng nhỏ của mình. Mỗi việc sinh hoạt hàng ngày đều phải tính toán kỹ lưỡng: tắm rửa sang nhà hàng xóm, giặt quần áo thì hạ mâm cơm xuống đất để bật máy giặt. Từng chi tiết trong cách sống của bà hiện ra sự khéo léo: chiếc chăn xếp gọn, nồi cơm được để kín, và một con chó nhỏ là người bạn trung thành.

Trong căn 10m² ấy, mọi thứ phải “gói ghém”: đồ đạc chồng lên nhau, dụng cụ bếp tận dụng tối đa, gác xép trở thành kho lưu trữ của cả đời. “Nhà nhỏ nhưng mát,” bà bảo, như tìm thấy điều tích cực giữa những bất tiện.

Chỉ cách vài bước chân là nhà bà Nguyễn Thị Hoa (48 tuổi), nơi sáu người, ba thế hệ chia sẻ khoảng 13m². Ngôi nhà hai tầng, nhưng lối thang hẹp đến mức khiêng một thùng đồ cũng phải tính.

Nhà vệ sinh dùng chung của xóm, bếp ọp ẹp, phòng tắm không có cửa, bình nóng lạnh, máy lọc nước được cho nhưng chưa thể lắp do thiếu hạ tầng.

“Nhà nát hết rồi, giờ chưa có điều kiện để xây”, bà Hoa nói, mắt dõi theo tấm tôn rỉ mỗi khi mưa bão. Đêm đến, cả nhà thay phiên tắm, mỗi người một ca, từng mét vuông đều được tính toán.

Sáng bà bán nước, trưa cùng chồng bán bún chả, chiều tối chồng chạy xe ôm. Mọi đồ đạc trong nhà đều nhuốm màu cũ: nhiều thứ là quà tặng, đồ bỏ đi được tận dụng lại. “Máy lọc nước được người ta cho nhưng chưa lắp, vì phải có bể nước, phải làm bao tiền nữa”, bà lắc đầu.

Vấn đề không chỉ là thiếu diện tích, mà còn là nỗi lo về không gian riêng tư, an toàn khi nhà xuống cấp, và sự bấp bênh trước những quyết định quy hoạch mà cư dân chưa hiểu rõ. “Nếu làm sổ đỏ thì tốn mấy trăm”, bà Hoa nói. Với hoàn cảnh gia đình thu nhập chỉ trông vào những gánh hàng lề đường, đó là rào cản lớn.

Đề án giãn dân vẫn dang dở

Đề án giãn dân khu phố cổ Hà Nội, được phê duyệt từ năm 2013, đặt mục tiêu giảm mật độ dân cư để bảo tồn kiến trúc và cải thiện điều kiện sống. Ban đầu, mật độ hơn 800 người/ha được tính toán giảm xuống khoảng 500 người/ha, tương ứng hàng nghìn hộ dân phải di chuyển.

Tuy nhiên, hơn một thập kỷ trôi qua, tiến trình vẫn dở dang, việc rà soát, kiểm đếm gặp khó; phương án tái định cư chồng chéo; chính sách đền bù, hỗ trợ chưa tạo được sự đồng thuận rộng rãi trong dân.

Các chuyên gia quy hoạch và kiến trúc nhấn mạnh: giãn dân không chỉ là di dời, mà phải đi kèm bảo tồn di sản và đảm bảo an sinh.

GS.TS.KTS Doãn Minh Khôi - Viện trưởng Viện Quy hoạch và Kiến trúc đô thị, đề xuất cơ chế hợp tác ba bên: chính quyền, doanh nghiệp và người dân. Doanh nghiệp có thể đầu tư khu giãn dân với điều kiện sống tốt hơn, đồng thời dành một phần diện tích cho người dân thuê lại để buôn bán; chính quyền đảm bảo cơ sở pháp lý và hỗ trợ sinh kế, đào tạo nghề, bù đắp thích hợp.

“Đền bù phải đi đôi với hỗ trợ, thì người dân mới phát triển bền vững được”, ông Khôi nhấn mạnh.

Còn TS.KTS Nguyễn Quang Minh (Khoa Kiến trúc và Quy hoạch, Đại học Xây dựng) gợi ý ba phương án tái định cư linh hoạt: tái định cư tại chỗ khi nhà còn đủ diện tích; tái định cư gần khi nhà không đủ công năng; tái định cư xa sang khu vực khác ngoại vi nếu quỹ đất không còn và người dân đồng thuận. Theo ông, lộ trình phải minh bạch, chính sách tài chính hỗ trợ đi kèm, đảm bảo sinh kế sau di dời.

Đối với gia đình bà Hoa, mong muốn giản dị nhưng thiết thực: một ngôi nhà có bếp, phòng tắm, đủ không gian cho sáu người sinh hoạt. Khát vọng ấy, vẫn đang chờ để Đề án giãn dân được thực hiện.

×