Nghệ nhân 70 tuổi dệt lụa từ tơ sen, xuất khẩu sang Mỹ và Nhật Bản

Hình ảnh người nghệ nhân đầu tiên dệt thành công lụa từ tơ sen ở Việt Nam - Ảnh 1.

Cách trung tâm Hà Nội 40 km, làng nghề nuôi tằm, dệt lụa truyền thống Phùng Xá ( huyện Mỹ Đức, Hà Nội) đã có từ lâu đời. Tại đây, nghệ nhân Phan Thị Thuận (70 tuổi) dành cả đời để giữ gìn nghề truyền thống của làng và tìm hướng đi mới cho lụa, bà là người đầu tiên ở Việt Nam sản xuất thành công lụa dệt bằng tơ sen.

Hình ảnh người nghệ nhân đầu tiên dệt thành công lụa từ tơ sen ở Việt Nam - Ảnh 2.

Thời điểm mùa sen bắt đầu từ tháng 5 đến tháng 9 dương lịch, cũng là lúc bà Thuận bắt đầu vào công đoạn lựa chọn và khai thác tơ sen, bà luôn ưu tiên chọn những thân cây sen tươi vì lúc đó thân sen cho ra nhiều sợi tơ. Để có đủ nguyên liệu dệt, bà và gia đình đã đi khắp trong và ngoài huyện tìm đầm sen đặt mua nguyên liệu.

Hình ảnh người nghệ nhân đầu tiên dệt thành công lụa từ tơ sen ở Việt Nam - Ảnh 3.

Những thân sen được thu hoạch về đều được rửa sạch bùn và làm sạch gai để tiện cho việc rút sợi. Việc nghiên cứu làm lụa tơ sen thành công từ năm 2017, tuy nhiên bà Thuận cho hay, những sản phẩm lúc đầu ra chưa ưng ý sau khi trải qua quá trình sử dụng.

Hình ảnh người nghệ nhân đầu tiên dệt thành công lụa từ tơ sen ở Việt Nam - Ảnh 4.

Mỗi thân sen làm ra một mét sợi tơ to, và để lấy được sợi tơ sen bà Thuận phải dùng dao khứa quanh cuốn sen, sau đó dùng tay vặn và kéo tơ ra. Để làm công đoạn này, một thợ thành thạo việc cũng mất gần một tháng. "Chúng tôi yêu cầu chính xác vì nếu làm ẩu sẽ làm sợi tơ bị đứt hoặc ngắn. Một thợ thạo việc rút trung bình gần 200 cuống lá sen một ngày", bà Thuận nói.

Hình ảnh người nghệ nhân đầu tiên dệt thành công lụa từ tơ sen ở Việt Nam - Ảnh 5.

Tơ rút xong được cho vào ống và guồng. Tất cả công đoạn đều được làm thủ công bằng tay.

Hình ảnh người nghệ nhân đầu tiên dệt thành công lụa từ tơ sen ở Việt Nam - Ảnh 6.

Tơ sen khi rút ra khỏi thân cây gặp nước luôn có màu trắng đục, nhưng khi khô và se thành sợi sẽ dần chuyển sang màu trắng sáng.

Hình ảnh người nghệ nhân đầu tiên dệt thành công lụa từ tơ sen ở Việt Nam - Ảnh 7.

Quá trình quay sợi người quay phải luôn chăm chú điều chỉnh để sợi không bị đứt.

Hình ảnh người nghệ nhân đầu tiên dệt thành công lụa từ tơ sen ở Việt Nam - Ảnh 8.

Công đoạn cuối cùng là dệt thành tấm lụa trên máy. Công đoạn đòi hỏi người đứng máy phải khéo léo tạo hình ngay khi đưa đẩy con thoi.

Hình ảnh người nghệ nhân đầu tiên dệt thành công lụa từ tơ sen ở Việt Nam - Ảnh 9.

Những chiếc khăn, tấm lụa sau khi được luộc ở nhiệt độ cao trong hơn một tiếng sẽ tan hết nhựa sen, sau đó phơi trong môi trường khô thoáng và có nắng. Để hoàn thiện một chiếc khăn lụa tơ sen đòi hỏi người thợ phải tập trung và có tình yêu với nghề dệt, vì quá trình này phải trải qua 14 công đoạn.

Hình ảnh người nghệ nhân đầu tiên dệt thành công lụa từ tơ sen ở Việt Nam - Ảnh 10.

Cần tới 4.800 cuống sen cho một chiếc khăn quàng cổ dài 1,7 m, giá thành hơn 8 triệu đồng. Sản phẩm lụa từ tơ sen bền, mát và có thể làm thành túi, vỏ bọc sổ sách, đồ trang trí trong nhà, đóng khung treo tường... Trong đó, được ưa chuộng nhất là khăn quàng cổ.

Hình ảnh người nghệ nhân đầu tiên dệt thành công lụa từ tơ sen ở Việt Nam - Ảnh 11.

Một chiếc khăn làm thủ công bằng lụa tơ sen mất 0,07gr tơ, nhiều người cùng làm trong một tháng và 7 ngày thêu họa tiết. Những mẫu khăn này đã được nguyên Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc mang tới Hội nghị Thượng đỉnh G20 năm 2019 để làm quà tặng. Sản phẩm từ tơ sen của nghệ nhân ưu tú Phan Thị Thuận đã có mặt ở nhiều quốc gia như Pháp, Mỹ, Nhật Bản... Hầu hết được đặt hàng từ trước mùa sen.

Hình ảnh người nghệ nhân đầu tiên dệt thành công lụa từ tơ sen ở Việt Nam - Ảnh 12.

"Khi sen bắt đầu lên nụ là có thể khai thác phần thân để mang về kéo tơ, hoa thì ướp chè hoặc lá bán làm thuốc, người trồng sen tận dụng tối đa để không bỏ đi phần nào mà vẫn mang lại giá trị kinh tế", bà Thuận nói.

Hình ảnh người nghệ nhân đầu tiên dệt thành công lụa từ tơ sen ở Việt Nam - Ảnh 13.

Vào dịp hè nhà bà Thuận thường xuyên có hàng trăm học sinh trong và ngoài huyện đến học cách se sợi, lấy sợi tơ từ thân sen. Nghệ nhân Phan Thị Thuận dành tất cả tâm huyết và tình yêu truyền nghề miễn phí. Bà mong muốn những lớp măng non sau này sẽ kế cận và đủ tình yêu với lụa tơ sen để nhân rộng dòng sản phẩm đặc biệt, quý tộc này như chính cái nôi của làng nghề dệt Phùng Xa nổi tiếng.