Tại một hội nghị về khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo tổ chức trên địa bàn tỉnh Sơn La hồi cuối tháng 3/2023, khi thấy tôi đang loay hoay pha uống một loại cà phê công nghiệp, ông Nguyễn Thành Công - Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La nói nhỏ với tôi rằng: "Nhà báo nên thử cà phê thủ công của HTX Cà phê Ara Tay, sẽ thấy ngay sự khác biệt".

Lời giới thiệu uy tín của Phó Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La đã thôi thúc tôi tìm đến gian hàng của HTX Cà phê Ara Tay, và câu chuyện về hành trình sản xuất cà phê sạch của những người phụ nữ Thái đất Chiềng Chung đã thực sự cuốn hút tôi.

Lò Thị Thủy năm nay 26 tuổi, là thành viên trẻ nhất của HTX Cà phê Ara Tay. Trước khi vào HTX làm kế toán, Thủy từng học ngành quản lý nhà nước tại Học viện Hành chính quốc gia (Hà Nội). Khi tôi hỏi lý do học xong lại trở về quê nhà làm cà phê, cô gái có nụ cười tỏa nắng nói: "Vì em luôn trăn trở với suy nghĩ bao đời nay bà con dân bản vất vả sớm hôm chăm sóc cà phê, làm ra những hạt cà phê thơm ngon nhưng chưa bao giờ được thực sự uống một ly cà phê do chính mình làm ra. Vất vả làm ra cà phê, nhưng có khi phải bán xô với giá rẻ mạt".

Chính vì vậy, sau khi ra trường, Thủy quay trở lại Chiềng Chung, cùng với những người cùng chí hướng quyết tâm làm cà phê sạch. "Được dự án CARE hỗ trợ, chúng em được đi tham quan mô hình làm cà phê sạch ở Lâm Đồng vào năm 2019. Mai Sơn có khí hậu rất phù hợp với cây cà phê Arabica, chất lượng cà phê Mai Sơn cũng đã được khẳng định, vậy tại sao không tìm hướng nâng tầm giá trị thương hiệu" - Thủy lý giải.

Với phương châm: "Tử tế đến từng hạt", các thành viên của HTX Cà phê Ara Tay quyết tâm làm ra thứ cà phê đặc sản riêng có của quê hương mình. Chị Lường Thị Pành - thành viên HTX Cà phê Ara Tay cho biết, thông qua dự án CARE, HTX được thành lập vào tháng 3/2020 và sản xuất 3 dòng sản phẩm chính: Cà phê Arabica Nature, cà phê Arabica Honey và cà phê phin giấy.

Nói về bí quyết làm ra loại cà phê ngon nhất, chị Pành cho biết: Thay vì cách thu hái xô quả xanh, quả chín lẫn lộn như trước thì nay HTX chỉ chọn thu hái những quả chín 100%, sau đó cho lên men ủ phơi trên sàn trong nhà lưới chứ không phơi trên sân như trước.

"Trước bà con chỉ hái xô rồi bán cho thương lái nên thường xuyên bị ép giá (có năm chỉ được 5.000 – 6.000 đồng/kg), nhưng làm theo mô hình HTX, chúng tôi ký hợp đồng với các nhà rang xay nên giá cả rất ổn định, không lo đầu ra. Việc thu hái quả chín 100%, phơi sấy trong điều kiện bảo quản đã giúp giữ trọn hương vị của cà phê Arabica Mai Sơn. Đáng nói là, nhờ HTX luôn thu mua cho bà con với giá cao hơn thị trường khoảng 3.000 đồng/kg nên thu nhập của các thành viên ổn định hơn trước rất nhiều. Bình quân mỗi thành viên của HTX đạt thu nhập 40 -45 triệu đồng/năm" - chị Pành cho biết.

Cũng theo chị Pành, hiện HTX có 14 thành viên, chủ yếu là các phụ nữ dân tộc Thái ở hai xã Chiềng Chung, Mường Chanh của huyện Mai Sơn. Diện tích sản xuất của các thành viên HTX khoảng 20ha nhưng nếu tính cả các hộ liên kết bán sản phẩm cà phê cho HTX thì diện tích lên đến 50ha.

Lò Thị Thủy bật mí thêm với chúng tôi, phương thức sản xuất cà phê của HTX còn giảm thiểu tối đa những tác động đến môi trường do tất cả mọi phụ phẩm trong quá trình chế biến cà phê đều được tận dụng. Vỏ cà phê sau chế biến được sấy khô làm trà; bã cà phê làm phân bón, mỹ phẩm. Không những thế, đối với những lao động thời vụ, những hộ vệ tinh bán cà phê cho HTX thì các thành viên của Ara Tay cà phê cũng ưu tiên cho những hộ nghèo, người khuyết tật để giúp họ vừa có thêm thu nhập vừa hòa nhập cộng đồng.

Không chỉ đi tiên phong trong sản xuất cà phê đặc sản, HTX Cà phê Ara Tay còn là HTX đầu tiên trên địa bàn tỉnh Sơn La thành lập được chi bộ. Chị Lường Thị Pành là Bí thư Chi bộ nhiệm kỳ đầu tiên.

Nữ Bí thư Chi bộ HTX Cà phê Ara Tay cho biết: Chi bộ được thành lập vào ngày 16/2/2022. Trước đó, các thành viên HTX sinh sống chủ yếu ở hai xã Chiềng Chung, Mường Chanh, mỗi thành viên lại sinh hoạt Đảng ở một thôn, bản khác nhau. Được các cấp lãnh đạo tỉnh, huyện, xã quan tâm, Ara Tay được chọn làm điểm thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên trong HTX. "Khi mới thành lập, chi bộ chỉ có 3 đảng viên, sau hơn 1 năm đã phát triển được 5 đảng viên, trong đó có 2 đảng viên dự bị" - chị Pành cho biết.

Khi tôi hỏi, sinh hoạt chi bộ trong HTX thì có gì khác chi bộ ở thôn, bản, Bí thư Chi bộ HTX Cà phê Ara Tay cho biết: "Có điểm chung là trong các buổi sinh hoạt đều phổ biến các nghị quyết của Đảng đến các đảng viên. Còn sinh hoạt Đảng trong HTX, chúng tôi chú trọng nhiều hơn đến các chương trình phát triển kinh tế tập thế, kinh tế hợp tác, thúc đẩy liên kết giữa HTX và nông dân trên địa bàn".

Đối với việc phát triển Đảng trong cộng đồng phụ nữ dân tộc Thái, chị Pành khẳng định: "Rất thuận lợi, chị em đều nhận thức được vai trò tiên phong, gương mẫu của mỗi đảng viên nên thể hiện rõ mong muốn được đứng trong hàng ngũ của Đảng. Khi tham gia sinh hoạt Đảng, chị em được tham dự nhiều hoạt động xã hội khác, nhận được sự tôn trọng hơn của mọi người trong gia đình".

Đảng viên dự bị Lò Thị Thủy thì không quên được giây phút kết nạp, đứng dưới cờ Đảng, cờ Tổ quốc tuyên thệ. "Vai trò của một đảng viên khiến em thấy có trách nhiệm hơn trong việc đưa đặc sản của địa phương vươn xa hơn" - Thủy khẳng định.

Là một trong những nông dân Việt Nam xuất sắc đầu tiên của tỉnh Bắc Giang, cho đến giờ, anh Nguyễn Văn Nam, Giám đốc Hợp tác xã sản xuất và tiêu thụ mỳ Chũ Nam Thể, Phó Chủ tịch Hội Sản xuất và tiêu thụ mỳ Chũ Lục Ngạn vẫn nhớ như in khoảnh khắc được nhận cúp vinh danh từ lãnh đạo Đảng, Nhà nước.

Cũng theo anh Nam, sau khi được "gắn" tiêu chuẩn Nông dân Việt Nam xuất sắc năm 2014, trong 9 năm qua, anh luôn ý thức trong việc giữ gìn hình ảnh của một nông dân mới, tiếp tục nỗ lực sản xuất, kinh doanh, giữ gìn thương hiệu mỳ Chũ của quê hương để không phụ lòng mong mỏi của các cấp lãnh đạo. Không những thế, anh còn đẩy mạnh liên kết với các hộ dân khác, phát triển sản xuất, nâng tầm thương hiệu đặc sản quê hương.

"Thương hiệu mỳ Chũ của quê hương Lục Ngạn chúng tôi ngày càng đắt show ở trong và ngoài nước, thời điểm tôi được vinh danh là Nông dân Việt Nam xuất sắc, Hợp tác xã mì Thủ Dương tạo việc làm cho 180 lao động thì đến nay đã tạo việc làm cho trên 300 lao động với thu nhập ổn định", anh Nam chia sẻ.

Được biết, thời điểm được tôn vinh là Nông dân Việt Nam xuất sắc, anh Nguyễn Văn Nam là Phó Chủ nhiệm Hợp tác xã (HTX) mì Thủ Dương, xã Nam Dương (Lục Ngạn, Bắc Giang). Với nghề làm mì truyền thống, mỗi năm HTX sản xuất hơn 400 tấn, thu nhập hơn 1 tỷ đồng, giải quyết việc làm cho hàng chục lao động. 

Năm 2017, anh Nam mạnh dạn thành lập HTX Sản xuất và tiêu thụ mỳ chũ Nam Thể để tiếp tục mở rộng sản xuất, tiếp tục liên kết với các hộ nông dân khác xây dựng thương hiệu cho đặc sản mì Chũ.

Với sự nỗ lực không ngừng của Hội đồng quản trị và của tất cả thành viên, đến nay các sản phẩm của HTX được tiêu thụ rộng rãi ở khắp các tỉnh, thành phố trong nước như Hà Nội, Hải Dương, Bắc Ninh, Bắc Giang, Vĩnh Phúc, Thái Nguyên, Quảng Ngãi, thành phố Hồ Chí Minh, Bình Phước, Quảng Ninh… Bên cạnh đó thông qua các đại lý HTX còn ký hợp đồng với các hệ thống siêu thị GO, Coop Mart, Hapro... giúp cho sản phẩm mỳ gạo của HTX tiêu thụ từ 35-40 tấn sản phẩm/tháng.

Hiện, HTX Mỳ Chũ Nam Thể đang có 83 thành viên tham gia sản xuất. Mỳ Chũ Nam Thể đã trở thành thương hiệu mạnh của tỉnh, tạo được vị thế tầm quốc gia và được vinh danh là sản phẩm OCOP 4 sao của Bắc Giang. 

Trước đó, năm 2015, Mỳ Chũ Nam Thể của HTX đã được Bộ Công Thương bình chọn là sản phẩm tiêu biểu cấp quốc gia, từ đó đến nay chúng tôi liên tục xuất khẩu ra các nước trên thế giới thuận lợi. Hiện mỳ Chũ đã được xuất khẩu sang khoảng 20 thị trường châu Á và 1 số nước châu Âu. "Năm tới chúng tôi đang phấn đấu đạt tiêu chuẩn OCOP 5 sao", anh Nam quả quyết.