PHÒNG CHỐNG THIÊN TAI: 75 NĂM MỘT CHẶNG ĐƯỜNG

Lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam luôn gắn liền với công cuộc chinh phục thiên nhiên, chiến đấu với thiên tai, dịch họa. Trải qua thăng trầm lịch sử, công tác phòng chống thiên tai luôn được chú trọng đầu tư kỹ lưỡng và triển khai quyết liệt, dần trở thành nếp sống văn hóa của người Việt Nam trong suốt 75 năm qua.

75 năm một chặng đường

Theo ông Achim Fock - Giám đốc Điều phối danh mục của Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam, Việt Nam là một trong những nước có nguy cơ cao nhất ở khu vực Đông Á và Thái Bình Dương đối với hạn hán, bão, lũ lụt và được xếp thứ 7 trong những quốc gia có nguy cơ dễ bị thiên tai nhất trên thế giới.

Trong 20 năm qua, thiên tai tại Việt Nam đã làm hơn 13.000 người chết, trung bình mỗi năm có khoảng 400 người chết và mất tích do thiên tai,  gây thiệt hại tài sản lên tới trên 6,4 tỉ USD và rủi ro thiên tai tại Việt Nam được dự báo sẽ ngày càng gia tăng. Thiệt hại về kinh tế từ thiên tai ở Việt Nam lên tới 1,5% GDP và có thể lên tới hơn 4% GDP trong trường hợp xảy ra thảm họa thiên tai lớn. Dự báo trong 50 năm tới, Việt Nam có 40% nguy cơ có thể xảy ra thiên tai, thiệt hại về kinh tế trên 6,7 tỉ USD.

Việt Nam là một trong những quốc gia chịu nhiều rủi ro nhất từ thiên tai.

Năm 2019 và những tháng đầu năm 2020, thiên tai diễn biến phức tạp, cực đoan, bất thường trên nhiều vùng miền cả nước, đặc biệt là hạn hán, xâm nhập mặn khốc liệt, kéo dài tại Đồng bằng sông Cửu Long và miền Trung, Tây Nguyên; bão, lũ, giông lốc, mưa đá tại nhiều tỉnh miền núi phía Bắc.

Song, nhờ có sự đoàn kết, thống nhất của cả hệ thống chính trị; sự chỉ đạo, điều hành của Nhà nước, Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống thiên tai; sự phối hợp, hiệp đồng chặt chẽ, tham gia tích cực của các cơ quan chức năng, lực lượng vũ trang và nhân dân cả nước, chúng ta đã chủ động, dự báo, cảnh báo sớm, tích cực triển khai đồng bộ nhiều giải pháp phòng, chống thiên tai, ứng phó kịp thời với biến đổi khí hậu, giảm thiểu tối đa thiệt hại về người, tài sản để phát triển kinh tế - xã hội.

Hàng năm, Việt Nam phải hứng chịu trung bình từ 10 đến 15 cơn bão. Trong bối cảnh diễn biến thời tiết cực đoan và bất thường, những hiểm họa từ thiên tai ngày càng lớn hơn.

Trong suốt 75 năm qua, quá trình triển khai thực hiện Chiến lược Quốc gia về phòng, chống và giảm nhẹ thiên tai đã có những bước tiến vượt bậc theo tiến trình lịch sử, được tổ chức toàn diện hơn đối với tất cả các loại hình thiên tai; hoạt động phòng, chống thiên tai được triển khai theo 3 bước cơ bản từ phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả. Đã có sự chuyển biến tích cực về nhận thức của chính quyền các cấp và cộng động người dân; công tác phòng, chống thiên tai đã chuyển từ bị động ứng phó sang chủ động phòng ngừa, lấy phòng ngừa là chính, đồng thời triển khai các giải pháp đồng bộ như: công tác dự báo với thời gian dự kiến dài hơn; chất lượng dự báo chính xác hơn; cảnh báo, truyền tin kịp thời hơn; chủ động chuẩn bị chu đáo các phương án ứng phó; các hệ thống công trình phát huy tác dụng; các biện pháp ứng phó, chỉ đạo quyết liệt và kịp thời hơn đặc biệt là việc sơ tán dân; công tác thông tin tuyên truyền được triển khai sâu rộng.

Chủ động trong phòng, chống thiên tai – Sự đồng lòng của cả Dân tộc

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm vấn đề PCTT. Người chú trọng việc phát động phong trào toàn dân làm thủy lợi, thường xuyên khuyến khích phong trào đắp đê, xây kè, chống hạn... Người thường dành thời gian đi kiểm tra, đôn đốc việc xây dựng, sửa chữa các công trình thủy nông, đê điều, tham gia tát nước chống hạn, chống úng với nông dân và cán bộ các địa phương. Khi về thăm tỉnh Sơn Tây ngày 8/7/1958, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thăm 2.000 cán bộ, Bộ đội, Nhân dân tham gia thực tập chống lụt ở hai đoạn đê Cam Thương và Viên Sơn. Người căn dặn "Muốn thắng được giặc lụt phải lấy phòng là chính, phải đắp đê cho chắc và phải canh phòng cẩn thận...".

Những năm gần đây, khí hậu, thời tiết diễn biến bất thường, gây nhiều thiệt hại. Mỗi khi có lụt bão lớn xảy ra, những hình ảnh mang đậm tính nhân văn với tinh thần trách nhiệm cao, sự tận tụy và gần gũi với người dân của các đồng chí lãnh đạo cao nhất của Đảng, Nhà nước, Quốc hội và Chính phủ, các bộ, ban ngành và Ban Chỉ đạo (BCĐ) Phòng, chống lụt, bão Trung ương (nay là BCĐ Trung ương về PCTT), Ủy ban quốc gia Ứng phó sự cố thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn, các cấp ở địa phương trực tiếp chỉ đạo các biện pháp ứng phó và khắc phục hậu quả do thiên tai gây ra.

Gần đây nhất là những ngày đỉnh điểm của đợt bão chồng bão, lũ chồng lũ ở các tỉnh miền Trung năm 2020. Hằng ngày, hằng giờ, lãnh đạo Chính phủ thường xuyên cập nhật, theo dõi sát sao tình hình để có ý kiến chỉ đạo trực tiếp với chính quyền các địa phương và các lực lượng chức năng nhằm phòng, chống, giảm đến mức thấp nhất hậu quả của thiên tai. Hình ảnh nhiều cán bộ lãnh đạo cấp cao và lực lượng Quân đội, Công an, các cơ quan có trách nhiệm trực tiếp xuống cơ sở kiểm tra tại hiện trường ân cần thăm hỏi, động viên Nhân dân đang tham gia khắc phục hậu quả thiên tai mới thấy tình nghĩa quân - dân keo sơn bền chặt.

Những việc làm ý nghĩa trên là bằng chứng sinh động về sự quan tâm chăm lo của Đảng, Nhà nước ta và sự đồng hành, gắn bó máu thịt của các cấp lãnh đạo với Nhân dân nói chung và đồng bào vùng bị thiên tai nói riêng. Đây cũng là hiện thực sinh động mang đậm tính nhân văn trong các hoạt động PCTT ở Việt Nam, đã được cộng đồng quốc tế ghi nhận và đánh giá cao, được Liên hợp quốc tặng Bằng khen về công tác PCTT. Trong gian khó, "ý Đảng - lòng dân" càng bền chặt.

Phòng chống thiên tai và sự đồng hành của truyền thông số

Trong suốt 75 năm qua, truyền thông số đã chứng minh vài trò vô cùng quan trọng trong việc tuyên truyền, thông tin, dự báo, truyền thông công tác phòng chống thiên tai. Trong đó, vai trò của các cơ quan báo chí như Đài Truyền hình, các tờ báo, phương tiện thông tin đại chúng, đặc biệt là báo điện tử với sức mạnh của internet, đã phủ khắp các thông tin tình hình thiên tai, bão lụt, cũng như nhanh chóng đưa các dự báo, cảnh báo thiên tai xuống đến tận từng thôn, xóm và từng hộ người dân. Bên cạnh đó là thông tin kịp thời các chỉ đạo từ Trung ương xuống các địa phương, là việc ứng phó với thiên tai, cứu hộ cứu nạn cũng đã được truyền tải kịp thời, chính xác đến người dân.

Phóng viên Báo điện tử Dân Việt tác nghiệp tại miền Trung trong đợt mưa lũ lịch sử năm 2020.

Trong đợt mưa lũ lịch sử vừa qua tại miền Trung, báo điện tử Dân Việt được thống kê là một trong 5 tờ báo đưa tin dầy đặc nhất, có số lượng nhiều nhất và sâu nhất về tình hình mưa lũ, cũng như công tác cứu hộ cứu nạn tại khu vực. Ngay từ đầu đợt mưa lũ, khi có những thông tin đầu tiên, báo điện tử Dân Việt đã cử các nhóm phóng viên từ Huế, từ Đà Nẵng, Quảng Trị và điều động từ Hà Nội vào để tác nghiệp trong khu vực bị ảnh hưởng.

Qua những tin, bài, các phóng sự được nhanh chóng đăng tải trên báo Dân Việt, những thông tin dự báo, cảnh báo thiên tai, phản ánh tình hình lũ lụt tại hiện trường liên tục được đăng tải. Cùng với đó là các văn bản chỉ đạo, điều hành, từ các cấp, các ngành, mà nhiều nhất là từ Ban chỉ đạo Trung ương về PCTT, cũng đã được truyền tải trên khắp mặt báo, góp phần ứng phó với thiên tai, thảm họa một cách nhanh, chính xác nhất.

Ứng dụng số, ứng dụng trên các mạng xã hội để nhanh chóng ứng phó với thiên tai, cứu hộ cứu nạn là một trong những bước phát triển nhanh chóng của Tổng cục Phòng chống Thiên tai, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn. 

Không chỉ truyền hình và báo chí, hiện nay mạng xã hội cũng là một  cách tay đắc lực trong công tác truyền thông về phòng chống, giảm nhẹ thiên tai. Việc ứng dụng mạng xã hội Facebook trong PCTT không chỉ mang lại tốc độ truyền tải thông tin nhanh chóng, các cảnh báo và kỹ năng PCTT cũng được cập nhật liên tục. Người dùng Facebook còn được tương tác trực tiếp với chuyên viên của Tổng Cục để gửi hình ảnh về diễn biến thời tiết xấu tại nhiều địa phương.

Nhờ việc vận dụng nhiều kênh thông tin như: truyền hình, báo điện tử, các trang mạng xã hội... những năm gần đây, công tác truyền thông về phòng chống thiên tai đã có nhiều chuyển biến tích cực cả về chất và lượng, phản ánh sát thực tiễn, đáp ứng nhu cầu thông tin của cộng đồng.

Đội Xung kích phòng chống thiên tai - Những "chiến sỹ" thầm lặng cứu người

Mỗi năm, Việt Nam phải hứng chịu hàng chục cơn bão, áp thấp, chưa kể các loại hình thiên tai khác, nên phương châm "4 tại chỗ" được coi là "bảo bối" để đương đầu với mưa bão. Một trong những "tại chỗ" có vai trò then chốt và quan trọng đã được ra đời thời gian gần đây, đó là "Đội xung kích phòng chống thiên tai" - một mô hình được coi là "đội đặc nhiệm" ở tuyến đầu phòng chống thiên tai ở nhiều địa phương.

Theo Ban Chỉ đạo TƯ về Phòng chống thiên tai, đến hiện tại đã có khoảng hơn 8.000/11.162 xã, chiếm khoảng 75% các xã đã thành lập được Đội Xung kích phòng chống thiên tai. Mục tiêu trong năm 2020 là 100% các xã có Đội xung kích, phòng chống thiên tai được trang bị kỹ năng, kiến thức và trang thiết bị phù hợp với từng loại hình thiên tai xảy ra trên địa bàn.

Đội xung kích phòng chống thiên tai của Quảng Nam đang sử dụng thiết bị bay không người lái - flycam, để phục vụ công tác tìm kiếm, cứu nạn tại Trà Leng, Nam Trà My, Quảng Nam, năm 2020.

Nói đến Đội Xung kích Phòng chống thiên tai, phải nói đến Đội xung kích Phòng chống thiên tai tại chỗ của xã Trà Leng, huyện Trà My, tỉnh Quảng Nam. Trong vụ sạt lở đất nghiêm trọng tại xã Trà Leng vùi lấp hơn 50 người dân cùng nhiều nhà cửa và tài sản khiến cơ quan chức năng phải dùng nhiều phương án và huy động hàng trăm chiến sĩ bộ đội cùng lực lượng chức năng làm nhiệm vụ cứu hộ cứu nạn tìm kiếm người dân mất tích. Trước nghìn m3 đất đá sạt lở đã gây không ít trở ngại và khó khăn trong công tác tìm kiếm cứu hộ cứu nạn tại Trà Leng. Trong bối cảnh đó Đội xung kích Phòng chống thiên tai tại chỗ của xã Trà Leng đã khẳng định vai trò không thể thiếu của mình trong công tác tìm kiếm cứu hộ cứu nạn cùng cơ quan chức năng.

Vai trò của những Đội Xung kích phòng chống thiên tai là không thể thiếu trong việc giảm nhẹ rủi ro thiên tai tại các địa phương. Việc xây dựng Đội Xung kích phòng chống thiên tai ở Việt Nam là thực sự cần thiết, trong bối cảnh nước ta được đánh giá là một trong những nước chịu tác động lớn nhất từ thiên tai so với các nước trong khu vực Đông Nam Á và trên thế giới.

Phòng chống thiên tai trong bối cảnh dịch Covid-19: Những thách thức lớn

Theo Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Phòng chống Thiên tai, Bộ NN&PTNT, Phạm Đức Luận, mùa mưa bão đến trong bối cảnh dịch Covid-19 đã gây ra rất nhiều khó khăn trong việc giúp người dân đến nơi an toàn  khi thiên tai xảy ra; việc diễn tập phòng, chống thiên tai, thành lập đoàn công tác đi kiểm tra, chỉ đạo công tác phòng, chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn...

Tuy nhiên, trước bối cảnh dịch Covid-19 còn phức tạp cũng như chủ động ứng phó trước mùa mưa bão, Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống thiên tai; Tổng cục Phòng, chống thiên tai đã có văn bản chỉ đạo cụ thể đối với Ban Chỉ huy Phòng, chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn các tỉnh, thành phố để đảm bảo các phương án vừa an toàn dịch bệnh, vừa chủ động phòng, chống thiên tai. Mùa bão, lũ diễn ra trong bối cảnh dịch Covid-19 nên trong công tác phòng, chống thiên tai cần căn cứ vào tình hình cụ thể của từng địa phương để ứng phó. Bên cạnh đó, các địa phương, đơn vị có thể thực hiện việc diễn tập, họp thông qua công nghệ thông tin; tuyệt đối tuân thủ thông điệp 5K của Bộ Y tế.

Mỗi người dân cần chuẩn bị cho mình những kiến thức về phòng, chống dịch COVID-19, chủ động trong phòng tránh, ứng phó trước, trong và sau dịch bệnh cũng như thiên tai; tuân thủ chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Quốc gia phòng, chống dịch COVID-19, Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống thiên tai, chính quyền địa phương... Thực hiện tốt vấn đề trên sẽ góp phần làm giảm sự lây lan của dịch bệnh, cũng như hạn chế thiệt hại do thiên tai xảy ra.

Theo dự báo, trong thời gian tới, trước tác động của biến đổi khí hậu, thiên tai tiếp tục diễn biến phức tạp, bất thường, khó lường, ảnh hưởng đến tính mạng và tài sản của nhân dân và phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là hậu quả nặng nề của đại dịch Covid-19 gây ra.

Do đó, để phát huy truyền thống vẻ vang 75 năm phòng chống thiên tai Việt Nam, điều vô cùng cần thiết giai đoạn này đó là các cấp uỷ Đảng, chính quyền, cơ quan chức năng về phòng, chống thiên tai các cấp, các bộ, ngành, đoàn thể, lực lượng vũ trang và nhân dân cả nước cần tiếp tục nêu cao tinh thần đoàn kết, phát huy kết quả đã đạt được; chung sức, đồng lòng, triển khai thực hiện đồng bộ, hiệu quả, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai năm 2021, góp phần bảo vệ cuộc sống bình an của nhân dân, hướng đến một xã hội an toàn trước thiên tai và sự phát triển bền vững của đất nước./.

Thực hiện: Trung tâm Truyền hình số Dân Việt