Tại sao Châu Âu không thể tự bảo vệ mình nếu không có ông Donald Trump?

Cuộc tập trận Steadfast của NATO vừa diễn ra vào tháng Hai vừa qua ở Romania, chỉ cách Ukraine vài dặm. Nhưng năm nay không có sự tham gia  không có sự tham gia của lực lượng Mỹ vào cuộc tập trận lớn nhất của NATO này. 

Đây có thể là kế hoạch đã định, nhưng việc các quốc gia châu Âu hành động đơn độc trước ngưỡng cửa Ukraine đã có một ý nghĩa mới khi Tổng thống Mỹ Donald Trump và chính quyền của ông viết lại mối quan hệ của Washington với lục địa này.

Các cuộc tập trận Steadfast Dart trong suốt tháng 2 được thiết kế để cho thấy lực lượng đa quốc gia do Anh dẫn đầu có thể hoạt động như thế nào trong một cuộc khủng hoảng. Máy bay tấn công các mục tiêu giả định của kẻ thù, xe tăng bắn đạn thật, binh lính luồn lách qua mạng lưới chiến hào đóng băng và một người thổi kèn túi xuất hiện từ màn khói trước ống kính máy ảnh đang chờ.

Nhưng sự rút lui của ông Trump đã gây chấn động mạnh đến các quốc gia châu Âu và đặt ra câu hỏi về việc làm thế nào châu lục này có thể tự bảo vệ mình trong một cuộc khủng hoảng thực sự nếu không có sự hậu thuẫn của Mỹ, lực lượng đã bảo vệ phần lớn châu Âu kể từ khi Thế chiến II kết thúc.

Nhiều thập kỷ gác lại chi tiêu quốc phòng sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc đã cho phép các nước châu Âu duy trì các hệ thống phúc lợi xã hội được đánh giá cao, nhưng cũng khiến họ có những khoảng cách lớn về năng lực quốc phòng và sự phụ thuộc sâu sắc vào Mỹ, điều này ngày càng trở nên khó chịu đối với Nhà Trắng. Các quan chức châu Âu không hề né tránh điều này, cũng không muốn né tránh- có một sự chấp nhận chung, cả bí mật và công khai, rằng lục địa này đã quá lỏng lẻo.

Mặc dù tiếng chuông báo động đã vang lên trong nhiều năm, và thậm chí còn to hơn kể từ khi cuộc chiến Ukraine bùng phát năm 2022, các nhà lãnh đạo châu Âu vẫn đang vật lộn để triệu tập ảnh hưởng chính trị nhằm tăng đáng kể chi tiêu quân sự. 

Đối với hầu hết các thành viên Tây Âu, mối đe dọa về mặt địa lý còn quá xa vời- thật khó để đưa ra lập luận thuyết phục để tăng ngân sách cho quân đội khi điều đó có thể có nghĩa là cắt giảm các lĩnh vực như chăm sóc sức khỏe hoặc tăng thuế hơn nữa ở những quốc gia vốn đã chịu mức thuế cao nhất thế giới.

Những người trẻ sống xa các quốc gia tiền tuyến ở sườn phía đông của NATO với Nga không mấy hứng thú với việc phục vụ trong quân đội, chứ đừng nói đến việc chiến đấu để bảo vệ lục địa.

"Rất dễ bị tổn thương"

Bất chấp những cuộc thảo luận gần đây về một Quân đội châu Âu thống nhất , ngay cả khi các quốc gia châu Âu tìm được tiền và nhân sự, vẫn có câu hỏi về cách họ có thể hợp tác để phối hợp mọi thứ, từ mua sắm quốc phòng đến các hoạt động trên chiến trường theo cách cho phép họ triển khai một lực lượng chiến đấu hiệu quả.

Trong các cuộc tập trận, các chỉ huy thường nói rằng các quốc gia khác nhau đã làm việc cùng nhau một cách trơn tru, tận dụng những điểm mạnh nhất của lực lượng quân sự của mỗi quốc gia. Tuy nhiên, những người lính cấp thấp hơn đã nói về những thách thức ở cấp độ cơ bản như kỹ năng ngôn ngữ.

Ed Arnold, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện nghiên cứu quốc phòng Royal United Services Institute (RUSI) của Anh, phát biểu với Newsweek rằng châu Âu sẽ "rất dễ bị tổn thương" nếu không có sự hỗ trợ của Mỹ.

Cuộc chiến ở Ukraine đã là điểm phá vỡ mối quan hệ cũ giữa Mỹ và những nước trước đây được coi là đồng minh lớn nhất của mình. Mặc dù một số quan chức ở châu Âu đã cố gắng che đậy những vết nứt đang lan rộng khắp Đại Tây Dương, những người khác thừa nhận rằng châu Âu đang gặp rắc rối, trôi dạt trong thực tế an ninh mới này.

"Nhiều thập kỷ quan hệ cũ giữa châu Âu và Mỹ đang kết thúc" - nhà lãnh đạo Ukraine Volodymyr Zelensky cảnh báo , bản thân ông cũng đang phải đối mặt với những lời lăng mạ cá nhân từ Trump và những người ủng hộ ông cũng như có thể mất đi một phần lớn đất nước của mình trong các cuộc đàm phán hòa bình giữa Mỹ và Nga mà ông không được mời. Ông Zelensky cho biết: "Châu Âu cần phải điều chỉnh theo điều đó".

Tại thời điểm này Mỹ chưa nói rằng họ sẽ từ bỏ châu Âu, nơi vẫn còn hàng chục nghìn quân nhân đang hoạt động. Nhưng cũng như chính quyền Trump chỉ ra các ưu tiên an ninh ở những nơi khác, chẳng hạn như châu Á, bản thân tổng thống đã nói về việc cắt giảm một nửa ngân sách quốc phòng của Mỹ. Mỹ chiếm 2/3 chi tiêu quốc phòng của NATO.

Phát biểu trước khán giả châu Âu tại Munich vào tháng trước, Phó Tổng thống Mỹ JD Vance đã khiến người nghe sửng sốt với nội dung chỉ trích sự thống nhất xuyên Đại Tây Dương.

Mỹ đã yêu cầu mỗi quốc gia thành viên NATO dành 5% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cho quốc phòng. Ngưỡng hiện tại của NATO là 2%, và một số quốc gia vẫn chưa đạt được ngưỡng này. Đức - nền kinh tế lớn nhất châu Âu - chỉ vừa mới vượt qua được mốc này, mặc dù các nền kinh tế nhỏ hơn của vùng Baltic và Ba Lan ở rìa Nga đã tiến lên phía trước .

Các quan chức ở châu Âu đã tránh cam kết ở mức 5%, mặc dù Tổng thư ký NATO Mark Rutte cho biết "nhiều hơn đáng kể so với 3%" là con số phù hợp.

Người châu Âu cần có cam kết "mạnh mẽ" đối với Điều 3 của NATO, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth cho biết trong chuyến thăm Brussels vào tháng 2. 

Mỹ cung cấp nhiều năng lực quân sự tốn kém nhất cho châu Âu và đã làm như vậy từ lâu. Arnold cho biết, đóng góp của Mỹ tại châu Âu không chỉ bao gồm thiết bị chiến đấu mà còn cả các yếu tố hỗ trợ. Điều này đề cập đến các năng lực như trinh sát, tiếp nhiên liệu trên không và hậu cần.

"Tất cả những điều đó thực sự tốn kém", ông nói thêm. Nhiều tài sản của Mỹ hiện có thể phải chuyển sang Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương để đối đầu với Trung Quốc, nghĩa là châu Âu cũng sẽ phải trả tiền để mua các thiết bị thay thế, Arnold cho biết.

Các cuộc tập trận Steadfast Dart là một ví dụ. Mặc dù các cuộc tập trận không liên quan trực tiếp đến lực lượng Mỹ, nhưng chúng có vai trò chiến lược đằng sau hậu trường. Liệu các nước châu Âu có thể thực hiện các cuộc tập trận mà không có sự hỗ trợ của Mỹ hay không vẫn là một câu hỏi bỏ ngỏ.

Hiện tại, châu Âu đang có những lỗ hổng lớn. Những lỗ hổng rõ ràng nhất là trong phòng không, trong sản xuất tên lửa tầm xa, xe tăng và xe bọc thép, cũng như thu hút đủ nhân sự vào lực lượng vũ trang, các chuyên gia cho biết. 

Các quốc gia NATO có "ít hơn" 5% khả năng phòng không cần thiết để bảo vệ Trung và Đông Âu khỏi các cuộc tấn công quy mô lớn, tờ Financial Times đưa tin vào tháng 5 năm ngoái. 

"Trong tương lai gần, châu Âu sẽ không thể tự bảo vệ mình trước một cuộc tấn công của Nga" - một quan chức quốc phòng Séc nói với Newsweek. Nếu lệnh ngừng bắn ở Ukraine giải phóng tài sản của Nga, Moscow có thể "tấn công các đồng minh vùng Baltic và chỉ riêng châu Âu khó có thể ngăn chặn được", vị quan chức này cho biết.

Quan chức quốc phòng Séc cho biết nếu châu Âu tăng cường tái vũ trang ngay hôm nay, "họ thực sự có thể đẩy lùi một cuộc tấn công toàn diện của Nga trong vòng 5  năm kể từ bây giờ".

Đô đốc Rob Bauer, người đã từ chức người đứng đầu ủy ban quân sự NATO vào đầu năm, cho biết vào tháng 11 rằng các công ty quốc phòng ở châu Âu "cần phải chuẩn bị cho kịch bản chiến tranh và điều chỉnh dây chuyền sản xuất và phân phối của họ cho phù hợp".

Các quốc gia châu Âu hiện đang là một trong những quốc gia chi tiêu nhiều nhất thế giới và điều đó khiến họ không có nhiều lựa chọn để chi tiêu thêm mà không gây ra tổn thất nghiêm trọng. Anh, trong khi cảnh báo về "thách thức thế hệ", vẫn chỉ cam kết tăng chi tiêu quốc phòng lên 2,5 phần trăm GDP từ năm 2027.

Khi Thế chiến II nổ ra, chỉ có 20% GDP của Anh được chi cho chi tiêu của chính phủ nên nhà nước có thể tăng lên 60% để hỗ trợ nỗ lực chiến tranh. Nhưng chi tiêu của chính phủ đã chiếm 44% GDP của Anh hiện đại, khiến nước này ít có khả năng chi tiêu quân sự ồ ạt. Chi tiêu của chính phủ ở Pháp hiện chiếm 57% GDP.

Trên thực tế, Nga có thể có nhiều không gian hơn để tăng chi tiêu quốc phòng hơn họ. Chi tiêu của chính phủ chỉ vào khoảng 36% GDP và con số này có thể giảm xuống nữa nếu Mỹ nới lỏng lệnh trừng phạt.

Chung sống với Nga

Trên hết, nhiều nhà lãnh đạo châu Âu đang phải vật lộn ở đất nước của họ, Thủ tướng Anh Starmer có tỷ lệ ủng hộ là 27% và Tổng thống Pháp Macron chỉ có 18%.

Mặc dù độ chính xác của cuộc thăm dò ý kiến tại Nga có thể còn gây tranh cãi, nhưng các cuộc thăm dò gần đây nhất ở đó đưa ra con số 87% dành cho Tổng thống Putin, gần với mức cao nhất mọi thời đại.

Châu Âu còn bị chia rẽ hơn nữa bởi những phán đoán cá nhân về mức độ đe dọa mà Nga gây ra. Trong khi sườn phía đông được xác định trong các ưu tiên của mình, một số nhà lãnh đạo như Viktor Orbán của Hungary đã nói rõ: Họ có thể sống cùng ông Putin.

Một số quốc gia, như Tây Ban Nha, cũng có những mối quan ngại khác về an ninh. Laya, cựu bộ trưởng ngoại giao Tây Ban Nha, cho biết Madrid đang hướng mắt về phía nam tới khu vực Sahel của Châu Phi, thay vì chỉ hướng tới Nga.

Arnold, của RUSI, cho biết nếu không có "chất keo" lãnh đạo của Mỹ, châu Âu sẽ có nguy cơ bị chia rẽ.

×