Những quả phao màu cam trên mặt biển có tính cảnh báo mạnh, ngăn tàu thuyền du lịch hay tàu đánh cá neo đậu tại các khu vực đó làm ảnh hưởng tới môi trường sống và sức khỏe của các rạn san hô bên dưới. Hoạt động do Tập đoàn TH tài trợ trong khuôn khổ Liên minh Doanh nghiệp vì Môi trường Việt Nam (VB4E), Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) phối hợp với Vườn Quốc gia (VQG) Cát Bà thực hiện từ năm 2021-2024.

Những chiếc phao mang tính cảnh báo, như những đốm lửa thắp lên ý thức bảo tồn biển và bảo vệ thiên nhiên của người dân.

Sáng 29/11/2024, những quả phao cuối cùng của năm 2024 được thả tại khu vực Cát Dứa. Nơi đây được các chuyên gia đánh giá là một trong những khu vực phân bố rạn san hô lớn bậc nhất và còn tương đối tốt của VQG Cát Bà – đơn vị vừa được công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới mở rộng của Vịnh Hạ Long. 

Khu vực Cát Dứa được tạo bởi những hòn đảo nhỏ, bao quanh một khu vực biển có phân bố nhiều san hô, mà nhìn trên Google Earth, vùng biển này có hình dạng giống như một chiếc giỏ. Những quả phao sẽ "đóng" các phần còn hở của "chiếc giỏ" đó, tạo nên một đường ranh giới trực quan để cảnh báo tàu thuyền.

Các chấm tròn màu vàng đánh dấu các vị trí thả phao tại đảo Cát Dứa (ảnh trên) và Giỏ Cùng. Ảnh từ báo cáo do VQG Cát Bà cung cấp.

Ngay từ sáng sớm, lực lượng kiểm lâm và cán bộ VQG Cát Bà đã cho cẩu lên tàu các khối bê tông nhằm cố định phao. Mỗi khối có kích thước 40x40x40 cm, nặng khoảng 1 tạ, có hệ thống dây kết nối với quả phao trên mặt nước.

Ông Nguyễn Năm Thắng, cán bộ VQG Cát Bà vừa buộc dây vào trụ bê tông vừa cho biết, trước đây bộ phận kỹ thuật chỉ dùng 1 dây cáp để nối quả phao. Từ năm nay sẽ gia cố thêm 1 dây thừng. "Dây thừng này rất bền, có tuổi thọ khoảng 10 năm. Mỗi năm chúng tôi đều bảo dưỡng quả phao và thay mới dây nối nếu cần", ông Thắng nói.

Ông Thắng (áo đỏ) và các cán bộ kiểm lâm VQG Cát Bà cố định trụ bê tông neo phao. Ảnh: TH

Ảnh hưởng của môi trường nước mặn và sự ký sinh của các loài hầu, hà trên hệ thống dây và phao khiến dây có thể bị đứt, quả phao bị thủng. Do đó, hệ thống phao neo cần được bảo dưỡng ít nhất 1 năm/ lần. Bên cạnh đó, hàng năm quần đảo Cát Bà phải hứng chịu rất nhiều đợt bão và áp thấp nhiệt đới trên biển, có thể làm mất và hư hỏng các quả phao.

Cụ thể, cơn bão số 3 (Yagi) tháng 9/2024 đã cuốn phăng toàn bộ 40 phao neo trong hệ thống phao phân vùng sinh thái rạn san hô được lắp từ 2013 và mất 5 quả trong tổng số 12 quả được lắp năm 2023. Chính những thiệt hại này đã khiến bộ phận kỹ thuật của dự án "đau đầu" nghĩ cách gia cố các quả phao. Tập đoàn TH đã tặng thêm cho Vườn 5 quả phao và các thiết bị kèm theo để bổ sung cho số lượng phao mới bị mất trong bão.

Đại diện Tập đoàn TH tặng phao cho dự án. Ảnh: IUCN

Hệ sinh thái rạn san hô có tầm quan trọng lớn. Thu hút đa dạng các nhóm loài sinh vật biển cư trú và sinh sống, các rạn san hô được coi là hệ sinh thái có năng suất bậc nhất trên thế giới.

Việc phát triển các dịch vụ du lịch, hoạt động nuôi trồng thủy sản tràn lan, không theo quy hoạch, tình trạng khai thác quá mức gây sức ép rất lớp đến hệ sinh thái rạn san hô ở khu vực Cát Bà. Các rạn san hô bị suy giảm liên tục cả về độ phủ, diện tích và số lượng loài trong khoảng 15 năm trở lại đây - được đánh giá là một trong 4 vùng rạn trong tình trạng suy thoái nghiêm trọng ở biển Việt Nam (Nguồn: Nguyễn Văn Hiếu và Đỗ Văn Khương, 2014).

Trước tình hình đó, dự án giám sát và bảo tồn rạn san hô tại Cát Bà được triển khai từ năm 2021-2024 đã góp phần ngăn chặn đà suy thoái của hệ sinh thái loài được coi là "lá phổi" của đại dương này. Cụ thể, trong năm 2021 – 2022, dự án thực hiện giám sát rạn san hô nhằm đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả. Trên cơ sở đó, trong các năm 2023 - 2024, dự án hỗ trợ VQG Cát Bà thiết lập hệ thống phao neo khoanh vùng sinh thái rạn san hô tại một số khu vực có phân bố rạn san hô còn tốt cần được bảo vệ như khu vực Vạn Tà, Ba Đình, Giỏ Cùng và Cát Dứa.

Ông Nguyễn Văn Thịu, Giám đốc VQG Cát Bà cho biết: "Trên thế giới hoạt động thả phao neo nhận diện khu vực cần bảo tồn được thực hiện rất phổ biến. Nó góp phần xác định rõ các khu vực phân bố của rạn san hô; giúp các phương tiện khai thác thủy sản, dịch vụ du lịch có thể xác định được ranh giới vùng bảo vệ, tránh người dân đi lại trong khu vực này; đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho công tác tuần tra, kiểm tra và tăng cường thực thi pháp luật, xử lý các vụ vi phạm".

Tại buổi tổng kết "thả phao khoanh vùng sinh thái bảo vệ rạn san hô tại VQG Cát Bà", tổ chức trong hai ngày 28-29/11 tại Hải Phòng, TS Nguyễn Đăng Ngải – Phó Viện trưởng Viện Tài nguyên và Môi trường biển đánh giá: Với việc thả phao cảnh báo phạm vi bảo tồn các rạn san hô nhằm giảm thiểu các tác động của con người, kết hợp với các giải pháp như kiểm soát ô nhiễm, rác thải nhựa thì các rạn san hô sẽ tự phục hồi.

"Khi đó số lượng san hô cành ở Cát Bà chắc chắn sẽ tăng lên. Loại san hô này phát triển nhanh hơn so với san hô khối, từ đó mở rộng diện tích rạn, tăng độ phủ và thu hút được nhiều loài sinh vật đến trú ngụ tạo cảnh quan hấp dẫn dưới đáy biển", TS Ngải cho biết.

Giám đốc VQG Cát Bà bày tỏ sự trân trọng đối với những đóng góp của các tổ chức và nhà tài trợ. "Hệ thống phao chưa thể đánh dấu được hết những vùng cần bảo tồn, nhưng nó có ý nghĩa mạnh mẽ trong việc cảnh báo và nâng cao nhận thức của người dân. Chúng tôi trân trọng sự hỗ trợ của IUCN và Tập đoàn TH".

Ông Nguyễn Văn Thịu hy vọng sự chung tay của Tập đoàn TH sẽ truyền cảm hứng cho khối doanh nghiệp tư nhân tham gia hỗ trợ nhiều hơn nữa cho các hoạt động bảo tồn vốn nhiều khó khăn, đòi hỏi tầm nhìn về phát triển bền vững và tầm nhìn cho tương lai.

Tham dự sự kiện, bà Hồ Thị Yến Thu, Phó Giám đốc thường trực Trung tâm Bảo tồn sinh vật biển và Phát triển cộng đồng (MCD Việt Nam) đánh giá, Dự án có thể xem là một hình mẫu về sự kết nối ba bên giữa cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức ngoài nhà nước và doanh nghiệp để chung tay bảo vệ môi trường.

"Những hỗ trợ của các doanh nghiệp như TH quả thực vô cùng đáng quý, vô cùng tuyệt vời, gắn kết người sử dụng tài nguyên một cách trực tiếp hoặc gián tiếp với đơn vị đang hằng ngày hàng giờ bảo vệ tài nguyên, và trong đó đóng vai trò kết nối là các tổ chức như IUCN" – bà Yến Thu chia sẻ.

Các rạn san hô ở Cát Bà đang trong giai đoạn phục hồi tích cực. Ảnh: VQG Cát Bà

Đại diện Tập đoàn TH, ông Nguyễn Thế Phương (Quản lý kế hoạch tiếp thị công ty THFC - Tập đoàn TH) cho biết, TH thực thi Chính sách Phát triển Bền vững từ nhiều năm qua, bao gồm 6 trụ cột: Dinh dưỡng và Sức khỏe, Môi trường, Giáo dục, Con người, Cộng đồng và Phúc lợi động vật. Trong các trụ cột, Môi trường chiếm vị trí quan trọng. Cùng với các sáng kiến nhằm vận hành một nền sản xuất phát thải thấp, như sử dụng năng lượng tái tạo, xử lý chất thải, nước thải, tăng cường trồng cây, vá rừng để tăng hấp thụ CO2, Tập đoàn TH rất quan tâm đến các hoạt động bảo tồn đa dạng sinh học.

"Điều đặc biệt là ngân sách cho dự án bảo tồn rạn san hô tại VQG Cát Bà xuất phát từ các hoạt động vì môi trường khác do TH tổ chức. Ví dụ năm đầu tiên, ngân sách tài trợ Dự án được trích từ doanh thu bán túi vải canvas tại hệ thống bán lẻ TH true mart. Đây là loại túi làm bằng vật liệu vải canvas bền chắc, người tiêu dùng TH được khuyến khích sử dụng chúng thay cho túi nilon khi đi mua sắm, góp phần giảm rác thải nhựa.

Năm 2024, chiến dịch Thu gom vỏ hộp, lan tỏa sống xanh của chúng tôi cam kết với mỗi kg bao bì thu gom được, TH sẽ đóng góp 100.000 đồng vào Dự án bảo tồn rạn san hô. Với sự kết hợp này, chúng tôi đã thành công lôi kéo người tiêu dùng đồng hành trong hoạt động bảo tồn đa dạng sinh học, cũng nâng cao nhận thức của họ đối với các vấn đề môi trường", ông Thế Phương nhấn mạnh.

Là doanh nghiệp với tôn chỉ "Trân quý Mẹ Thiên nhiên", Tập đoàn TH đã thực hiện nhiều hoạt động bảo tồn đa dạng sinh học. Ủy ban Phát triển bền vững Tập đoàn cho biết, họ tiếp cận đa dạng sinh học với ba nguyên tắc: Không làm hại, đồng hành cùng thiên nhiên, bảo tồn và khôi phục thiên nhiên.

Một số sáng kiến bảo tồn đa dạng sinh học của TH có thể kể đến như: thu hoạch mía xanh thân thiện với môi trường (không đốt mía trên đồng); thực hành nông nghiệp sạch và nông nghiệp hữu cơ; sử dụng các loài thiên địch tự nhiên thay cho thuốc diệt côn trùng; thúc đẩy các loài côn trùng có ích qua chương trình Khách sạn côn trùng. Đáng chú ý, TH thực hiện bảo tồn các cây thuốc bản địa của Việt Nam thông qua Dự án bảo tồn và phát triển dược liệu.

Từ năm 2019, trở thành thành viên đồng sáng lập Liên minh Doanh nghiệp vì môi trường Việt Nam VB4E, Tập đoàn TH cho thấy sự đóng góp ngày càng lớn trong việc tư vấn, phát triển ngân hàng ý tưởng về bảo vệ môi trường và kêu gọi các doanh nghiệp khác cùng chung tay hành động.