Tỉnh không có rừng, núi, biển nhưng có thương cảng nổi danh một thời, từng nhập - tách tỉnh, cơ hội phát triển ngày nay

Mảnh đất địa linh nhân kiệt với 194 năm thành lập

Tỉnh Hưng Yên nằm ở trung tâm đồng bằng Bắc Bộ, trong vùng kinh tế trọng điểm phía bắc và tam giác tăng trưởng Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh.

Hưng Yên giáp 5 tỉnh, thành phố, phía Bắc giáp tỉnh Bắc Ninh, phía Tây Bắc giáp TP.Hà Nội, phía Đông giáp tỉnh Hải Dương, phía Nam giáp tỉnh Thái Bình, phía Tây Nam giáp tỉnh Hà Nam.

Tổng diện tích tự nhiên của tỉnh này là 930,2 km2 chiếm 6,2% diện tích đồng bằng bắc bộ. Hưng Yên là tỉnh đồng bằng không có rừng, núi và biển, gồm 10 huyện, thị xã, thành phố với 161 xã, phường, thị trấn.

Mảnh đất địa linh nhân kiệt này được thành lập từ năm Minh Mệnh thứ 12 (năm 1831). Theo đó, vào năm 1831, danh xưng Hưng Yên với hàm ý gửi gắm ước vọng về vùng đất mãi hưng thịnh, yên bình chính thức được khai sinh và khẳng định vị thế với những thành tựu rực rỡ mà cư dân nơi đây đã tạo dựng.

Lúc này, tỉnh Hưng Yên được thành lập gồm hai phủ là phủ Khoái Châu (huyện Đông Yên, Kim Động, Ân Thi, Phù Cừ của trấn Sơn Nam) và phủ Tiên Hưng (huyện Tiên Lữ, Thần Khê, Hưng Nhân, Duyên Hà của trấn Nam Định).

Bản đồ Hưng Yên thời mới thành lập. Ảnh: Tư liệu

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, Hưng Yên là đơn vị hành chính cấp tỉnh, trực thuộc Ủy ban Hành chính Bắc Bộ. Ngày 26/11/1968, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ra Nghị quyết số 504-NQ/TVQH phê chuẩn hợp nhất hai tỉnh Hưng Yên và Hải Dương thành tỉnh Hải Hưng, tỉnh lỵ đặt tại Thị xã Hải Dương.

Ngày 6/11/1996, tại kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa IX đã phê chuẩn việc tách tỉnh Hải Hưng thành hai tỉnh Hưng Yên và Hải Dương. Ngày 1/1/1997, tỉnh Hưng Yên được tái lập.

Sau khi tỉnh được tái lập, ngày 24/2/1997, Chính phủ ra Nghị định số 17-NĐ/CP tách huyện Phù Tiên thành hai huyện Phù Cừ và Tiên Lữ, thành lập và điều chỉnh các phường thuộc thị xã Hưng Yên.

Ngày 24/7/1999, Chính phủ ra Nghị định số 60- NĐ/CP tách hai huyện Mỹ Văn và Châu Giang thành 5 huyện: Văn Lâm, Văn Giang, Mỹ Hào, Yên Mỹ và Khoái Châu. Riêng huyện Văn Giang gồm 9 xã của Châu Giang và 2 xã của Mỹ Văn, huyện Yên Mỹ gồm 12 xã của Mỹ Văn và 5 xã của Châu Giang.

Ngày 23/9/2003, Chính phủ ra Nghị định số 108/2003/NĐ-CP về việc điều chỉnh địa giới hành chính mở rộng thị xã Hưng Yên, thành lập phường, điều chỉnh địa giới hành chính giữa các phường của thị xã Hưng Yên. Thị xã Hưng Yên tiếp nhận 4 xã thuộc huyện Tiên Lữ là: Trung Nghĩa, Liên Phương, Hồng Nam, Quảng Châu và 1 xã thuộc huyện Kim Động là Bảo Khê; lập thêm phường mới là phường An Tảo trên cơ sở tách phường Hiến Nam làm 2 phường. Lúc này, sau khi điều chỉnh địa giới, thị xã Hưng Yên có 7 phường và 5 xã.

Ngày 19/01/2009, Chính phủ ra Nghị định số 04/NĐ-CP về việc thành lập thành phố Hưng Yên trực thuộc tỉnh Hưng Yên. Ngày 06/8/2013, Chính phủ ra Nghị quyết số 95/NQ-CP về việc điều chỉnh địa giới hành chính để mở rộng thành phố Hưng Yên; tiếp nhận 3 xã Hoàng Hanh, Phương Chiểu, Tân Hưng (thuộc huyện Tiên Lữ) và 2 xã Hùng Cường, Phú Cường (thuộc huyện Kim Động) về thành phố Hưng Yên.

Đến nay, Hưng Yên đã trải qua 194 năm thành lập với sự phát triển mạnh mẽ về kinh tế, xã hội, văn hoá, an ninh, quốc phòng... Ảnh: Báo Hưng Yên

Trong công cuộc đổi mới và nhất là sau hàng chục năm năm tái lập, tỉnh Hưng Yên có nền kinh tế phát triển nhanh, toàn diện và tương đối vững chắc, các lĩnh vực văn hóa - xã hội có nhiều tiến bộ, an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được bảo đảm.

Kinh tế liên tục tăng trưởng cao, thu ngân sách nhà nước tăng nhanh. Toàn tỉnh Hưng Yên thu hút hàng nghìn dự án đầu tư với tổng số vốn đăng ký hơn hàng trăm nghìn tỷ đồng và hàng tỷ USD. Theo số liệu mới nhất được công bố vào năm 2025, quy mô nền kinh tế của tỉnh Hưng Yên đạt 159.844 tỷ đồng, GRDP bình quân đầu người đạt 121,27 triệu đồng,

Hạ tầng kinh tế - xã hội, nhất là hạ tầng giao thông, hạ tầng nông thôn, đô thị phát triển tương đối đồng bộ. Năm 2020, Hưng Yên được Thủ tướng Chính phủ công nhận tỉnh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới, đứng thứ 3 cả nước và hiện đang hướng tới thực hiện các tiêu chí nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu…

Thương cảng Phố Hiến nổi danh

Ở Hưng Yên, Phố Hiến đã từng là thương cảng quốc tế sầm uất nhất ở Đàng Ngoài thế kỷ XVI, XVII, là "chốn phồn hoa đô hội", cũng là nơi hội tụ, giao thoa của nhiều nền văn hóa. Khi kinh thành Thăng Long có 36 phố phường thì Phố Hiến có hơn 20 phường thị, nức tiếng với câu ca "Thứ nhất Kinh Kỳ, Thứ nhì Phố Hiến".

Thương cảng Phố Hiến lúc đó nhộn nhịp tàu thuyền chở hàng đến và chở hàng đi. Hàng nhập vào chủ yếu là vũ khí, vật liệu chế thuốc súng, đồng, vàng, bạc, đồ sứ, thuốc bắc, hàng dệt...

Từ Phố Hiến đã xuất đi hương liệu, tơ sống, tơ tằm, đồ gốm sứ, đồ gỗ sơn... Thương cảng Phố Hiến thực sự đã góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế đối với nước ta lúc đó. Hơn 50 cơ sở từ các điểm ở trong nước đã hội tụ về Phố Hiến để buôn bán, làm ăn.

Quần thể di tích Phố Hiến được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt năm 2014. Khu di tích quốc gia đặc biệt Phố Hiến gồm 16 di tích tiêu biểu hợp thành, đó là Văn Miếu Xích Đằng, chùa Chuông, Đền Mẫu, Đền Trần, đình- chùa Hiến, chùa Phố, chùa Nễ Châu, đền Thiên Hậu, Võ Miếu, Đông Đô Quảng Hội, đền Mây, đền Cửu Thiên Huyền Nữ, đền Bà Chúa Kho, đình An Vũ, đền Kim Đằng, đền Nam Hòa.

Phố Hiến đã từng là thương cảng quốc tế sầm uất nhất ở Đàng Ngoài thế kỷ XVI, XVII, là "chốn phồn hoa đô hội". Ảnh: Bảo tàng lịch sử quốc gia 

Vẻ đẹp của các công trình trong quần thể di tích Phố Hiến còn là sự kết tinh và giao thoa giữa phong cách kiến trúc thuần Việt, kiến trúc Trung Hoa và kiến trúc theo kiểu phương Tây.

Xuôi về phía nam là Phố Hiến cổ với cụm di tích đình - chùa Hiến, vốn rất thu hút khách du lịch. Trước sân chùa Hiến có hai tấm bia đá dựng năm 1625 và 1709, ghi lại quá trình tụ cư của thương cảng Phố Hiến xưa.

Chùa còn nổi tiếng có cây nhãn Tổ niên đại hơn 300 năm tuổi, đây là cây nhãn đường phèn, mã lụa, cùi dày, quả to, hương vị thơm ngon đặc sắc, xưa hay để tiến Vua. Giống nhãn ngon và qúy khiến nhà bác học Lê Quí Đôn từng thốt lên: "Mỗi lần bỏ vào miệng thì tận trong răng lưỡi đã nảy ra vị thơm tựa như nước thánh trời cho".

Tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt hiện có một di tích là nơi kết tinh của sự giao thoa văn hóa, kiến trúc Việt với Trung Hoa và phương Tây, đó là chùa Phố, tọa lạc tại đường Trưng Trắc, phường Quang Trung. Dấu ấn đậm nét nhất là kiến trúc của tòa Thiêu hương, mang đậm nét kiến trúc của nhà thờ Thiên chúa giáo với phần mái được làm theo kiểu cuốn vòm.

Trước đây, Phố Hiến từng có rất nhiều dòng họ người Hoa định cư, ngày nay còn lưu lại nhiều di tích mang phong cách kiến trúc Trung Hoa. Đó là Võ Miếu, đền Thiên Hậu, Đông Đô Quảng Hội. Đây là những công trình mang đậm màu sắc kiến trúc của nền văn hóa Trung Hoa được bảo lưu nguyên vẹn đến ngày nay.

Về kinh tế, theo Cục Thống kê tỉnh Hưng Yên, cơ cấu kinh tế tỉnh Hưng Yên tiếp tục chuyển dịch theo hướng gia tăng tỷ trọng ngành công nghiệp, xây dựng và dịch vụ. Công nghiệp, xây dựng chiếm 62,66%; thương mại, dịch vụ chiếm 24,85%; nông, lâm nghiệp, thủy sản chiếm 6,72%; thuế sản phẩm trừ trợ cấp sản phẩm chiếm 5,78%.

Trong nội bộ từng khu vực, từng ngành kinh tế cũng có những chuyển dịch mạnh mẽ. Ngành nông nghiệp chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hướng nâng cao chất lượng, hiệu quả; tiếp tục thực hiện chuyển đổi diện tích cây trồng có hiệu quả kinh tế thấp sang trồng cây lâu năm, cây ăn quả kết hợp nuôi trồng thủy sản cho hiệu quả kinh tế cao.

Chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) tăng 10,48%. Ngành công nghiệp cơ cấu lại theo hướng tập trung phát triển các ngành công nghiệp mũi nhọn: cơ khí chế tạo, phát triển các sản phẩm: ô-tô, máy móc thiết bị phục vụ các ngành kinh tế; điện tử tin học phát triển các sản phẩm: thiết bị điện tử, điện lạnh, các sản phẩm công nghiệp công nghệ cao; công nghiệp hỗ trợ phục vụ các ngành công nghiệp mũi nhọn nhằm nâng cao giá trị sản xuất và tham gia vào mạng lưới sản xuất và chuỗi giá trị toàn cầu.

Ngành thương mại-dịch vụ có tổng mức bán lẻ hàng hóa, dịch vụ 129.305 tỷ đồng, với sự gia tăng nhanh chóng của số lượng các cơ sở kinh doanh thương mại, dịch vụ, các hình thái kinh doanh thương mại, dịch vụ hiện đại ngày càng phát triển...

Về cơ sở hạ tầng, Hưng Yên ngày nay có một cơ sở hạ tầng hiện đại, đồng bộ, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế mạnh mẽ của địa phương. Đáng chú ý, trên địa bàn đang triển khai Dự án đầu tư xây dựng đường Vành đai 4-Vùng Thủ đô Hà Nội có tổng mức đầu tư 85.813 tỷ đồng, với tổng chiều dài 112km, đi qua 3 địa phương gồm Hà Nội, Hưng Yên và Bắc Ninh, trong đó, dự án qua địa phận tỉnh Hưng Yên có chiều dài 19,3km, đi qua 4 huyện Văn Giang (10,2km), Khoái Châu (dài 0,57km), Yên Mỹ (dài 2,5km), Văn Lâm (dài 6,6km). Tổng mức đầu tư dự án trên địa bàn Hưng Yên là 5.244,5 tỷ đồng.

×