Chợ đá quý "độc nhất vô nhị", giá hàng tỷ đồng nhưng bày bán như mớ rau, con cá
Vào những năm đầu thập niên 90 của thế kỷ trước, khi việc đào, đãi đá quý ở Quỳ Châu (Nghệ An) nổi lên thì mỏ đá quý ở huyện Lục Yên (tỉnh Yên Bái) cũng được phát lộ. Thời điểm đó, người dân Lục Yên khi đào được đá đỏ (Ruby), họ tự bày đá ra những chiếc bàn nhỏ ngồi bán ở thị trấn Yên Thế, dần dần trở thành một nhóm mua bán, trao đổi đá quý. Và "Chợ đá quý Lục Yên" được hình thành từ đó. Trải qua hơn 30 năm, với biết bao sự đổi thay, nhưng những nét mộc mạc, giản dị của Chợ đá quý Lục Yên vẫn không thay đổi. Nó được xem là nét đặc trưng, ghi đậm dấu ấn của vùng đất Yên Bái. Ghi nhận của PV Dân Việt cho thấy, Chợ đá quý Lục Yên giờ đây là “thủ phủ” kinh doanh đá quý ở Việt Nam. Chợ mở cửa tất cả các ngày trong tuần, thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước đến tham quan. Ai cũng có thể đến mua-bán đá quý. Những viên đá quý có giá trị từ vài trăm nghìn, thậm chí hàng trăm triệu đồng được bày bán trên mặt bàn gỗ công khai. Việc giao dịch do sự thỏa thuận của hai bên vì đá quý là “vô giá”, song những giao dịch lớn thì thường là giao dịch giữa những người am hiểu đá quý, thích sưu tầm đá quý và là những khách VIP. Tùy vào trọng lượng, kích thước cũng như chất lượng đá mà các viên đá có giá bán khác nhau. Ông Trần Mạnh Tú – Chủ tịch hội đá quý Lục Yên chia sẻ: Tại huyện Lục Yên và các gian hàng trong chợ đá quý có bán những loại đá với chất lượng tốt như: Ruby, Sapphire, Spinel, Aquamarine…Trong đó, đá Ruby được coi là có giá trị chỉ sau kim cương. Các sản phẩm đá quý được bày bán tại đây rất tự nhiên như mớ rau con cá ngoài chợ, không có vách ngăn hay tủ kính bảo vệ, nhưng đã hơn 30 năm qua ở khu chợ tiền tỷ này tuyệt nhiên chưa bao giờ xảy ra chuyện mất mát, hay trộm cắp. Một điều đặc biệt tại Chợ đá quý Lục Yên đó là những người ngồi bán hàng đều là các chị em. Bên cạnh đó, điểm khác biệt ở chợ đá quý Lục Yên so với các khu chợ khác là cảnh mua bán diễn ra rất nhẹ nhàng, không hề có cảnh chợ búa. Không hề có cảnh tranh giành hay cãi cọ để giữ khách. Ngoài đá quý, tại chợ còn bày bán, giới thiệu các sản phẩm đá mỹ nghệ từ ngọc, đá bán quý và các loại đá cảnh. Khi nhu cầu thị trường tăng cao, các sản phẩm vụn của đá quý (không thể làm đồ trang sức) đã được các nghệ nhân tận dụng chế tác ra các bức tranh mang thương hiệu riêng của vùng đất ngọc "Tranh đá quý Lục Yên". Từ đôi bàn tay khéo léo các nghệ nhân ở làng nghề sản xuất tranh đá quý Lục Yên đã tạo nên những tác phẩm được du khách trong và ngoài nước ưa thích.
Năm 2022 sản phẩm tranh đá quý Lục Yên đã được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học - Công nghệ) cấp Nhãn hiệu chứng nhận tranh đá quý Lục Yên cho sản phẩm tranh đá quý Lục Yên. Qua đó, đã khẳng định được hình ảnh, thương hiệu cho các sản phẩm tranh đá quý của huyện Lục Yên trên thị trường.