Giống cây đặc sản mới ở Sơn La, nông dân có thể thu 500-700 triệu/ha, tiềm năng xuất khẩu, giảm nghèo bền vững

Sáng nay (10/9), Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã phối hợp với UBND tỉnh Sơn La tổ chức Hội nghị Phát triển chuỗi giá trị sản phẩm Nhãn Ánh vàng 205.

Tham dự Hội nghị có ông Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường; lãnh đạo Vụ Khoa học và Công nghệ, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Viện nghiên cứu Rau, hoa quả.

Về phía tỉnh Sơn La có ông Nguyễn Thành Công, Phó Chủ tịch UBND tỉnh; lãnh đạo các Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sơn La, Điện Biên, Hưng Yên, Phú Thọ. Cùng đại diện các doanh nghiệp, HTX, nông dân tiêu biểu trong vùng.

Nhãn Ánh vàng 205 - giống quả đặc sản mới cho thu nhập cao hơn 30 – 50% so với các giống nhãn thông thường

Hiện nay, vùng Trung du và miền núi phía Bắc có diện tích cây ăn quả lớn thứ hai cả nước, đạt khoảng 275.000 ha. Đây là vùng trọng điểm trồng cây ăn quả với nhiều loại đặc sản đa dạng: xoài, nhãn, vải, chuối, bưởi, na, dứa, đu đủ…

Trong đó, cây nhãn có diện tích khoảng 31.000 ha, sản lượng 184.000 tấn, chiếm 14–15% diện tích nhãn cả nước, được trồng chủ yếu tại tỉnh Sơn La.

Phát biểu khai mạc Hội nghị, ông Nguyễn Thành Công, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La cho biết, năm 2025, sản lượng nhãn toàn tỉnh dự kiến đạt trên 180.000 tấn. Trong đó nhãn Ánh Vàng 205 đang chiếm tỷ trọng lớn.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La đánh giá cao giống nhãn Ánh Vàng cho năng suất ổn định, chất lượng vượt trội, cho thu nhập cao hơn 30 – 50% so với các giống nhãn thông thường. Giống nhãn này có nhiều tiềm năng trở thành cây trồng chủ lực mới.

PGS.TS. Nguyễn Quốc Hùng - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Rau quả cho biết thêm: Hiện nay, Sơn La đang trồng nhiều giống nhãn như nhãn chín sớm PHS2 và T6, nhãn chín muộn PHM99.1.1, nhãn Ánh vàng 205, nhãn lai chín sớm NL7.6.274.

Hầu hết các giống nhãn ở Sơn La khi bước vào thời kỳ ổn định đều đạt năng suất trên 15 tấn/ha.

Trong đó, giống nhãn Ánh Vàng 205 có năng suất tương đương PHM99.1.1, có mã quả đẹp, cùi dày (tỷ lệ cùi 68%), vị thơm giòn, hàm lượng brix đạt trên 22%, đặc biệt khi trồng tại huyện Sông Mã (cũ) có thể lên tới 27%, phù hợp tiêu thụ tươi và chế biến.

Để đưa giống nhãn Ánh vàng 205 lên Sơn La, trong giai đoạn 2015–2025, nhiều đề tài cấp Nhà nước, cấp Bộ, cấp tỉnh đã được triển khai tại địa phương, tập trung vào nghiên cứu chọn tạo, tuyển chọn giống nhãn mới; hoàn thiện quy trình thâm canh, sản xuất hữu cơ, ghép cải tạo giống cũ; kỹ thuật xử lý ra hoa, thu hoạch trái vụ; quy trình bảo quản nhãn phục vụ chế biến và xuất khẩu tươi.

Các tiến bộ này đã được chuyển giao trực tiếp cho nông dân và doanh nghiệp Sơn La. Hiện nhiều diện tích nhãn tại tỉnh đã được cải tạo từ giống nhãn cũ sang giống nhãn mới - quả đặc sản - có chất lượng và giá trị cao hơn, giúp bà con cải thiện thu nhập.

Trong thời gian tới, Viện sẽ tiếp tục bổ sung giống nhãn mới vào cơ cấu cây trồng nhãn của địa phương. Ngoài ra, Viện sẽ nghiên cứu hoàn thiện quy trình thâm canh, kỹ thuật bảo quản và chế biến sau thu hoạch, nâng cao giá trị sản phẩm; đẩy mạnh liên kết chuỗi giá trị giữa doanh nghiệp – HTX – nông dân. Phát huy thương hiệu, nhãn hiệu tập thể và ứng dụng chuyển đổi số trong sản xuất, tiêu thụ.

Xây dựng chuỗi giá trị, hỗ trợ bà con nông dân giảm nghèo, làm giàu bền vững từ giống cây đặc sản mới

Cũng tại Hội nghị, theo ông Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, giống nhãn Ánh Vàng 205 là giống cây tốt, nhưng để sản xuất hiệu quả thì không đơn giản nếu cách tiếp cận thiếu đồng bộ.

"Điều quan trọng là phải tích hợp đồng thời các giải pháp kỹ thuật ngay từ trong mô hình. Lực lượng khuyến nông cần đồng hành sát sao với nông dân, có sự cam kết và chịu trách nhiệm để bà con tiếp cận giống mới một cách bài bản.

Các mô hình phải trở thành “lớp học hiện trường”, thu hút nông dân, hợp tác xã tham gia ngay từ đầu, đồng thời gắn chặt với định hướng thị trường và xác định rõ thời điểm tiêu thụ", ông Thanh cho biết.

Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia nhấn mạnh, để phát triển bền vững cây nhãn Ánh Vàng 205, vẫn còn nhiều vấn đề cần giải quyết từ khâu giống, vốn, chế biến cho tới thị trường.

Câu hỏi lớn đặt ra là: chúng ta sẽ tổ chức chuyển đổi, quy hoạch vùng trồng như thế nào để bảo đảm cung – cầu hài hòa cho từng chuỗi sản phẩm, xây dựng chuỗi giá trị bền vững.

Từ góc nhìn của người nông dân trực tiếp tham gia sản xuất, ông Lường Văn Mười, Giám đốc HTX dịch vụ nông nghiệp Hoa Mười (xã Chiềng Khoong, tỉnh Sơn La): Ngày xưa trồng nhãn Miền Thiết, chúng tôi chỉ thu hoạch được trong 1 tháng, sản lượng rất lớn nhưng chỉ chế biến được trong thời gian ngắn, chủ yếu làm long nhãn.

Về sau, chúng tôi được Viện Rau quả hỗ trợ giống nhãn T6, chúng tôi đã mạnh dạn rải vụ, có thể thu nhãn từ tháng 5, kéo dài vụ nhãn lên 3-4 tháng. Đến nhãn Ánh vàng 205, chúng tôi có thể kéo dài vụ nhãn tới 5 tháng, từ 30/4 tới trung tuần tháng 9.

"Tuy nhiên, chúng tôi vẫn đang gặp phải khó khăn trong vận chuyển, phân phồi nông sản. Do trồng trên đất đồi nên giao thông đi lại còn khó khăn, một số nơi xe của thương lái vẫn chưa vào được, dẫn đến khó khăn trong tiêu thụ sản phẩm.

Ngoài ra, chúng tôi cũng rất mong được hỗ trợ kinh phí, xây dựng kho lạnh, làm lạnh sâu để bảo quản nông sản.

Nếu vượt qua được những rào cản này, không chỉ tôi mà còn nhiều nông dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số khác có thể vươn lên phát triển kinh tế, giảm nghèo, làm giàu bền vững", ông Mười chia sẻ thêm.

Đại diện Công Ty CP Thực Phẩm Xuất Khẩu Đồng Giao (Doveco), ông Phạm Ngọc Thành, Phó Tổng giám đốc Doveco cho biết: Là doanh nghiệp có thế mạnh trong lĩnh vực chế biến nông sản, từ khi đặt chân lên Sơn La, chúng tôi rất trăn trở với bài toán đầu ra cho cây nhãn. Bởi để hình thành vùng nguyên liệu nhãn quy mô lớn như Sơn La là rất hiếm, chỉ cần tìm được giải pháp tiêu thụ hiệu quả thì giá trị sẽ được nhân lên nhiều.

Hiện nay, công ty đang áp dụng công nghệ sấy dẻo tiên tiến của Nhật Bản trong dây chuyền chế biến thay thế cho sấy nhiệt truyền thống nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm. Giống nhãn Ánh Vàng 205 đang có cơ hội xuất khẩu lớn nên Doveco sẽ tiếp tục đầu tư phát triển. Doveco đã sản xuất sản phẩm nhãn đóng hộp,; trong thời gian tới sẽ phát triển thêm các dòng sản phẩm như nước ép nhãn.

Tuy nhiên, việc mở rộng chế biến các sản phẩm từ nhãn vẫn còn nhiều rào cản. Trước hết là tính mùa vụ: nếu vụ nhãn chỉ tập trung trong khoảng 2 tháng, sản lượng dồn dập, nhà máy khó đảm bảo công suất chế biến. Thứ hai, tỷ lệ thu hồi sản phẩm phụ thuộc vào phần cùi quả. Những giống nhãn cùi dày, hạt nhỏ – như nhãn Ánh Vàng 205 – rất phù hợp để chế biến.

Thứ ba, các thị trường lớn như EU, Trung Quốc... đều có bộ tiêu chuẩn nhập khẩu riêng, nhưng tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm luôn được chú trọng. Do đó, cần đẩy mạnh tuyên truyền để bà con canh tác theo hướng bền vững, an toàn, tiến tới đẩy mạnh xuất khẩu. Thứ tư, để phù hợp với đặc thù doanh nghiệp, sản phẩm chế biến muốn đa dạng phải có sự liên kết vùng, quy hoạch sản xuất bài bản.

Đánh giá cao tính thiết thực của các báo cáo, ý kiến tham luận, phát biểu bế mạc Hội nghị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến bày tỏ sự ấn tượng với mô hình trồng giống nhãn Ánh vàng 205 cũng như sự phát triển vượt bậc của ngành nông nghiệp tỉnh Sơn La. Những thành công này có được nhờ có những con người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm.

Cũng tại Hội nghị, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến đã chỉ ra những điểm cần lưu ý trong sản xuất, tiêu thụ nông sản: nông sản phụ thuộc mùa vụ, thu hoạch dồn dập, giá cả bấp bênh. Điều này đặt ra yêu cầu phải làm tốt hơn từ giống – quy trình canh tác – bảo vệ thực vật – sơ chế, chế biến – thị trường tiêu thụ nông sản.

Về giống, các viện nghiên cứu đã tạo ra nhiều giống nhãn chất lượng cao như Phố Hiến muộn, Nhãn Tiến, Ánh Vàng 205… cho quả đẹp, cùi dày, vị ngọt giòn, đáp ứng nhu cầu xuất khẩu.

Nhưng giống tốt phải đi cùng với thổ nhưỡng, quy trình thâm canh, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật an toàn. Trước đây, mỗi năm chúng ta nhập khẩu 120.000 tấn thuốc BVTV, nay đã giảm còn hơn 6.000 tấn. Lượng phân bón cũng đang tái cơ cấu, trong đó phân hữu cơ đã đạt gần 3 triệu tấn/năm...

Thứ hai, về chế biến và bảo quản, lâu nay Việt Nam chủ yếu xuất thô, trong khi thế giới xuất khẩu sản phẩm chế biến sâu.

Nay nhiều doanh nghiệp đã đầu tư công nghệ cao, như hệ thống cấp đông sâu, kho lạnh, chế biến nước ép, sấy dẻo… giúp giữ nguyên hương vị, nâng cao giá trị sản phẩm. Đây chính là điểm mấu chốt để ngành hàng nhãn, xoài, mận, sầu riêng… có thể vươn ra thị trường thế giới.

Thứ ba, về tổ chức sản xuất, cần liên kết chặt chẽ theo chuỗi từ hợp tác xã – nông dân – doanh nghiệp. Diện tích nhãn Sơn La hiện khoảng 82.000 ha, sản lượng vượt 500.000 tấn. Có vườn trồng nhãn cho năng suất cao gấp 1,3–1,5 lần trước đây, đem lại thu nhập 600–700 triệu đồng/ha. Đây là minh chứng cho hiệu quả khi áp dụng khoa học kỹ thuật. Nếu tổ chức tốt, cây nhãn hoàn toàn có thể trở thành ngành hàng xuất khẩu tỷ đô như sầu riêng.

"Đặc biệt, cần quan tâm đến hạ tầng cho nông nghiệp: hệ thống điện, thủy lợi, giao thông, kho bãi… Nếu không đầu tư đồng bộ, nông dân và doanh nghiệp khó phát huy hết tiềm năng. Tôi đề nghị các địa phương mạnh dạn kiến nghị, chủ động đề xuất cơ chế, thay vì chờ đợi", Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho biết.

×