Mong một bản án vừa "đạt lý" vừa “thấu tình” cho anh nông dân bán gà lôi trắng

Những ngày qua, vụ án anh nông dân Thái Khắc Thành (ở xã Đô Lương, Nghệ An) bị Toà án nhân dân khu vực 5 - Hưng Yên trong phiên xét xử sơ thẩm đã tuyên phạt 6 năm tù về tội “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm” đã tạo nên những tranh luận đa chiều và sâu sắc trong dư luận.

Mới nhất, sau khi nhận được nhiều thông tin phản ánh khác nhau trên mạng xã hội, Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên đã phối hợp với Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh và lãnh đạo Công an tỉnh để nắm bắt toàn bộ nội dung vụ án. Tiếp đó, ngày 12/8/2025, Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên Đỗ Mạnh Tăng chính thức có văn bản kiến nghị Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hưng Yên, đề nghị kháng nghị bản án hình sự sơ thẩm số 35/2025/HSST ngày 8/8/2025 của Toà án nhân dân khu vực 5 - Hưng Yên theo quy định của pháp luật, để Toà án nhân dân tỉnh xem xét lại toàn bộ vụ án và bản án sơ thẩm...

Trong sáng nay, 13/8/2025, tại Quyết định kháng nghị phúc thẩm số 09/QĐ-VKS, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hưng Yên đã kháng nghị toàn bộ bản án trên theo hướng đề nghị hủy bản án sơ thẩm để điều tra lại. Cùng ngày, Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên đã ra Quyết định thay đổi biện pháp ngăn chặn đối với bị cáo Thái Khắc Thành từ Tạm giam sang Cấm đi khỏi nơi cư trú, chờ xét xử phúc thẩm lại toàn bộ vụ án theo quy định của pháp luật.

Như vậy, có thể thấy qua những tranh luận đa chiều của xã hội mấy ngày qua, các cơ quan chức năng của tỉnh Hưng Yên đã sớm có những nghiên cứu, xem lại lại vụ án một cách toàn diện, khoa học và đã ra kháng nghị đối với bản ản sơ thẩm để điều tra lại. Đó là một tín hiệu rất đáng mừng.

Xin điểm lại toàn bộ câu chuyện như sau: Sự việc bắt đầu khi anh Thái Khắc Thành (45 tuổi), một nông dân ở xã Đô Lương, Nghệ An, bị phát hiện có hành vi nuôi nhốt, nhân giống và vận chuyển 13 cá thể gà lôi trắng để bán. Đây là loài động vật hoang dã thuộc Nhóm IB trong Sách đỏ Việt Nam, được pháp luật bảo vệ nghiêm ngặt.

Theo tìm hiểu của báo chí, anh Thành là nông dân hiền lành, chưa từng có tiền án tiền sự trước đó. Anh cũng là lao động trụ cột trong gia đình khó khăn, có vợ là chị Nguyễn Thị Oanh làm công nhân, ba con thơ và một mẹ già 85 tuổi. Ngoài việc kiếm sống bằng làm nông, anh Thành cũng đi hát đám cưới để có thêm thu nhập trang trải cuộc sống gia đình.

Với hành vi vi phạm pháp luật trên, ngày 8/8/2025, TAND Khu vực 5, tỉnh Hưng Yên đã xử phiên sơ thẩm, áp dụng khoản 2 Điều 244 Bộ luật Hình sự 2015, tuyên phạt mức án 6 năm tù giam đối với anh Thành. Qua trao đổi với một số chuyên gia pháp lý, tác giả cho rằng vụ án này là một ví dụ điển hình về sự xung đột giữa hai mục đích của pháp luật hình sự: Đó là phòng ngừa chung (răn đe xã hội) và phòng ngừa riêng (cải tạo, cảm hóa người phạm tội).

Trước tiên, phải khẳng định bản án 6 năm tù mà tòa sơ thẩm tuyên, theo góc độ pháp lý, là một bản án hoàn toàn “đạt lý”. Tội danh mà Thành mắc phải nằm trong khung hình phạt từ 5-10 năm đã được pháp luật quy định rõ.

Nhìn theo góc độ răn đe và phòng ngừa chung, đây có lẽ là mục tiêu mà HĐXX sơ thẩm hướng tới. Một mức án nghiêm khắc gửi đi thông điệp Nhà nước rất nghiêm túc trong việc bảo vệ động vật hoang dã, phù hợp với các cam kết quốc tế.

Bản án cũng khẳng định tính tối thượng của pháp luật, củng cố nguyên tắc “không biết luật không miễn tội”, và tạo ra hiệu ứng răn đe chung trong toàn xã hội. Vụ án gây xôn xao dư luận sẽ giúp rất nhiều người nhận biết về loài gà lôi trắng nói riêng, các động vật quý hiếm có trong sách Đỏ nói chung và biết đến sự nghiêm trọng của hành vi xâm phạm như săn bắt, buôn bán các loài động vật này để phòng, tránh...

Tuy nhiên, điều mà dư luận xôn xao và tranh luận đa chiều trong những ngày qua chính là góc độ “thấu tình” của bản án. Có nhiều ý kiến, trong đó có không ít chuyên gia pháp lý, cho rằng, nếu xét về tính khoan dung, giáo dục và phòng ngừa riêng của pháp luật, bản án lại bộc lộ một số hạn chế.

Với một người có nhân thân tốt, chưa từng có tiền án tiền sự, trong quá trình điều tra, thành khẩn khai báo, toàn bộ số lợi bất hợp pháp đã được tự nguyện nộp lại, việc nông dân Thái Khắc Thành phải bị cách ly khỏi xã hội tận 6 năm có phải là biện pháp giáo dục hiệu quả nhất? Đây là những tình tiết giảm nhẹ đáng kể theo Điều 51 Bộ luật Hình sự.

Thêm nữa, bản án dường như chưa xem xét đến nguyên tắc cá thể hóa trách nhiệm hình sự. Nguyên tắc này đòi hỏi hình phạt phải tương xứng với tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi và nhân thân người phạm tội. Cần phải có sự phân biệt rạch ròi giữa hành vi của một nông dân nhân giống trong môi trường nuôi nhốt và một kẻ săn bắt chuyên nghiệp, có tổ chức.

Bản án sơ thẩm có vẻ tập trung quá nhiều vào khách thể bị xâm phạm (trật tự quản lý nhà nước về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm, mà đối tượng tác động cụ thể là loài gà lôi trắng) mà chưa xem xét thấu đáo chủ thể phạm tội (nhân thân, hoàn cảnh và đặc biệt là yếu tố lỗi).

Đáng chú ý, một khía cạnh được nhiều người nhắc tới trong vụ án anh Thành cũng nên là một yếu tố nên được Hội đồng xét xử phúc thẩm tới đây xem xét một cách thấu đáo, tường minh: Đó là trong khi không nhiều Trung tâm bảo tồn thành công trong việc nhân giống gà lôi trắng - một loài rất khó sinh sản trong điều kiện nuôi nhốt - thì anh Thành, với những trải nghiệm thực tế của mình, dù không được đào tạo chuyên ngành, không có hỗ trợ về mặt khoa học, công nghệ, vẫn có thể thực hiện thành công việc nhân giống Điều này ít nhiều cũng đem lại những hiệu ứng tích cực đối với công tác bảo tồn động vật quý hiếm của nước ta.

Về mặt dư luận xã hội, bản án sơ thẩm đang bị dư luận đánh giá là chưa “thấu tình” có thể làm ảnh hưởng phần nào tới niềm tin vào sự công bằng và tính nhân văn, cảm hóa của pháp luật đối với người phạm tội.

Rất hy vọng, tại phiên tòa phúc thẩm sắp tới, Hội đồng xét xử sẽ xem xét một cách toàn diện hơn các tình tiết giảm nhẹ, để đưa ra một bản án thuyết phục, vừa "đạt lý" nhưng cũng "thấu tình" đối với anh nông dân Thái Khắc Thành. Pháp luật Việt Nam có đầy đủ cơ chế để bảo đảm yếu tố “có lý, có tình” trong xét xử như Khoản 1 Điều 54 Bộ luật Hình sự cho phép tòa án quyết định mức hình phạt dưới mức thấp nhất của khung khi có nhiều tình tiết giảm nhẹ đặc biệt. Hay Điều 65 cho phép cho hưởng án treo nếu người phạm tội có nhân thân tốt, mức án không quá 3 năm tù và không nhất thiết phải cách ly khỏi xã hội...

Có như vậy, các cơ quan thực thi pháp luật vẫn đảm bảo được tính răn đe với những ai có ý định vi phạm, nhưng cũng thể hiện sự nhân văn trong việc cảm hóa người lầm lỡ, qua đó nâng cao uy tín của hệ thống pháp luật nước nhà.

×